Πολύ συχνά στην τάξη καλούμαι να αντιμετωπίσω τις απορίες «Μα κύριε, σε τι μάς χρειάζονται τα Αρχαία Ελληνικά; Γιατί να τα μαθαίνουμε;»… Για να δώσω απαντήσεις, συνήθως καταφεύγω σε αναλογίες μεταξύ ιστορικών γεγονότων της αρχαιότητας και γεγονότων της σύγχρονης πραγματικότητας…
Ιστορική αναλογία Α: Ο αναξιόπιστος… «προδότης»!
Το 405 π.Χ. οι Αθηναίοι και οι Λακεδαιμόνιοι βρίσκονται σε εμπόλεμη σύρραξη για 26η συνεχόμενη χρονιά και ο Λακεδαιμόνιος στρατηγός Λύσανδρος έχει ελλιμενιστεί με πεζές και ναυτικές δυνάμεις στην πόλη Λάμψακο, κάπου στον Ελλήσποντο! Απέναντί του έχει τη μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής, τις 180 άρτια εξοπλισμένες τριήρεις της Αθήνας. Ο Λύσανδρος έχει υπολογίσει ότι μια συμβατικού τύπου ναυμαχία με το αντίπαλο ναυτικό δεν θα μπορούσε να του εξασφαλίσει τη νίκη, παρότι είχε στρατηγικά πλεονεκτήματα: ένα ιδιοφυές σχέδιο δράσης, ένα στρατιωτικό προσωπικό με εκπαίδευση υψηλού επιπέδου και έναν εξαίρετο σταθμό ανεφοδιασμού, τη Λάμψακο! Αντίθετα, οι Αθηναίοι έχουν στρατοπεδεύσει, ακριβώς απέναντί του, σε μια αλίμενη παραλία που ονομάζεται «Αιγός Ποταμοί», και ανεφοδιάζονται από την πόλη Σηστό, που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 3 χιλιομέτρων από το στρατόπεδό τους!
Την εποχή εκείνη τυχαίνει να ιδιωτεύει στην περιοχή ο Αθηναίος πρώην στρατηγός Αλκιβιάδης, που επανειλημμένα στο παρελθόν έχει επιτελέσει αρνητικότατο ρόλο εις βάρος της πατρίδας του! Είναι φυσιολογικό λοιπόν οι Αθηναίοι να τον αντιμετωπίζουν με καχυποψία και να τον θεωρούν… «προδότη»! Ο Αλκιβιάδης, λόγω της στρατιωτικής του εμπειρίας, διαπιστώνει ότι ο αθηναϊκός στόλος είναι εκτεθειμένος σε μια αιφνιδιαστική επίθεση του Λυσάνδρου και αυτοπροσφέρεται να δώσει συμβουλές στους Αθηναίους στρατηγούς. Τούς συνιστά να μεταβούν και να ελλιμενιστούν στη γειτονική πόλη Σηστό, ώστε να έχουν καλύτερη αμυντική θέση και ευκολότερο ανεφοδιασμό. Οι συμπατριώτες του στρατηγοί κάνουν κάτι σαν… «δημοψήφισμα» μεταξύ τους και όχι μόνο δεν εκλαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις συμβουλές του Αλκιβιάδη, αλλά αρνούνται ακόμα και να συζητήσουν μαζί του, λέγοντας ειρωνικά «τώρα εμείς είμαστε στρατηγοί και όχι εσύ»!
Μετά από λίγες μέρες, οι Αθηναίοι υφίστανται τη μεγαλύτερη καταστροφή, αφού ο Λύσανδρος αξιοποιώντας τα στρατηγήματα του αντιπερισπασμού και του αιφνιδιασμού καταφέρει συντριπτικό πλήγμα στον αθηναϊκό στόλο, μετά το μοιραίο λάθος των Αθηναίων να απορρίψουν τις συμβουλές ενός ανθρώπου που θεωρούν… «προδότη»!
Ιστορική αναλογία Β: Η «υπ’ αυλητρίδων» αποδοχή του… «μνημονίου»!
