Του Νίκου Τσούλια
«Ποτέ μην αφήσεις την πραγματικότητα να σου χαλάσει το παραμύθι που έχεις φτιάξει».
Αίσωπος
Η μυθογραφία αποτέλεσε και αποτελεί έναν σημαντικό τομέα ανάπτυξης της λογοτεχνικής γραφής. Η αλληγορική της δύναμη και η παιδαγωγική της ακτινοβολία άσκησαν σπουδαία επίδραση σε γενιές και γενιές ανθρώπων, μικρών και μεγάλων.
Στην ουσία οι «Μύθοι» γεφύρωναν το μύθο με το λόγο, αφού το παραβολικό τους περιεχόμενο διατηρούσε την αχλή και την αίγλη του μύθου συνδυάζοντάς τες με την αναδυόμενη ερμηνευτική δύναμη του ορθολογισμού και της λογικής. Δεν έχασαν ποτέ την ιδιαίτερη ταυτότητά τους μέσα στα βάθη των αιώνων. Και ενώ η ανθρώπινη σκέψη απομάγευε τον Κόσμο μέσα από την ανάδυση και την ανάπτυξη του ορθολογισμού, «ήλθαν» οι Μύθοι για να δώσουν τη δική τους μαγεία στη σύλληψη της πραγματικότητας και για να ανανεώνουν διαρκώς και αδιαλείπτως τοΣύμπαν της ονειροπλασίας και της φαντασίας, που τόσο πολύ το έχει ανάγκη ο συναισθηματικός και ο ψυχικός μας κόσμος!
Ειδικά ο κόσμος των παιδιών, όπου γης και όπου χρόνου, γαλουχείται μέσω αυτών συστηματικά και αποτελεσματικά στα διδάγματα και στις εμπειρίες της ζωής μετασχηματίζοντας την επεκτατική τάση της φαντασίας των παιδιών σε γονιμοποιητικό παράγοντα ορθολογικής εξήγησης του Κόσμου και της πραγματικότητας. Και ακριβώς γι’ αυτό το λόγο η μυθογραφία χρησιμοποιεί παραδείγματα από τις παιδικές παραστάσεις αλλά και από το ζωικό βασίλειο, το οποίο είναι τόσο οικείο και αγαπητό στους μικρούς. Η ανθρωπομορφική σύλληψη των ζώων θα δίνει πάντα στα παιδιά με έναν πολύ εύληπτο τρόπο τις διδαχές της ζωής των ανθρώπων χωρίς εκβιασμούς και επιτακτικούς διδακτισμούς, ενώ παράλληλα θα αποτελεί και ένα καταφύγιο για τους ενήλικες για να θραυστούν έστω παροδικά τα τείχη της ακαμψίας και τα στερεότυπα της λογικής.
Ο Αίσωπος αποτελεί τον πατέρα της μυθοποιίας. Είναι το μεγάλο σύμβολο του αρχαίου Κόσμου σ’ έναν τομέα που θα γνωρίσει μεγάλες δόξες στην περίοδο της νεωτερικότητας, αφού τόσο με την ανάπτυξη της τυπογραφίας όσο και με την μαζικοποίηση της θεσμικής εκπαίδευσης το διάβασμα βιβλίων με Μύθους στα παιδιά πριν ακόμα εισαχθούν στην πνευματική τροχιά του σχολείου θα αποτελεί τη σταθερή φροντίδα των γονέων. Σ’ αυτό το μακροχρόνιο ταξίδι των Μύθων δεν χάνεται τίποτα από τη γοητεία των συμβολισμών των. Ακόμα και στη σημερινή τεχνολογικο-κρατούμενη εποχή μας και πριν τα παιδιά εμπλακούν στα ηλεκτρονικά παιχνίδια θα γεύονται ξανά και ξανά το θαυμαστό κόσμο των μύθων και των παραμυθιών.
