Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Είναι αλήθεια ότι ένα ζήτημα που κατά καιρούς απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα (και όχι μόνο) αφορά την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση. Λαμβάνοντας υπόψη τις υπάρχουσες συνθήκες της πρωτοφανούς κρίσης η οποία έχει εκτινάξει τα ποσοστά ανεργίας των νέων σε δυσθεώρητα ύψη, καταλαβαίνουμε ότι η αναμόρφωση στο συγκεκριμένο τομέα κρίνεται κάτι περισσότερο από αναγκαία.
Αποτελεί κοινό τόπο η άποψη ότι η επαγγελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα, δυστυχώς, δεν διάγει και τις καλύτερες μέρες της. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στους δείκτες ελκυστικότητας και αποτελεσματικότητας της Ε.Ε.Κ., η Ελλάδα βρίσκεται στις τρεις τελευταίες θέσεις των κρατών μελών, γεγονός που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στα χρόνια χαρακτηριστικά της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης στη χώρα μας μεταξύ των οποίων είναι η αδυναμία της κοινωνικής της καταξίωσης, η μειωμένη ελκυστικότητά της καθώς και η αμφισβητούμενη αποτελεσματικότητά της. Στο πλαίσιο αυτό, μάλιστα, σκόπιμο κρίνεται να τονιστεί ότι στις χώρες που η τεχνική – επαγγελματική εκπαίδευση είναι ευρύτερα διαδεδομένη, το ποσοστό ανεργίας των νέων είναι χαμηλότερο. Η διαπίστωση αυτή, μάλιστα, αποκτά ιδιαίτερη αξία για τη χώρα μας, όπου τα περιθώρια ανάπτυξης της επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι μεγάλα αλλά ταυτόχρονα και αναξιοποίητα.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει το σύστημα της Ε.Ε.Κ. είναι πολλά και σύνθετα, και ανάμεσα στα σημαντικότερα, όπως τονίζει και το ίδιο το υπουργείο, τοποθετούνται η έλλειψη συνάρθρωσης της επαγγελματικής εκπαίδευσης με το σύστημα κατάρτισης, η αδυναμία σύνδεσής τους με την αγορά εργασίας, η παντελής απουσία συστήματος και δομών παραγωγής επαγγελματικών προσόντων επιπέδου 3 αλλά και η απουσία ελέγχου ποιότητας στα κέντρα διά βίου μάθησης (πρώην Κ.Ε.Κ.) που χρήζει άμεσης αντιμετώπισης στη συνεχιζόμενη επαγγελματική κατάρτιση.
Στην κατεύθυνση, λοιπόν, αυτή αναμένουμε να δούμε το νέο νομοσχέδιο, που ετοιμάζεται από την κυβέρνηση για την επαγγελματική εκπαίδευση, κατάρτιση (ΕΕΚ) και δια βίου μάθηση (ΔΒΜ) και τις αλλαγές που θα υπάρξουν. Ειδικότερα και με βάση τα όσα είδαν το φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες αναμένονται οκτώ σημαντικές αλλαγές. Η πρώτη αλλαγή αφορά την καθιέρωση εθνικού συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης. Ακολουθεί ο κοινός στρατηγικός σχεδιασμός της επαγγελματικής εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης και διά βίου μάθησης για την κατάργηση αλληλοεπικαλύψεων και τη βέλτιστη ικανοποίηση των αναγκών της ελληνικής οικονομίας.
Η τρίτη αλλαγή σχετίζεται με την άμεση σύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης με την αγορά εργασίας, με την ουσιαστική συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στο σχεδιασμό τους. Στη συνέχεια, έπεται η καθιέρωση εθνικού συστήματος επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (Ε.Σ.Ε.Ε.Κ.) το οποίο θα αναπτύσσεται στα επίπεδα τρία, τέσσερα και πέντε του εθνικού πλαισίου προσόντων, κατ’ αντιστοιχία με αυτά του αντίστοιχου ευρωπαϊκού. Ειδικότερα, στο επίπεδο τρία θα εντάσσονται οι επαγγελματικές σχολές κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.) και οι επαγγελματικές σχολές μαθητείας (ΕΠΑ.Σ.) του Ο.Α.Ε.Δ., στο επίπεδο τέσσερα τα επαγγελματικά λύκεια (ΕΠΑ.Λ.) και στο επίπεδο πέντε τα ινστιτούτα επαγγελματικής κατάρτισης (Ι.Ε.Κ.) και το μεταλυκειακό έτος – τάξη μαθητείας των ΕΠΑ.Λ.