Περίπου ένα χρόνο μετά την καταστροφή των Αθηναίων στους Αιγός Ποταμούς, το 404 π.Χ., οι Αθηναίοι βρίσκονται πολιορκημένοι και αποκλεισμένοι από τον Λύσανδρο μέσα στα τείχη της πόλης τους! Ο αποκλεισμός διαρκεί για μήνες, με συνέπεια οι Αθηναίοι να πεθαίνουν από την πείνα και τις αρρώστιες! Ο «οικονομικός πνιγμός» είναι τόσο μεγάλος, ώστε αναγκάζονται να στείλουν στον Λύσανδρο τον αμφιλεγόμενο ολιγαρχικό Θηραμένη, να… «διαπραγματευτεί» μαζί του τους όρους παράδοσης! Ο Θηραμένης όχι μόνο επέστρεψε άπραγος από τον Λύσανδρο, αλλά επέστρεψε και με πολύ μεγάλη καθυστέρηση σχεδόν… τεσσάρων (!) μηνών (ευρισκόμενος βέβαια σε συνεννόηση με τον Λύσανδρο), ώστε να εξαντληθούν εντελώς όλα τα τρόφιμα της Αθήνας και οι Αθηναίοι να αποδεχθούν χωρίς αντίρρηση όποιους όρους θα έθεταν οι Λακεδαιμόνιοι!
Ο Θηραμένης πείθει ξανά τους ανυποψίαστους Αθηναίους να ταξιδέψει, αυτή τη φορά, μέχρι τη μακρινή Σπάρτη, ώστε να συνομιλήσει απευθείας με τις αρχές των Λακεδαιμονίων! Όταν φτάνει εκεί, γίνεται… «σύνοδος κορυφής» της πελοποννησιακής συμμαχίας και οι σύμμαχοι των Λακεδαιμονίων αντιμετωπίζουν με απαξίωση το αθηναϊκό αίτημα για «έντιμο συμβιβασμό» και ειρηνική επίλυση των διαφορών! Εν τέλει προκρίνεται η άποψη των Λακεδαιμονίων να μην… καταστρέψουν μια πόλη (την Αθήνα) με τόσο σπουδαία παράδοση και προσφορά! Όμως, ως προϋπόθεση για τον… «έντιμο συμβιβασμό» οι Λακεδαιμόνιοι θέτουν την αποδοχή εκ μέρους της Αθήνας ενός επώδυνου «μνημονίου» με ταπεινωτικούς όρους: α) το γκρέμισμα των τειχών της πόλης, β) την παράδοση ολόκληρου του στόλου πλην 12 πλοίων, γ) τον έλεγχο της εξουσίας από (ολιγαρχικούς) «τοποτηρητές» και δ) την αποδοχή εκ μέρους των Αθηναίων μιας κατάστασης υποτέλειας απέναντι στη Σπάρτη!
Η αντιπροσωπία του Θηραμένη επιστρέφει στην Αθήνα και ανακοινώνει τους όρους του επώδυνου… «συμβιβασμού» στους Αθηναίους! Ο πληθυσμός της πόλης βρίσκεται ήδη σε τραγική κατάσταση εξαιτίας του πολύμηνου «οικονομικού αποκλεισμού»! Οι Αθηναίοι ακούνε με προσοχή τους όρους του… «μνημονίου» και, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, αποδέχονται με ευχαρίστηση τη «λυτρωτική» γι’ αυτούς συμφωνία! Από την επόμενη μέρα, αρχίζουν ήδη να γκρεμίζουν τα τείχη της πόλης ως ένδειξη καλής θέλησης! Η ατμόσφαιρα είναι πανηγυρική και το γκρέμισμα των τειχών πραγματοποιείται «υπ’ αυλητρίδων», δηλαδή με τη συνοδεία μουσικής!!! Ο Ξενοφώντας αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά «κατέσκαπτον ὑπ’ αὐλητρίδων πολλῇ προθυμίᾳ, νομίζοντες ἐκείνην τὴν ἡμέραν τῇ Ἑλλάδι ἄρχειν τῆς ἐλευθερίας»! Μια νέα μέρα έχει ήδη ξημερώσει στην κατεστραμμένη Αθήνα! Οι κάτοικοι της πόλης ΝΟΜΙΖΟΥΝ ότι πρόκειται για μια μέρα… ελευθερίας!
ΥΓ 1: Τα παραπάνω ιστορικά γεγονότα ακολουθούν με συνέπεια την ιστορική αφήγηση του Ξενοφώντα (βιβ. 2, κεφ. 1, §§ 16-29 & κεφ. 2, §§ 16-23).
ΥΓ 2: Κάθε ομοιότητα με τη σημερινή πραγματικότητα είναι εντελώς συμπτωματική…
