Αναρωτιέμαι ποιο είναι το νόημα της επετείου! 42 χρόνια από τα γεγονότα του 1973, που αποτέλεσαν την απαρχή για την πτώση της δικτατορίας και την αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος, τα αιτήματα των αγωνιστών της γενιάς του Πολυτεχνείου παρουσιάζονται περισσότερο επίκαιρα από ποτέ, την ίδια ώρα που ο εορτασμός της επετείου φαίνεται περισσότερο από ποτέ υποβαθμισμένος! Δεν είναι μόνο τα «στρατοκρατικά» μέτρα ασφαλείας που έχουν ληφθεί από την ελληνική αστυνομία, προκειμένου να αποφευχθούν τα καθιερωμένα επεισόδια στην Αθήνα. Πολύ περισσότερο είναι ο τρόπος, με τον οποίο η πλειοψηφία του κόσμου φαίνεται να αντιμετωπίζει την επέτειο της φοιτητικής εξέγερσης, ένας τρόπος που χαρακτηρίζεται από απάθεια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, από αδιαφορία.
Το φαινόμενο αυτό βέβαια δεν είναι καινούριο. Εδώ και δεκαετίες η 17η Νοεμβρίου έχει καθιερωθεί στην Ελλάδα περισσότερο ως… εκπαιδευτική αργία ή εορτή και λιγότερο ως γιορτή της Δημοκρατίας! Ουσιαστικά η 17η Νοέμβρη εορτάζεται ως μέρα μνήμης μόνο για τα σχολεία και τη γενικότερη εκπαιδευτική κοινότητα, όπου πραγματοποιούνται αρκετές εκδηλώσεις μνήμης, ομιλίες, απαγγελίες ποιημάτων, παρουσιάσεις, καλλιτεχνικές εκθέσεις, μουσικές εκδηλώσεις, θεατρικά δρώμενα και άλλα ενδιαφέροντα γεγονότα που μάς βοηθούν να θυμόμαστε τι σημαίνει και τι συμβολίζει αυτή η μέρα! Για τον υπόλοιπο κόσμο, που δεν ανήκει στην ενεργό εκπαιδευτική κοινότητα, η 17η Νοέμβρη είναι μια μέρα όπως όλες οι άλλες! Λίγη «επαναστατική» μουσική από τα μεγάφωνα του δημαρχείου και καμιά πορεία στο δρόμο είναι ό,τι συμβαίνει για να θυμίζει τι εορτάζουμε αυτή τη μέρα!
Αναμοχλεύοντας τις μαθητικές μου αναμνήσεις από τη δεκαετία του ’80 μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του ’90, διαπιστώνω ότι η επέτειος του Πολυτεχνείου – δυστυχώς – ποτέ δεν υπήρξε κάτι περισσότερο από μια καλή ευκαιρία να… χάσουμε μάθημα και να δοκιμάσουμε αν… δουλεύουν ακόμα τα παλιά κασετόφωνα με τα επαναστατικά τραγούδια της εποχής της εξέγερσης! Παρακολουθώντας, ως εκπαιδευτικός πλέον, τον τρόπο που εξακολουθεί να εορτάζεται η επέτειος του Πολυτεχνείου μέχρι και σήμερα, διαπιστώνω ότι το ύφος και ο τρόπος του εορτασμού καθόλου δεν έχει αναβαθμιστεί συγκριτικά με το παρελθόν! Και αναρωτιέμαι: τι είναι αυτό που δεν επέτρεψε ποτέ, ακόμα και σήμερα που οι συνθήκες παρουσιάζονται περισσότερο από ποτέ ευνοϊκές λόγω των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων, έναν περισσότερο τιμητικό και ουσιαστικό εορτασμό του Πολυτεχνείου σε εθνικό επίπεδο και όχι μόνο σε επίπεδο εκπαιδευτικής κοινότητας;
Αν δούμε το θέμα από ιστορική άποψη, γνωρίζουμε ότι οι Έλληνες του 19ου αιώνα ένιωθαν μεγάλη υπερηφάνεια για την επανάσταση του 1821 και δεν παρέλειπαν ποτέ να εορτάζουν την επέτειο με μεγαλοπρεπή τρόπο. Αναλογικά οι παππούδες μας ένιωθαν ή νιώθουν ακόμα (για όσους βρίσκονται ακόμα στη ζωή) μεγάλη υπερηφάνεια για την συμμετοχή τους στον πόλεμο του 1940 ή στην μετέπειτα εθνική αντίσταση κατά των κατακτητών! Αντίθετα, η γενιά του Πολυτεχνείου, που αγωνίστηκε ενάντια στη χούντα, φαίνεται ότι δεν ένιωσε ποτέ (;) την ίδια υπερηφάνεια για τη συμμετοχή της στην αποκατάσταση της δημοκρατίας! Ο τρόπος που η επέτειος του Πολυτεχνείου αντιμετωπίστηκε από την μεταπολιτευτική πολιτική ηγεσία του τόπου δείχνει περισσότερο μια προσπάθεια να «κουκουλωθεί» η πραγματική αλήθεια για τα γεγονότα, να αποσιωπηθεί το μήνυμα της φοιτητικής εξέγερσης του 1973 και γενικά να υποβαθμιστεί καθετί που θυμίζει εκείνη την εποχή! Λες και έγινε κάτι κακό, για το οποίο η γενιά του Πολυτεχνείου θα έπρεπε να νιώθει τύψεις και ενοχές! Τύψεις και ενοχές επειδή… βοήθησε να αποκατασταθεί η δημοκρατία!
