Στη Β’ Ημερησίου και στη Γ’ Εσπερινού ΓΕΛ διδάσκεται το μάθημα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, ως μάθημα Γενικής Παιδείας, επί δύο (2) ώρες την εβδομάδα καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Συγκεκριμένα διδάσκονται:
– Θουκυδίδη .Περικλέους Επιτάφιος. (από το πρωτότυπο και από μετάφραση).
– Σοφοκλέους «Αντιγόνη» (από το πρωτότυπο και από μετάφραση). Και τα δύο έργα αποτελούν έξοχα δείγματα του αρ- χαίου ελληνικού διαφωτισμού του 5ου π.Χ. αιώνα, που χαρακτηρίζεται για την αναζήτηση του ανθρώπου να γνωρίσει τον εαυτό του και την κοινωνία του, να συλλάβει την ουσία τους, να οριοθετήσει τη σχέση τους και να την καταστήσει αντικείμενο διαλόγου. Και τα δύο έργα θεωρούνται «γεννήματα της δημοκρατίας» στην οποία ως δημόσιοι άνδρες πρωτοστάτησαν οι συντελεστές τους, Περικλής και Σοφοκλής. Και τα δύο έργα, αν και ανήκουν σε διαφορετικά γραμματειακά είδη, προσφέρονται στους μαθητές/τριες, λίγο πριν από την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων, για μελέτη, κριτική και συγκριτική προσέγγιση με σκοπό την άντληση εμπειρίας και τη διαμόρφωση κριτηρίων για την αξιολόγηση της σύγχρονης κοινωνικοπολιτικής πραγ- ματικότητας και τον καθορισμό προσωπικής στάσης. Σκοποί της διδασκαλίας: Με τη διδασκαλία της «Αντιγόνης» και του «Περικλέους Επιταφίου» επιδιώκεται οι μαθητές και οι μαθήτριες:
• Να προσεγγίσουν το ιστορικό και κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο γεννήθηκαν τα δύο έργα,
• να αντιληφθούν τις συμβάσεις του καθενός από τα δύο γραμματειακά είδη,
• να αντιληφθούν βασικές έννοιες – όρους με τους οποίους διευκολύνεται η κατανόηση των κειμένων και του πολιτισμού στον οποίο αναφέρονται,
• να διερευνήσουν τη σχέση των δύο έργων με άλλα έργα της κλασικής αρχαιότητας αλλά και με μεταγενέ- στερα έργα,
• να αναγνωρίζουν τις ανθρωπιστικές αξίες που υποστηρίζουν τα δύο έργα και τη διαχρονική σημασία τους,
• να δώσουν τις δικές τους απαντήσεις και να διαμορφώσουν στάσεις απέναντι σε ζητήματα που θίγονται στα δύο έργα,
• να διαμορφώσουν θετική στάση για την Αρχαία Ελ- ληνική Γραμματεία.
Α. Θουκυδίδη «Περικλέους Επιτάφιος» Ο «Επιτάφιος» του Περικλή διδάσκεται σε 15 διδακτικές ώρες στο πρώτο δίμηνο του σχολικού έτους (έως τα μέσα Νοεμβρίου). Η διδασκαλία του «Επιταφίου» προτάσσεται και τοποθετείται στο α’ δίμηνο του έτους για τους εξής λόγους:
α) αποτελεί «συνέχεια» της διδασκαλίας του Θουκυδίδη από την Α’ τάξη,
β) ως ιστορικό και πολιτικό κείμενο που αναφέρεται στην άμεση δημοκρατία της αρχαίας Αθήνας του 5ου αι. π.Χ. βοηθάει τους μαθητές και τις μαθήτρι- ες να προσεγγίσουν το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκε η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή και
γ) πραγματεύεται, μεταξύ άλλων, θέματα όπως αυτό της δίκαιης ισορροπίας ανάμεσα στη νόμιμη εξουσία του κράτους και τα φυσικά δικαιώματα του ατόμου και, ως εκ τούτου, μπορεί να πλαισιώσει τον βασικό προβλημα- τισμό γύρω από τη σχέση γραπτού και άγραφου δικαίου που τίθεται στην «Αντιγόνη».
