Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Παρά το γεγονός ότι ζούμε στην εποχή των συνεχών εκπαιδευτικών αλλαγών και των πολλών συζητήσεων και διαφωνιών σχετικά μ’ αυτές, στην ουσία δεν έχουμε απαντήσει ακόμη στο πιο βασικό ερώτημα. Τι είδους σχολείο επιζητούμε; Ένα σχολείο γενικής παιδείας ή εξειδίκευσης; Κι αν καταφέρουμε να απαντήσουμε σ’ αυτό, με ποιους τρόπους θα κατορθώσουμε άραγε να το πετύχουμε; Δύσκολα -ομολογουμένως- ερωτήματα μα παράλληλα μια υπέροχη αφετηρία για τον σημερινό μου προβληματισμό…
Αναντίρρητα το σημερινό σχολείο αντί να ερεθίζει τη σκέψη, αντί να δίνει έναυσμα στο μυαλό για ψάξιμο, μελέτη, αντί να βάζει στέρεες βάσεις για κατανόηση και ερμηνεία της πραγματικότητας, σπρώχνει τους μαθητές στην παπαγαλία και δίνει αποσπασματικές γνώσεις που λίγο μετά διαγράφονται από το μυαλό… Παράλληλα κρατάει τα παιδιά μακριά από την ολόπλευρη μόρφωση που τους δίνει τη δυνατότητα να γίνουν δημιουργικά και να εμπλουτίσουν τη σκέψη τους.
Το σχολείο λοιπόν πρέπει να αλλάξει ριζικά… Δεν είναι λύση ο εκάστοτε «ένοικος» του υπουργείου Παιδείας να προβαίνει σε σπασμωδικές αλλαγές του εξεταστικού συστήματος, αν πρώτα δεν κατασταλάξουμε στη μορφή που πρέπει να πάρει το σχολείο ώστε να δημιουργήσει πρώτα από όλα σωστούς ανθρώπους και έπειτα μαθητές, με γνώσεις που θα καλύπτουν ένα ευρύ γνωστικό πεδίο που δεν θα έχει απώτερο στόχο την εξειδίκευση. Αυτή είναι δεδομένο ότι μπορούν να την προσφέρουν -και μάλιστα σε ιδιαίτερα υψηλό και ποιοτικό βαθμό- τα ελληνικά πανεπιστήμια.
Στόχος του σύγχρονου σχολείου θα πρέπει να είναι η παροχή γενικής παιδείας υψηλού επιπέδου, που θα συμβάλλει στην ισόρροπη γνωστική συναισθηματική, πνευματική και σωματική ανάπτυξη όλων των μαθητών,
με την παράλληλη προαγωγή της κριτικής σκέψης, της πρωτοβουλίας, της δημιουργικότητας και των ικανοτήτων των μαθητών. Επιπρόσθετα πρέπει θα πρέπει να στοχεύει στην καλλιέργεια της εθνικής, θρησκευτικής και πολιτισμικής μας κληρονομιάς αλλά και την προετοιμασία των νέων για την κοινωνία σε συνδυασμό με τον σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, τη διαφορετικότητα και την πολιτισμική ετερότητα στο πλαίσιο μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας.
Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτό καθίσταται απαραίτητη μέσω του σχολείου η ενδυνάμωση των αξιών της ελευθερίας, της δημοκρατίας, της συλλογικότητας, της αλληλεγγύης, η διαμόρφωση συνείδησης ενός ενεργού πολίτη – μαθητή, η διασφάλιση της ισορροπίας στη σχολική ζωή ούτως ώστε οι μαθητές να έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν τη γνώση, τον ελεύθερο χρόνο, τη δημιουργία και τη συμμετοχή.
Φυσικά θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθώ στην ανάγκη για ανάπτυξη δεξιοτήτων εφαρμογής της γνώσης και επίλυσης προβλημάτων, στην καλλιέργεια της ικανότητας κάθε ατόμου για κριτική προσέγγιση και αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών, αλλά και στην καλλιέργεια δεξιοτήτων που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των μαθητών στην αγορά εργασίας.