Δεν θα υπεισέλθω σε φήμες συνομωσιολογικού περιεχομένου! Η πραγματικότητα μιλάει από μόνη της και συνήθως, εκτός από αμείλικτη, είναι και αντικειμενική. Η γενιά του Πολυτεχνείου που βοήθησε στην αποκατάσταση της δημοκρατίας είναι ουσιαστικά και η γενιά που, κατά κανόνα, κυβέρνησε τη χώρα αυτή σε ολόκληρη τη μεταπολιτευτική περίοδο μέχρι και σήμερα! Είναι η γενιά που γεύτηκε, περισσότερο από κάθε άλλη γενιά στο παρελθόν, τους καρπούς των αγώνων της! Είναι η γενιά που πλούτισε από την ευημερία της «ευρωπαϊκής» Ελλάδας! Είναι η γενιά που οικοδόμησε την πολιτική της ύπαρξη στο όνομα των θυμάτων της δικτατορικής επταετίας! Είναι η γενιά που προτίμησε να υποθηκεύσει το μέλλον των παιδιών της στο βωμό του πολιτικού και οικονομικού συμφέροντος παρά να αποσυρθεί με αξιοπρέπεια τη στιγμή ακριβώς που αποδείχθηκε ότι (η ίδια) είχε καταπατήσει τα ιδανικά για τα οποία είχε αγωνιστεί! Εν τέλει, είναι η γενιά που χρησιμοποίησε κάθε θεμιτό και αθέμιτο μέσο, για να αποκτήσει χρήμα και εξουσία, να διατηρήσει το χρήμα και την εξουσία της και, δυστυχώς, όπως φαίνεται και σήμερα, να αυξήσει το χρήμα και της εξουσία της!
Κάπως έτσι εξηγείται γιατί η γενιά του Πολυτεχνείου φρόντισε να απαξιώσει το Πολυτεχνείο που η ίδια γέννησε, οδηγώντας έτσι στη λήθη τα βασικά – πολύ επίκαιρα και σήμερα – αιτήματα του Πολυτεχνείου για «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» και «Δημοκρατία»! Αν υπάρχει κάποιος που θα ήθελε να σβήσει την ιστορική μνήμη και τους συμβολισμούς του Πολυτεχνείου, δεν είναι άλλος απ’ αυτόν που αγωνίστηκε στο Πολυτεχνείο, γλίτωσε από τις σφαίρες των χουντικών και «έστησε» μια καλή ζωή πάνω στους αγώνες της νεανικής του ηλικίας! Μόνο που αυτή η «καλή ζωή» ήταν ΜΟΝΟ για τον ίδιο και όχι για όλους! Αυτός – σίγουρα – δεν θα ήθελε να υπάρξει ένα «νέο Πολυτεχνείο» που θα ακυρώσει την προσωπική του ευημερία!
Αν είναι αλήθεια αυτό που έλεγαν οι αρχαίοι, ότι δηλαδή είναι μεγάλη τιμή και δόξα να πεθάνει κανείς στη μάχη, τότε οι νεκροί του Πολυτεχνείου ήταν οι… «τυχεροί» της ιστορίας, καθώς κέρδισαν με τη θυσία τους την αιώνια ανάμνηση! Οι άτυχοι φαίνεται ότι είναι όλες οι επόμενες γενιές που κυβερνήθηκαν απ’ αυτούς που… επέζησαν σ’ εκείνα τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και κατέστρεψαν τη χώρα με την απληστία και τις επιλογές τους! Μ’ αυτόν τον τρόπο επιβεβαιώθηκε, για άλλη μια φορά, η γνωστή ρήση, ότι αυτός που απελευθερώνει έναν λαό από την τυραννία συνήθως καταντά να γίνεται χειρότερος τύραννος από τον προηγούμενο! Επιβεβαιώθηκε και η ρήση του Καζαντζάκη, αν δεν κάνω λάθος, ότι «ο άνθρωπος αποκτά την πραγματική ελευθερία, όταν καταφέρει να απελευθερωθεί από τους… απελευθερωτές του»! Οι νέοι άνθρωποι που πλήττονται, περισσότερο από κάθε άλλη κοινωνική ομάδα, από την ανελέητη κοινωνική και οικονομική κρίση πρέπει να το έχουν αυτό υπόψη τους…
ΥΓ: Το κείμενο γράφτηκε το 2012, όμως ελάχιστα διασκευασμένο είναι εξαιρετικά επίκαιρο και σήμερα!