Περιεχόμενο:
Η διδασκαλία του Περικλέους Επιταφίου περιλαμβάνει εισαγωγή και κεφάλαια από το πρωτότυπο και από
μετάφραση, όπως στον παρακάτω πίνακα:
Εισαγωγή από το ψηφιακό σχολικό βιβλίο:
Ηλία Σπυρόπουλου, Θουκυδίδη Περικλέους
Επιτάφιος http://ebooks.edu. gr/new/classcoursespdf.php?classcode=DSGL-C
Κεφ. Α’, Θουκυδίδης Ολόρου Αλιμούσιος (απλή υπόμνηση- έχει διδαχθεί στην Α’ ΓΕΛ)
Κεφ. Β’, Ο Επιτάφιος λόγος του 431 π.Χ. (επισήμανση των κύριων σημείων)
Κεφ. Γ’, Περικλής ο Ξανθίππου (επισήμανση των κύριων σημείων)
Κεφ. Δ’, Το πρόβλημα της πατρότητας του Επιταφίου (επισήμανση των κύριων σημείων)
Πρωτότυπο κείμενο και μετάφραση από το σχολικό βιβλίο Σοφοκλέους Αντιγόνη -Θουκυδίδη
Περικλέους Επιτάφιος, ΙΤΥΕ .ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ., 2017, σ.223-237
Κεφ. 35 – 36 (από μετάφραση)
37-41 (από το πρωτότυπο και τη μετάφραση)
42 – 46 (από μετάφραση)
Γενική θεώρηση
Προεκτάσεις, συγκριτική εξέταση με άλλα κείμενα
Σκοποί της διδασκαλίας:
Με τη διδασκαλία του .Επιταφίου. επιδιώκεται οι μαθητές και οι μαθήτριες:
• Να κατανοήσουν το περιεχόμενο του Επιταφίου,
• να επισημάνουν τα βασικά θέματα, τα οποία θίγει ο ρήτορας,
• να διερευνήσουν και να ερμηνεύσουν τις απόψεις που διατυπώνει ο ρήτορας συσχετίζοντας τες με το συγκεκριμένο ιστορικό και πολιτικό πλαίσιο,
• να αναζητήσουν τις ρητορικές στρατηγικές του Περικλή/Θουκυδίδη, πώς δηλαδή ο ρήτορας/ιστορικός αρθρώνει το κείμενο του και οικοδομεί τα μηνύματά του (τρόπους πειθούς, επιχειρηματολογία),
• να επιχειρήσουν διακειμενικές προσεγγίσεις με χρήση παράλληλων κειμένων από το έργο του Θουκυδίδη, από άλλα έργα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας και της σύγχρονης εποχής,
• να στοχαστούν για όλα αυτά, σε μια κρίσιμη ηλικιακά φάση, άλλοτε με αφορμή το κείμενο και άλλοτε με
αφορμή δικές τους απόψεις που εκκινούν από σύγχρονα δεδομένα.
Διδακτική προσέγγιση:
Κατά τη διδασκαλία του .Επιταφίου. αναμένεται:
α) να αναδειχθούν χαρακτηριστικά του αθηναϊκού πολιτεύματος, της άμεσης δημοκρατίας, της εμβληματικής προσωπικότητας του Περικλή και του ύφους του Θουκυδίδη και β) να γίνουν όλα τα παραπάνω αντικείμενο κριτικής και βιωματικής προσέγγισης από τους μαθητές και τις μαθήτριες. Για την επίτευξη των παραπάνω χρειάζεται η προσπέ- λαση του κειμένου σε λεξικογραμματικό επίπεδο μέσω της αξιοποίησης των μεταφρασμένων κειμένων. Ακρι- βώς γι’ αυτό το λόγο προτείνεται η παράλληλη προσέγ- γιση των πρωτοτύπων κειμένων και των αντίστοιχων μεταφράσεων οι μαθητές και οι μαθήτριες εκκινούν από την ανάγνωση του μεταφρασμένου κειμένου και στη συνέχεια οδηγούνται στο πρωτότυπο με εστίαση σε βασικές έννοιες και σημεία του κειμένου ή εκκινούν από το πρωτότυπο, παραφράζοντας το κείμενο (όχι κατά λέξη μετάφραση), και στη συνέχεια οδηγούνται στο μεταφρασμένο κείμενο, προς επίρρωση ή τροποποίηση της πρώτης μεταφραστικής τους προσπάθειας. Ωστόσο, μεγαλύτερο βάρος πρέπει να δοθεί στην προ- σέγγιση του περιεχομένου σε ενδοκειμενικό επίπεδο· στην κατανόηση βασικών εννοιών, όπως της ισότητας, της αξιοκρατίας, του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής, της ενεργητικής συμμετοχής στα κοινά, της αισθητι- κής αγωγής, της φιλοσοφίας, της αίσθησης του μέτρου, της υστεροφημίας κ.ά., αλλά και στην κατανόηση του επικοινωνιακού πλαισίου, του επιδεικτικού λόγου, στη δεδομένη ιστορική στιγμή, (431 π.Χ). Επίσης, σημασία πρέπει να δοθεί στη διακειμενική προσέγγιση με την παράλληλη χρήση κειμένων: α) από το ίδιο το ιστορικό έργο του Θουκυδίδη, όπως, για παρά- δειγμα, τον διάλογο Αθηναίων – Μηλίων, για να μετρια- σθεί ο κίνδυνος της εξιδανίκευσης της αρχαίας Αθήνας, β) από άλλα κείμενα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας του 5ου και 4ου π.Χ. αιώνα (Πλάτωνα, Μενέξενος, 238 c-d, Αριστοτέλους Πολιτικά, VI, 7, 1293) και γ) από έργα σύγχρονων μελετητών και συγγραφέων.
