Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Β´ Λυκείου:Τα Μεγάλα Δεδομένα σε παρακολουθούν(Κριτήριο Αξιολόγησης)

Νεοελληνική Γλώσσα & Λογοτεχνία Β´ Λυκείου:Τα Μεγάλα Δεδομένα σε παρακολουθούν(Κριτήριο Αξιολόγησης)-Τράπεζα Θεμάτων

Κείμενο 1

Τα Μεγάλα Δεδομένα σε παρακολουθούν

 

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί  διασκευασμένο απόσπασμα από το βιβλίο του Yuval Noah Harari «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνa» (μετάφραση Μ. Λαλιώτη,  Εκδόσεις Αλεξάνδρεια, 2018)

 

Η λέξη «τηλεόραση» συντίθεται από τα αρχαιοελληνικά «τηλε-» και «ορώ». Επινοήθηκε αρχικά σαν μια συσκευή που μας επιτρέπει να βλέπουμε κάτι από μακριά. Σύντομα όμως μπορεί να μας επιτρέπει να μας βλέπουν από μακριά. Όπως το οραματίστηκε  ο Τζορτζ Όργουελ στο «1984», η τηλεόραση μπορεί να μας παρακολουθεί καθώς την παρακολουθούμε. Όταν θα έχουμε δει πια όλη τη φιλμογραφία του Ταραντίνο, εμείς μπορεί να έχουμε ξεχάσει τα πιο πολλά πράγματα. Όμως, το Netflix^[1] και το Amazon^[2]ή όποιος άλλος διαθέτει τον αλγόριθμο^[3] της τηλεόρασης, θα ξέρουν τον τύπο της προσωπικότητάς μας και τον τρόπο να πατάνε τα συναισθηματικά μας κουμπιά. Τα δεδομένα αυτά θα επιτρέπουν στο Netflix και το Amazon να επιλέγουν ταινίες για εμάς με απίστευτη ακρίβεια, αλλά θα μπορούσαν επίσης να τους επιτρέπουν να παίρνουν για λογαριασμό μας τις πιο σημαντικές αποφάσεις της ζωής μας – όπως τι να σπουδάσουμε, πού να δουλέψουμε και ποιον θα παντρευτούμε. […]

Καθώς οι επιστήμονες κατανοούν καλύτερα τον τρόπο με τον οποίο παίρνουν αποφάσεις οι άνθρωποι, ο πειρασμός να βασιζόμαστε στους αλγόριθμους μάλλον θα αυξάνεται. Η αποκωδικοποίηση του ανθρώπινου τρόπου λήψης αποφάσεων δεν θα κάνει απλώς πιο αξιόπιστους τους αλγόριθμους Μεγάλων Δεδομένων, θα κάνει συγχρόνως και τα ανθρώπινα συναισθήματα λιγότερο αξιόπιστα. Καθώς οι κυβερνήσεις και οι εταιρείες θα καταφέρνουν να χακάρουν^[4] το ανθρώπινο λειτουργικό σύστημα, θα βρεθούμε εκτεθειμένοι σε κύματα χειραγώγησης, διαφήμισης και προπαγάνδας τεράστιας ακρίβειας. Η χειραγώγηση των απόψεων και των συναισθημάτων μας μπορεί να γίνει τόσο εύκολη, που θα αναγκαστούμε να βασιζόμαστε σε αλγορίθμους με τον ίδιο τρόπο που όταν ένας πιλότος παθαίνει κρίση ιλίγγου πρέπει να αγνοήσει τις αισθήσεις του και να βασιστεί απόλυτα στα μηχανικά όργανα που διαθέτει.

