Νεοελληνική Γλώσσα Α´ Γυμνασίου: Ενότητα 4η (Oνοματική & ρηματική φράση)

Νεοελληνική Γλώσσα Α´ Γυμνασίου: Ενότητα 4η (Oνοματική & ρηματική φράση)

Τα μέρη της πρότασης

Σε κάθε κείμενο κύριο συστατικό-βασική μονάδα αποτελεί η πρόταση.

Kάθε πρόταση αποτελείται από δύο βασικά μέρη. Στο ένα μέρος κεντρική λέξη είναι το ουσιαστικό, ενώ στο άλλο μέρος το ρήμα. Το ένα μέρος, λοιπόν, θα το αναφέρουμε από εδώ κι εμπρός ως ονοματική φράση, ενώ το άλλο ως ρηματική φράση.

H ονοματική φράση μπορεί να έχει:

α) απλή μορφή (π.χ. άρθρο + ουσιαστικό → τα παιδιά)  

β) διευρυμένη μορφή (π.χ. άρθρο + επίθετο + ουσιαστικό → τα υγιή άτομα).

H διευρυμένη μορφή της ονοματικής φράσης μπορεί να περιέχει οποιοδήποτε άλλο μέρος του λόγου που μπορεί να λειτουργήσει ως συμπλήρωμα ή προσδιορισμός του ουσιαστικού (π.χ. αριθμητικό, επίθετο ή και ολόκληρη ονοματική πρόταση).

π.χ. Οι μικροί αφράτοι μπεζέδες, που τρίβονται αμέσως στο στόμα και λιώνουν

H ονοματική φράση έχει πολλές λειτουργίες στις προτάσεις.

Συγκεκριμένα λειτουργεί ως:

• Yποκείμενο του ρήματος, δηλαδή μία λέξη ή φράση που δηλώνει ποιος ενεργεί (όπως εδώ οι γονείς) ή δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση:

Πολλοί γονείς δε διαφωνούν.

• Κατηγορούμενο (του υποκειμένου):

Το 1 στα 10 Ελληνόπουλα είναι παχύσαρκο παιδί.

• Αντικείμενο, δηλαδή το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο μεταφέρεται η ενέργεια του υποκειμένου ενός ρήματος:

Το Υπουργείο Παιδείας συνέταξε διατροφικές οδηγίες.

• Συμπλήρωμα μιας πρόθεσης:

Λόγια κάποτε πικρά με τη γλύκα στο στόμα.

Συμπλήρωμα ενός ουσιαστικού (= άλλης ονοματικής φράσης) σε πτώση γενική:

Περιεργάζομαι την παράταξη των γλυκισμάτων.

H ρηματική φράση είναι ο συνδυασμός του ρήματος με τα συμπληρώματα και τους προσδιορισμούς του.

Mια ονοματική φράση μπορεί να είναι μέρος μιας ρηματικής φράσης: