Η Πάροδος των «Τραχινίων» του Σοφοκλή αποτελείται, όπως συμβαίνει συχνά στα χορικά, από δύο ενότητες: η πρώτη, η ειδικότερη, αποτελεί προβληματισμό για την κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει ο οίκος· η δεύτερη συνιστά γενικότερο στοχασμό πάνω στον «νόμο της γενικής μεταβλητότητας των πραγμάτων», ο οποίος καταλήγει σε καθησυχαστικές νουθεσίες προς τη Δηιάνειρα.
Η Πάροδος ξεκινά με επίκληση προς τον Ήλιο, τον παντεπόπτη, τον πανταχού παρόντα, τον «μέγα οφθαλμό του κόσμου», ο οποίος καλείται να αποκαλύψει πού βρίσκεται ο Ηρακλής. Η απουσία του μεγάλου ανδρός και η αδημονία για την τελική επιστροφή του συνιστά το leitmotiv του πρώτου μέρους των Τραχινίων. Ακολούθως, ο φακός στρέφεται προς την αδύναμη γυναίκα, που μαραζώνει μέσα στο φόβο, την αγωνία και τη μοναξιά εγκαταλελειμμένη από τον συζυγό της. Η πολύμοχθη ζωή του Ηρακλή παρομοιάζεται αισιόδοξα με την παλινδρομική κίνηση των κυμάτων. Ο Ηρακλής υφίσταται τα πάνδεινα· πάντοτε, όμως, την κρίσιμη ώρα μπορεί να υπολογίζει στη σωτήρια παρέμβαση κάποιου θεού. Ο Χορός παρακινεί τη Δηιάνειρα να ελέγξει το πάθος της και να μετριάσει τη θλίψη της συναισθανόμενη ότι τα πάντα στη ζωή είναι κυκλική εναλλαγή καλού και κακού, φόβου και ελπίδας, χαράς και λύπης. Στα ανθρώπινα τίποτε δεν είναι αιώνιο και σταθερό· αλλά ο Δίας λειτουργεί ως εγγυητής της παγκόσμιας τάξης και πάντοτε μεριμνά για τα παιδιά του.
Στο χορικό αυτό άσμα συγκεντρώνονται τα σημαντικότερα θέματα και μοτίβα του έργου αυτού: η μεταβλητότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων, ο αέναος κύκλος της ζωής και του θανάτου, το ερωτικό πάθος και το πεπερασμένο της ανθρώπινης γνώσης.
Όσον αφορά στη μεταβλητότητα των πραγμάτων, η Πάροδος εμφαίνει πρωτίστως την απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς: τη διαφορά ανάμεσα στην κοντόφθαλμη όραση των θνητών και τη μακροσκοπική προοπτική των αθανάτων. Αυτή ακριβώς η διαφορά προκαλεί αντίθετη πρόσληψη της αλλαγής σε θεούς και ανθρώπους. Ο φόβος, η αγωνία και ο πόνος, που η αλλαγή προκαλεί στις ζωές των ανθρώπων επελαύνοντας και συντρίβοντας τα σχέδιά τους, δεν υφίσταται στην περίπτωση της φύσης και των θεών. Οι θεοί, ειδικά ο Ζευς, που δρομολογεί την αλλαγή, γνωρίζουν ότι η κυκλική μεταβολή των πραγμάτων στη φύση συντείνει στην αποκατάσταση ισορροπίας και σταθερότητας μέσα στη φαινομενική αναστάτωση, τάξης και Αρμονίας μέσα στο φαινομενικό χάος. Στην περίπτωση των ανθρώπων, όμως, όπως θα αποκαλύψει σύντομα η πλοκή της τραγωδίας, η αλλαγή οδηγεί σε απελπισία και η απελπισία σε ακρότητες. Η αδυναμία του ανθρώπινου μυαλού να συλλάβει το ευρύτερο σχήμα των πραγμάτων — ακόμη και ενώπιον χρησμών, που προφητεύουν το μέλλον — αλλά και η υποταγή των ανθρώπων σε συντριπτικά πάθη, τους παρασύρει σε αυτοκαταστροφική δίνη· και η περιδίνηση αυτή μέσα στους στροβίλους του πάθους και της άγνοιας τους οδηγεί να γίνουν τελικά (κυριολεκτικά, στην περίπτωση του Ηρακλή) παρανάλωμα του πυρός. Ο θάνατος είναι εν τέλει μηχανισμός ανανέωσης· ως εκ τούτου, ενώ για τον άνθρωπο συνιστά οικτρό τέλος, για τη φύση είναι πηγή ελπίδας.
Η Πάροδος δημιουργεί ισχυρή τονική αντίστιξη με τον Πρόλογο, καθώς οι εικόνες της μεταβολής παράγουν εδώ την αίσθηση της γαλήνης, της ηρεμίας και της πεποίθησης που αποκομίζει κανείς όταν αντιλαμβάνεται την τάξη των πραγμάτων και την ταξινομική λειτουργία του Διός μέσα στα πράγματα. Την ίδια γαλήνη επιτυγχάνει και ο Ηρακλής πάνω στην πυρά, όταν καταλαβαίνει πια τη Διὸς βουλήν και παραδίδεται σε αυτήν.
Ολόκληρο το άρθρο μπορείτε να το διαβάσετε στη σελίδα antonispetrides.wordpress.com