Με βάση την πέμπτη αλλαγή αναμένεται νέα διάρθρωση της γενικής γραμματείας επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και διά βίου μάθησης, η οποία καλείται να διαδραματίσει επιτελικό και κεντρικό συντονιστικό ρόλο, ενώ θα υπάρξει και η συγκρότηση κεντρικού συμβουλίου με εκπροσώπους από τα παραγωγικά υπουργεία, εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων (εργοδοτών και εργαζομένων) και επιμελητηρίων.
Τέλος, σε περιφερειακό επίπεδο αναμένεται η συγκρότηση συμβουλίων σύνδεσης με την παραγωγή και την αγορά εργασίας (Σ.Σ.Π.Α.Ε.), στην έδρα κάθε περιφέρειας της χώρας, η ίδρυση επαγγελματικών σχολών κατάρτισης (Ε.Σ.Κ.) διετούς φοίτησης επιπέδου τρία για αποφοίτους γυμνασίου (υποχρεωτικής εκπαίδευσης), οι οποίες θα μπορούν να ιδρύονται και να λειτουργούν στα ενδιαφερόμενα υπουργεία, επιμελητήρια, οργανώσεις εργοδοτών ή εργαζομένων ή στον ιδιωτικό τομέα, αλλά και η ίδρυση πρότυπων επαγγελματικών λυκείων.
Διαβάζοντας κανείς όλα τα παραπάνω καταλαβαίνει ότι δεν μπορούν να συναχθούν εύκολα και ασφαλή συμπεράσματα αφού στην ουσία πρόκειται περί ανακοίνωσης προθέσεων στο συγκεκριμένο ζήτημα. Γι’ αυτό και πιο φρόνιμο θα ήταν να πάρουμε θέση επί του θέματος, όλοι οι εκπαιδευτικοί, όταν ανακοινωθεί το νομοσχέδιο με σαφήνεια και γνωρίζουμε επ’ ακριβώς τι θα προβλέπει.
Παρόλα αυτά νομίζω πως οι περισσότεροι συμφωνούμε με την άποψη ότι η συμβολή της επαγγελματικής εκπαίδευσης στην υποστήριξη της απασχόλησης των νέων και τη βελτίωση της παραγωγικότητας είναι ευρέως αναγνωρισμένη. Οι χώρες με ισχυρά και ελκυστικά συστήματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, και ιδίως εκείνες με εδραιωμένα συστήματα μαθητείας, τείνουν να έχουν καλύτερες επιδόσεις στην απασχόληση των νέων. Κατά συνέπεια, το ζήτημα της προσέλκυσης των νέων στην επαγγελματική εκπαίδευση απαιτεί, πέρα από την ποιοτική της αναβάθμιση, σοβαρά κίνητρα και γενικότερο στρατηγικό σχεδιασμό, προκειμένου να αποτελέσει επιλογή πρώτης γραμμής για τους νέους.
Η σημερινή υποβαθμισμένη εικόνα της επαγγελματικής εκπαίδευσης, το χαμηλό κύρος, και οι μαθητές χαμηλών επιδόσεων που αποτελούν την πλειοψηφία στα επαγγελματικά λύκεια, συνθέτουν έναν βασικό παράγοντα «αποστροφής» του μαθητικού πληθυσμού που έχει όραμα και ρεαλιστικές φιλοδοξίες για μια θέση στην αγορά εργασίας. Γι’ αυτό και οι οποιεσδήποτε αλλαγές και αναμορφώσεις του σημερινού πλαισίου απαιτούν ενδελεχή μελέτη και ίσως περισσότερη τόλμη σε σχέση με το παρελθόν.
Δυστυχώς, τα παραδείγματα των επιτυχημένων ευρωπαϊκών πρακτικών που μέχρι σήμερα υιοθετήθηκαν αποσπασματικά δεν είχαν την αναμενόμενη επιτυχία αφού η πολιτική δανεισμού εκπαιδευτικών μοντέλων υπήρξε μάλλον εξ αρχής καταδικασμένη, εφόσον οι επιμέρους μεταβλητές και οι παράμετροι έχουν πάντα σοβαρές αποκλίσεις. Επειδή, όμως, ποτέ δεν είναι αργά και συνάμα οι περιστάσεις το απαιτούν περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί για τη χώρα μας, πάση θυσία έτσι ώστε να σταματήσουμε να παράγουμε όλο και περισσότερους άνεργους πτυχιούχους!