Σε κάποιες χώρες και σε κάποιες περιπτώσεις, οι άνθρωποι μπορεί να μην έχουν καν την επιλογή και να είναι αναγκασμένοι να υπακούν στις εντολές των αλγορίθμων Μεγάλων Δεδομένων. Ωστόσο, ακόμα και στις  ελεύθερες  – υποτίθεται – κοινωνίες, οι αλγόριθμοι μπορεί να πάρουν την εξουσία επειδή θα μάθουμε από την εμπειρία μας να τους εμπιστευόμαστε σε ολοένα και περισσότερα ζητήματα και θα χάσουμε σταδιακά την ικανότητα να αποφασίζουμε μόνοι μας. Σκεφτείτε απλώς ότι μέσα σε δυο μόλις δεκαετίες δισεκατομμύρια άνθρωποι έφτασαν να εμπιστεύονται τον αλγόριθμο αναζήτησης του Google σε μια από τις σημαντικότερες εργασίες που υπάρχουν: την αναζήτηση σχετικών και αξιόπιστων πληροφοριών. Δεν ψάχνουμε πια για πληροφορίες. Αντίθετα, γκουγκλάρουμε. Και καθώς βασιζόμαστε όλο και περισσότερο στο Google για να βρούμε τις απαντήσεις που θέλουμε, η ικανότητά μας να αναζητούμε  οι ίδιοι πληροφορίες μειώνεται. Ήδη σήμερα η «αλήθεια» ορίζεται από τα κορυφαία αποτελέσματα μιας αναζήτησης στο Google.

 

Κείμενο 2

Το δίχτυ

Το τραγούδι του Νίκου Γκάτσου μελοποιήθηκε από τον Σταύρο Ξαρχάκο και κυκλοφόρησε στο άλμπουμ «Ρεμπέτικο» το 1983.

 

Κάθε φορά που ανοίγεις δρόμο στη ζωή

μην περιμένεις να σε βρει το μεσονύχτι,

έχε τα μάτια σου ανοιχτά βράδυ πρωί

γιατί μπροστά σου πάντα απλώνεται ένα δίχτυ.

 

Αν κάποτε στα βρόχια^[5] του πιαστείς

κανείς δε θα μπορέσει να σε βγάλει,

μονάχος βρες την άκρη της κλωστής

κι αν είσαι τυχερός ξεκίνα πάλι.

 

Αυτό το δίχτυ έχει ονόματα βαριά

που ‘ναι γραμμένα σ’ εφτασφράγιστο κιτάπι^[6],

άλλοι το λεν του κάτω κόσμου πονηριά

κι άλλοι το λεν της πρώτης άνοιξης αγάπη.

 

Αν κάποτε στα βρόχια του πιαστείς

κανείς δε θα μπορέσει να σε βγάλει,

μονάχος βρες την άκρη της κλωστής

κι αν είσαι τυχερός ξεκίνα πάλι.

 

ΘΕΜΑ 1 (μονάδες 35)

 

1^ο  υποερώτημα (μονάδες 10)

Να επιλέξεις και να μεταφέρεις στο απαντητικό σου φύλλο την ένδειξη Σωστή (Σ) ή Λανθασμένη (Λ) για καθεμία από τις παρακάτω προτάσεις του Κειμένου 1:

 

1. Η χρήση της τηλεόρασης δεν φαίνεται να αλλάζει.
2. Η αποκωδικοποίηση του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι λαμβάνουν αποφάσεις θα οδηγήσει σε χειραγώγηση και προπαγάνδα ακριβείας.
3. Οι ανθρώπινες αισθήσεις πάντα θα θεωρούνται πιο αξιόπιστες από τους αλγορίθμους.
4. Οι άνθρωποι είτε ακούσια είτε εκούσια θα εκχωρήσουν εξουσία στους αλγορίθμους.
5. Η χρήση των μηχανών αναζήτησης θα επηρεάσει την ικανότητα λήψης αποφάσεων των ανθρώπων.

