Του Νίκου Τσούλια
Μείναμε στην οικονομία της κρίσης. Λογαριάσαμε ξανά και ξανά τις χρηματικές μας απώλειες στους μισθούς και στις συντάξεις. Βάλαμε στο μικροσκόπιο του ενδιαφέροντός μας την άμεση και έμμεση φορολογία, το ΕΚΑΣ, το ΦΠΑ, τον ΕΝΦΙΑ, τους οικογενειακούς προϋπολογισμούς κατ’ επανάληψη. Διαβάζαμε και ερμηνεύαμε κάθε στιγμή τις απαιτήσεις της τρόικα, τα καινούργια δάνεια της τρόικα, τους μελλοντικούς «κόφτες» των χρημάτων.
Και πάνω απ’ όλα κάναμε ένα μικρό και απόλυτα προσωπικό Σύμπαν μέσα από το οποίο ζυγίζαμε τα πράγματα. Ζούμε όλοι σε «παράλληλα σύμπαντα», χωρίς να επικοινωνούμε ουσιαστικά ούτε και φυσικά να αλληλοστηριζόμαστε μεταξύ μας. Βιώνουμε την εποχή «οκαθένας για την πάρτη του», και το πιο φοβερό είναι ότι νομίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι πράττουμε το σωστό. «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω», είναι το συλλογικό μας σύνθημα. Κλειστήκαμε στα σπιτικά μας, όπως στην «Πανούκλα» του Καμύ. Κλειδωθήκαμε στα διαμερίσματά μας, σαν να έπεσαν τα ξωτικά στους δρόμους. «Δεν υπάρχει κοινωνία, μόνο άτομα», καταπώς έλεγε η περίφημη Θάτσερ του προκλητικού νεοφιλελευθερισμού.
Όμως καμιά συνεχώς δραπετεύουσα και μόνιμα φαντασιακή σκέψη, καμιά τυφλή βουλησιαρχική πρόσληψη της πραγματικότητας δεν μπορεί να αντέξει. Ζούμε και αγωνιούμε μέσα στο «ίδιο σπιτικό». Είμαστε μια οργανωμένη κοινωνία. Δεν μπορείς να σωθείς σώζοντας το «τομάρι σου». Η μοίρα μας γίνεται όλο και πιο κοινή. Είμαστε συνταξιδευτές στους ίδιους τόπους και καιρούς. Η αδικία του ενός γίνεται και αδικία για τους υπόλοιπους – δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μάτια μας στην πραγματικότητα.
Οι άστεγοι δεν είναι μόνο στους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας – τους συναντάμε και στη γειτονιά μας. Οι ζητιάνοι είναι απέξω από κάθε σούπερ μάρκετ και από κάθε εκκλησία. Οι αναζητητές των σκουπιδιών είναι σε κάθε τετράγωνο. Και τώρα πλέον ξέρουμε ότι η ντροπή δεν είναι δική τους – είναι όλη δική μας. Δεν αρκούν πια οι ερμηνείες περί αποκλειστικών αιτιών και μοναδικών ευθυνών των «άλλων», του καπιταλισμού και των αγορών, των κυβερνήσεων και των δανειστών.
Τα κοινωνικά δράματα είναι υπαρκτά – έχουν αρχίσει να φτάνουν οι επιπτώσεις τους και στα σχολεία. Παιδιά και έφηβοι ζουν μια σχιζοφρενική κατάσταση: στο σχολείο πρέπει να κινούνται στους ρυθμούς της μάθησης και της εκπαίδευσης – γιατί αλλιώς δεν έχουν καμιά τύχη ούτε και στο πιο μακρινό μέλλον τους – και στο σπίτι βιώνουν μια οδυνηρή εικόνα: οι γονείς τους είναι υπερχρεωμένοι και δεν έχουν χρήματα ούτε και για την αγορά των πιο βασικών αγαθών, είναι μόνιμα σιωπηλοί μπροστά τους και να νιώθουν ενοχή.
Τα δράματα παίρνουν και άλλο πιο σκοτεινό δρόμο. Ποιος κάθεται να αναλογιστεί το πόσο έχουν αυξηθεί οι αυτοκτονίες στις μαύρες μέρες μας και να εστιάσει τη σκέψη του στο τι κρύβει κάθε περίπτωση; Ποια έρευνα των πανεπιστημίων μας ή κάποιου κρατικού φορέα έχει υπάρξει για να εξετάσει το πόσο έχουν αυξηθεί τα φαινόμενα της κατάθλιψης και των ψυχολογικών προβλημάτων; Πώς μπορεί να παρακολουθεί τα μαθήματα η μαθήτρια της Α΄Λυκείου, όταν έχει δει μπροστά στα μάτια της τον πατέρα της να αυτοκτονεί; Πώς θα απαντηθούν τα τόσα και τόσα ερωτήματα των νέων, που όχι απλά και μόνο δεν βρίσκουν δουλειά αλλά και έχουν αρχίσει να νιώθουν άχρηστοι στο πιο φωτεινό μέρος της ζωής τους;
Μια κοινωνία έχει μέλλον όταν έχει αλληλεγγύη εν τοις πράγμασι και απόλυτα υπαρκτή συνοχή, όταν κάθε πολίτης νοιάζεται για τον άλλον και δεν τον βλέπει μέσα από τη διάθλαση που κάθε φορά τον βολεύει. Όλοι ζούμε προοικονομώντας ένα διαφορετικό και φωτεινό μέλλον – ίσως, γιατί αλλιώς θα ήταν η ζωή μας ακόμα πιο γκρίζα και πιο μαύρη. Αλλά πώς και πόσοι θα φτάσουμε «σώοι και αβλαβείς» σ’ αυτό το μέλλον, όταν ο ένας θα έχει γίνει μόνιμος κάτοικος των ψυχιατρικής, όταν ο άλλος θα έχει χάσει δέκα ή και περισσότερα χρόνια από τη νιότη του, από τη δημιουργική φάση της ζωής τους, όταν ο «πιο πέρα» θα έχει τερματίσει τη ζωή του;
Όχι, αυτή δεν είναι γραφή «για να κόβεις τις φλέβες σου» – το αντίθετο, κρύβει την πιο φωτεινή αισιοδοξία, γιατί θέλει να εστιάσει στο προσωπικό και κοινωνικό δράμα και όχι στην οικονομική απώλεια, γιατί θέλει να αναδείξει την αλληλεγγύη – ακόμα και την πιο ανέξοδη στον κόσμο της οικονομίας που ζούμε – εκείνη τη συναισθηματική στήριξη και ψυχική ενθάρρυνση στο διπλανό μας, γιατί όλοι έχουμε διπλανό με κάποιο δράμα. Η πίστη στη ζωή είναι πίστη στον άλλον άνθρωπο, σ’ αυτόν που έχει υπαρξιακή ανάγκη. Όλα τα άλλα τα πολλά σχετικά και τα εύκολα θεωρητικά είναι προφάσεις εν αμαρτίαις…
