Μόνιμες Στήλες

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΜΟΤΙΒΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Κάθε θεατρικό (και γενικά λογοτεχνικό έργο) κινείται στη βάση μιας σειράς από μεγαθέματα και άλλα μοτίβα, τα οποία στη θεατρική σκηνή αποτυπώνονται με όργανο τόσο τον λόγο όσο και την οπτική διάσταση της παράστασης. Με τον όρο θέμα εννοούμε την κεντρική ιδέα (ή μια σειρά από τέτοιες ιδέες), που συνέχει και διέπει ένα ολόκληρο λογοτεχνικό έργο («έρωτας», «πόλεμος», «σύγκρουση των δύο φύλων» κλπ). Το θέμα είναι ο βασικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η προβληματική του έργου.

Όπως διαπιστώνει ο αριστοφανικός Αισχύλος, οι Επτά είναι «δράμα γεμάτο Άρη» (δρᾶμα Ἄρεως μεστόν), δηλαδή έργο που πλημμυρίζει από το πνεύμα του πολέμου. Ο «Αισχύλος» περηφανεύεται ότι με τον τρόπο αυτό ενέπνευσε στους Αθηναίους θεατές πολεμική αρετή και θάρρος, για να εισπράξει όμως από τον στρεψόδικο «Ευριπίδη» την απάντηση: «Το αντίθετο ισχύει· τους Θηβαίους, δηλαδή τους εχθρούς της Αθήνας έκανες ανδρειότερους στον πόλεμο. Τύψεις πρέπει να νιώθεις»! Ο Ευριπίδης στρέφει τα λόγια του Αισχύλου εναντίον του, όπως ακριβώς ο αισχύλειος Ετεοκλής στους Επτά στρέφει ενάντια στους Αργείους εισβολείς τον συμβολισμό των ασπίδων τους!

ΠΕΡΙ ΤΙΝΟΣ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ Η ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΕΠΤΑ ΕΠΙ ΘΗΒΑΣ Οι Επτά επί Θήβας του Αισχύλου αφηγούνται την αδελφοκτόνο διαμάχη μεταξύ των δύο γιων του Οιδίποδα, του Ετεοκλή και του Πολυνείκη, που ερίζουν για τον θρόνο της Θήβας. Οι Επτά είναι η ιστορία μιας πατρικής ἀρᾶς, που κατατρύχει τα παιδιά μέχρι θανάτου. Η ίδια η ἀρά είναι συνέπεια μιας παραβασίας που συνέβη στην αμέσως προηγούμενη γενιά: οι Επτά, δηλαδή, αποτελούν τον καταληκτικό σταθμό μιας πορείας προς την καταστροφή, που διαρκεί τρεις γενιές και εκτυλίσσεται διαδοχικά στα τρία έργα μιας τραγικής τριλογίας.

Όταν καταθέτει κανείς τους συλλογισμούς κι ακουμπά τις απόψεις του στο χαρτί, όταν απευθύνεται σε ευρύ κοινό κι άπτεται κοινωνικών φαινομένων, όταν ομιλεί γι’ ανθρώπους, χρειάζονται λεπτοί χειρισμοί στη γλωσσική έκφραση, λείανση του ύφους κι όχι φραστικά πυροτεχνήματα, ρητορισμοί, κοντόφθαλμες οπτικές και διδακτισμός.

Για να κατανοήσουμε πλήρως την αρχαιοελληνική τραγωδία, πρέπει να έχουμε αντίληψη για τα βασικά δομικά της συστατικά και την ιστορία τους. Συνεπώς, η διερεύνηση της καταγωγής της τραγωδίας, έστω και αν δεν μπορεί να καταλήξει σε απολύτως ασφαλή συμπεράσματα (είναι πολλά τα κενά στις γνώσεις μας), αποτελεί απαραίτητο κεφάλαιο σε κάθε εισαγωγή στο είδος.

Ρωγμές ανελέητες του χρόνου, τοίχοι που ξερνούν σοβάδες αποκαλύπτοντας κομψά κόκκινα τούβλα, χειροποίητα, μετά από χρόνια εγκλεισμού στη στέρεη βάση τους. Δοκάρια σκελετοί τρίζουν ,σιδεριές κι εξώστες μετεωρίζονται στο κενό, περίτεχνα κάγκελα σε οξείδωση κάποτε στόλιζαν την πρόσοψη. Τα παντζούρια ξεφλουδίστηκαν από ήλιο και βροχή, σκέβρωσαν οι γρίλιες, στόματα γεροντικά, ξεδοντιασμένα.