Ο Αίσωπος ήταν ένας συστηματικός ερευνητής. Ταξίδευε και μάθαινε την κουλτούρα των λαών με περισσή επιμέλεια. Ήταν ένας πρωτοπόρος εικονοκλάστης, αφού αμφισβήτησε την αυθαίρετη δύναμη των ιερατείων. Όπως αναφέρεται στη βιβλιογραφία, «ο Αίσωπος ειρωνεύτηκε τους ιερείς ότι μαντεύουν για να πλουτίζουν, και τους κατοίκους, ότι αντί να καλλιεργούν τα κτήματά τους και να φροντίζουν τα ζώα τους ζούσαν από τ’ αφιερώματα των προσκυνητών. Αυτό του το θράσος εξόργισε τους ιερείς του Μαντείου των Δελφών οι οποίοι τον παγίδεψαν, βάζοντας ένα χρυσό ποτήρι στις αποσκευές του και κατόπιν τον κατηγόρησαν για κλέφτη κι ιερόσυλο. Έτσι τον δίκασαν άδικα και τον καταδίκασαν σε θάνατο, ρίχνοντας τον από τις κορυφές των Φαιδριάδων, κάποια απόκρημνα βράχια, στον Παρνασσό[6]» (Βικιπαίδεια).
Η απλότητα του λόγου των Μύθων του, οι συμβολισμοί των ευφυών παραδειγμάτων του αλλά και η ελκυστικότητα της αφηγηματικής του τέχνης μέσα από σύντομη αναφορά έδινε τη δυνατότητα να περνάνε οι διδαχές και τα μηνύματά του με τρόπο πειστικό και ισχυρό στη σκέψη και στη συνείδηση των ανθρώπων. Εδώ η ανάδειξη της ηθικής διάστασης των γεγονότων της ζωής γίνεται χωρίς την «πίεση» της συμβουλής και των μονότονων διδαχών αλλά με παραδείγματα βγαλμένα μέσα από τη ζωή των ζώων, που λειτουργούν όμως με συμπεριφορά ανθρώπων.
Οι αδελφοί Γκριμ αποτελούν την κορυφαία έκφραση της μυθοπλασίας της σύγχρονης περιόδου. Όπως ο Σαίξπηρ αποτέλεσε τη μεγάλη μορφή / συνέχεια των μορφών των αρχαίων Ελλήνων τραγικών, έτσι και οι αδελφοί Γκριμ αποτελούν – mutatis mutandis – τις κορυφαίες συνέχειες του Αισώπου. Τώρα έχουμε έναν μετασχηματισμό της μυθοπλασίας. Σ’ αυτούς η μυθογραφία ανανεώνεται και αποκτά νέα χαρακτηριστικά. Η πολυπλοκότητα της νεωτερικότητας θα εκφραστεί και εδώ και έτσι οι μύθοι γίνονται πιο σύνθετοι. Στον κυρίαρχο ανθρωπομορφισμό των ζώων του Αισώπου θα εισαχθούν και διάφορες μορφές ανθρώπων, που θα συνδιαλέγονται με τα ζώα και θα συνυπάρχουν σε μια κοινότητα / ενότητα. Οι αδελφοί Γκριμ θα συλλέξουν τις ιστορίες από τις διάφορες δοξασίες του λαού και θα τις μετασχηματίσουν σε παραμύθια προσδίδοντάς τους λογοτεχνικό ύφος και γλαφυρή γραφή. Τώρα τα παραμύθια εισέρχονται σε νέα φάση που θα συνεχιστεί μέχρι τις ημέρες μας και θα συνεχίζεται στο μέλλον, γιατί η ανάγκη των μύθων και των παραμυθιών είναι ουσιώδης ψυχική και συναισθηματική ανάγκη του ανθρώπου.
Θεωρώ ότι η σύγχρονη τεχνολογία δεν μπορεί να αμφισβητήσει το ρόλο και την παιδαγωγική δύναμη των παραμυθιών. Ωστόσο, απαιτείται συνεχής καλλιέργειά τους όχι απλά και μόνο γιατί τέρπουν τα παιδιά αλλά και γιατί τα εισάγουν με τον πιο όμορφο τρόπο στον κόσμο της μάθησης και στην απόκτηση καταβολάδων για μια δια βίου σχέση του ανθρώπου με τη λογοτεχνία και με το διάβασμα.