Μονάδες 10

 

2^ο  υποερώτημα (μονάδες 10)

Στη δεύτερη παράγραφο του Κειμένου 1 ο συντάκτης επιλέγει να οργανώσει το κείμενό του με αίτιο – αποτέλεσμα και αναλογία. Να εντοπίσεις τα συγκεκριμένα σημεία στο κείμενο (μονάδες 6) και να εξηγήσεις για ποιον λόγο γίνεται η παραπάνω επιλογή (μονάδες 4).

Μονάδες 10

 

3^ο  υποερώτημα (μονάδες 15)

Ποιος ρηματικός χρόνος κυριαρχεί στην παράγραφο 2 του κειμένου 1; (μονάδες 4) Να εντοπίσεις τρία παραδείγματα (μονάδες 6) και να δικαιολογήσεις την παρουσία τους, σε σχέση με την πρόθεση του συντάκτη στα συγκεκριμένα σημεία του κειμένου (μονάδες 5).

Μονάδες 15

 

ΘΕΜΑ 2 (μονάδες 30)

Στο σχολείο σου διοργανώνεται μια διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα την Ψηφιακή Χειραγώγηση. Ως εκπρόσωπος των μαθητών/-τριών του σχολείου αναλαμβάνεις να γράψεις μια επιστολή (350-400 λέξεις) στον Harari, τον συντάκτη του Κειμένου 1, προκειμένου να τον προσκαλέσεις ως κεντρικό ομιλητή της εκδήλωσης. Αξιοποιώντας στοιχεία από το κείμενο 1, να αναφερθείς αρχικά στην επιστολή σου στους κινδύνους που εγκυμονεί, κατά τη γνώμη σου, η επεξεργασία των προσωπικών μας δεδομένων από τα ψηφιακά μέσα και στη συνέχεια να προτείνεις τρόπους με τους οποίους μπορεί να διαφυλαχθεί η ιδιωτικότητά μας στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή.

Μονάδες 30

 

ΘΕΜΑ 3 (μονάδες 20)

Να  εντοπίσεις το ρηματικό πρόσωπο που κυριαρχεί στο Κείμενο 2 (μονάδες 8) και να εξηγήσεις πώς η συγκεκριμένη επιλογή επηρεάζει  το ύφος του κειμένου (μονάδες 12). 

 

Μονάδες 20

ΘΕΜΑ 4 (μονάδες 15)

Τι συμβολίζει, κατά τη γνώμη σου, το δίχτυ; Πώς προτείνει το ποιητικό υποκείμενο να  αντιμετωπίσουμε το δίχτυ ή ό,τι αυτό συμβολίζει; Να τεκμηριώσεις την απάντησή σου με στοιχεία του Κειμένου 2 (μέχρι 150 λέξεις).

^[1] συνδρομητική υπηρεσία τα μέλη της οποίας έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν τηλεοπτικές 

   εκπομπές, ταινίες και σειρές μέσω μιας συσκευής με σύνδεση στο διαδίκτυο.

^[2]  εταιρεία ηλεκτρονικού εμπορίου η οποία παρέχει και συνδρομητικές υπηρεσίες.

^[3]  σύνολο κανόνων που εφαρμόζονται για την επίλυση ενός προβλήματος.

^[4] κατορθώνω να έχω με παράνομο τρόπο πρόσβαση σε υπολογιστικό σύστημα ή διαδικτυακό τόπο, με σκοπό το προσωπικό όφελος ή την πρόκληση καταστροφών σε αρχεία ή προγράμματα.

^[5] θηλιά που χρησιμοποιείται ως παγίδα για τη σύλληψη πτηνών ή μικρών ζώων

^[6] τα κατάστιχα, τα εμπορικά ή λογιστικά βιβλία, τα βιβλία λογαριασμών και συχνά ειρωνικά οι σημειώσεις, τα χαρτιά, τα χειρόγραφα ή και τα οργανωμένα στοιχεία πληροφοριών ενός οργανισμού, μίας υπηρεσίας ή και ενός ατόμου

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