Το σύγχρονο σχολείο οφείλει να εφοδιάζει τους μαθητές με γνώσεις, που θα αποτελέσουν βάση για την παραπέρα μόρφωσή τους (ΙΕΚ, ΤΕΙ, ΑΕΙ), θα τις αξιοποιήσουν στην ιδιωτική τους ζωή και τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες στο μέλλον. Να προάγει και να διευρύνει τη χρήση της Ελληνικής γλώσσας, τη μελέτη της Ιστορίας και των αρχαίων κειμένων, και να πιστοποιεί τον ποιοτικό χειρισμό της Ελληνικής γλώσσας (ορθογραφημένη γραφή, άνετη ανάγνωση, και ικανότητα για επιχειρηματολογία).
Να εξασφαλίζει την κατανόηση και εφαρμογή προχωρημένων μαθηματικών εννοιών, την απόκτηση γνώσεων ώστε να κατανοούνται και να μελετούνται τα φυσικά, τα χημικά, τα βιολογικά φαινόμενα, τα υλικά αγαθά που χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα, η δομή τους και οι επιδράσεις τους στον άνθρωπο και τους άλλους οργανισμούς, αλλά και οι μεταξύ τους δράσεις. Να προάγει τη μελέτη και την ανάπτυξη ικανοτήτων για περίπλοκους υπολογισμούς και συμπεράσματα.
Να παρέχει και να πιστοποιεί επαρκή γνώση και χρήση μιας ξένης γλώσσας (με τόσα χρόνια διδασκαλίας ξένης γλώσσας μέσα στο ελληνικό σχολείο θα έπρεπε να εξασφαλίζεται ένα επαρκές επίπεδο γνώσης που να πιστοποιείται με το απολυτήριο λυκείου, που πρώτα το ίδιο το κράτος να αναγνωρίζει και να μη ζητά πιστοποιητικά από άλλους φορείς). Να διαμορφώνει πολίτες που μπορούν να συνεργάζονται για την επίτευξη στόχων, να προβληματίζονται, να κρίνουν, να συμμετέχουν, να αναγνωρίζουν, να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων και τη διαφορετικότητα, να μελετούν και να κατέχουν τις αρχές της φιλοσοφίας, του δικαίου, της οικονομίας, της διαχείρισης, της κοινωνικής και της πολιτικής συμπεριφοράς.
Σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών πληροφορίας και επικοινωνιών, η βασική γνώση θα έπρεπε να καλυφθεί μέχρι το γυμνάσιο και να πιστοποιείται με το απολυτήριο γυμνασίου μια και οι μαθητές χρησιμοποιούν και διδάσκονται σε ό,τι αφορά τους υπολογιστές από το δημοτικό, ενώ άλλες βασικές επιστήμες που μελετούν την ύλη και τη ζωή, όπως η χημεία και η βιολογία, περιλαμβάνουν περισσότερο πολύπλοκες έννοιες, μελέτη και εφαρμογή που απαιτεί ωριμότερο μυαλό και ξεκινούν από το γυμνάσιο, με αποτέλεσμα να ολοκληρώνεται η κατανόηση των υλικών – έμβιων και άβιων – υποχρεωτικά στο λύκειο που ως γνώση θα αξιοποιηθεί μελλοντικά στις περισσότερες επαγγελματικές δραστηριότητες του πολίτη.
Συμπερασματικά το σχολείο πρέπει να στοχεύει στην αποφυγή της συσσώρευσης τεράστιου όγκου γνώσεων και πληροφοριών χωρίς νόημα. Η επιλογή της προσφερόμενης γνώσης πρέπει να γίνεται με ιδιαίτερη προσοχή δίνοντας έμφαση στο θεμελιώδες, το σημαντικό, το αξιοσημείωτο και το γόνιμο. Κυρίως, όμως, η επεξεργασία των ιδεών, των εννοιών, των προτάσεων, των μεθόδων, πρέπει να γίνεται με τρόπο που αβίαστα να προκύπτει η αξία τους και άμεσα να μπορεί να κατανοήσει ο μαθητής. Και ο πλέον γόνιμος τόπος για να συμβούν όλα αυτά δεν είναι άλλος από ένα σχολείο -πραγματικής- γενικής παιδείας και όχι εξειδίκευσης…
