Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 3 Επιστολή στον Μενοικέα, 122: Η φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία(Κριτήριο αξιολόγησης)

Αρχαία Ελληνικά Γ´ Λυκείου-Διδακτική ενότητα 3 Επιστολή στον Μενοικέα, Η φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία(Κριτήριο αξιολόγησης)

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Επίκουρος, Επιστολή προς Μενοικέα

Μήτε νέος τις ὢν μελλέτω φιλοσοφεῖν, μήτε γέρων ὑπάρχων κοπιάτω φιλοσοφῶν· οὔτε γὰρ ἄωρος οὐδείς ἐστιν οὔτε πάρωρος πρὸς τὸ κατὰ ψυχὴν ὑγιαῖνον. Ὁ δὲ λέγων ἢ μήπω τοῦ φιλοσοφεῖν ὑπάρχειν ὥραν ἢ παρεληλυθέναι τὴν ὥραν, ὅμοιός ἐστιν τῷ λέγοντι πρὸς εὐδαιμονίαν ἢ μήπω παρεῖναι τὴν ὥραν ἢ μηκέτι εἶναι. Ὥστε φιλοσοφητέον καὶ νέῳ καὶ γέροντι, τῷ μὲν ὅπως γηράσκων νεάζῃ τοῖς ἀγαθοῖς διὰ τὴν χάριν τῶν γεγονότων, τῷ δὲ ὅπως νέος ἅμα καὶ παλαιὸς ᾖ διὰ τὴν ἀφοβίαν τῶν μελλόντων. Μελετᾶν οὖν χρὴ τὰ ποιοῦντα τὴν εὐδαιμονίαν, εἴπερ παρούσης μὲν αὐτῆς πάντα ἔχομεν, ἀπούσης δὲ πάντα πράττομεν εἰς τὸ ταύτην ἔχειν.

 

Πλούταρχος, Περί Αλεξάνδρου τύχης και αρετής, 6 329 Α-D

Καὶ μὴν ἡ πολὺ θαυμαζομένη πολιτεία τοῦ τὴν Στωικῶν αἵρεσιν καταβαλομένου Ζήνωνος εἰς ἓν τοῦτο συντείνει κεφάλαιον,   ἵνα μὴ κατὰ πόλεις μηδὲ δήμους οἰκῶμεν ἰδίοις ἕκαστοι διωρισμένοι δικαίοις, ἀλλὰ  πάντας ἀνθρώπους ἡγώμεθα δημότας καὶ  πολίτας, εἷς δὲ βίος ᾖ καὶ κόσμος, ὥσπερ  ἀγέλης συννόμου νόμῳ κοινῷ συντρεφομένης.  Τοῦτο Ζήνων μὲν ἔγραψεν ὥσπερ ὄναρ ἢ εἴδωλον εὐνομίας φιλοσόφου καὶ πολιτείας ἀνατυπωσάμενος, Ἀλέξανδρος δὲ τῷ λόγῳ τὸ ἔργον παρέσχεν.  Οὐ γάρ, ὡς Ἀριστοτέλης συνεβούλευεν αὐτῷ, τοῖς μὲν Ἕλλησιν ἡγεμονικῶς τοῖς δὲ βαρβάροις δεσποτικῶς χρώμενος, καὶ τῶν μὲν ὡς φίλων καὶ οἰκείων ἐπιμελόμενος τοῖς δ’ ὡς ζῴοις ἢ φυτοῖς προσφερόμενος, πολέμων πολλῶν καὶ φυγῶν ἐνέπλησε καὶ στάσεων ὑπούλων τὴν ἡγεμονίαν, ἀλλὰ κοινὸς ἥκειν θεόθεν ἁρμοστὴς καὶ διαλλακτὴς τῶν ὅλων νομίζων, οὓς τῷ λόγῳ μὴ συνῆγε τοῖς ὅπλοις βιαζόμενος καὶ εἰς ταὐτὸ συνενεγκὼν τὰ πανταχόθεν, ὥσπερ ἐν κρατῆρι φιλοτησίῳ μίξας τοὺς βίους καὶ τὰ ἤθη και τοὺς γάμους καὶ τὰς διαίτας, πατρίδα μὲν τὴν οἰκουμένην προσέταξεν ἡγεῖσθαι πάντας, ἀκρόπολιν δὲ καὶ φρουρὰν τὸ στρατόπεδον, συγγενεῖς δὲ τοὺς ἀγαθούς, ἀλλοφύλους δὲ τοὺς πονηρούς· τὸ δ’ Ἑλληνικὸν καὶ βαρβαρικὸν μὴ χλαμύδι μηδὲ πέλτῃ μηδ’ ἀκινάκῃ μηδὲ κάνδυι διορίζειν, ἀλλὰ τὸ μὲν Ἑλληνικὸν ἀρετῇ τὸ δὲ βαρβαρικὸν κακίᾳ τεκμαίρεσθαι, κοινὰς δ’ ἐσθῆτας ἡγεῖσθαι καὶ τραπέζας καὶ γάμους καὶ διαίτας, δι’ αἵματος καὶ τέκνων ἀνακεραννυμένους.

 

Παρατηρήσεις:

Α.1   Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις σωστές ή λανθασμένες με βάση το κείμενο και να εντοπίσετε τα σημεία του κειμένου που επιβεβαιώνουν την απάντηση:

1. Είναι πρόωρο για τους νέους να ασχολούνται με τη φιλοσοφία (1^ο απόσπασμα)
2. Οι ηλικιωμένοι με τη φιλοσοφία θα απομακρύνουν τους μελλοντικούς τους φόβους (1^ο απόσπασμα)

(Μονάδες 4)

Α.2   Να καταγράψετε δύο χωρία από το 1^ο απόσπασμα που να επιβεβαιώνουν ότι το κείμενο είναι προτρεπτικός λόγος (Μονάδες 2)

Α.3   Να βρείτε μέσα από το 1^ο απόσπασμα μια αντίθετη λέξη για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: ἄωρος, ὑπάρχειν, εἶναι, παρούσης. (Μονάδες 4)

Β1.    Σύμφωνα με το 2^ο απόσπασμα, με ποιο κριτήριο διαχώριζε ο Μ. Αλέξανδρος τους Έλληνες από τους Βαρβάρους και σε τι διαφέρει από το κριτήριο του Αριστοτέλη; Να βρείτε ένα σχήμα λόγου με το οποίο παρουσιάζεται από τον Πλούταρχο. (Μονάδες 10)

Β2.    αἵρεσιν, κόσμος, στάσεων, βάρβαρος, διαίτας: Ποια είναι η σημασία τους στο αρχαίο κείμενο; Να γράψετε μια πρόταση στα νέα ελληνικά με καθεμία από τις λέξεις (σε οποιαδήποτε πτώση και αριθμό) με διαφορετική σημασία από αυτήν που έχουν στο αρχαίο κείμενο.     (Μονάδες 10)

Β3.    Να χαρακτηρίσετε σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις:

1. Ο Αριστοτέλης έμεινε στην Μακεδονία έως το 323 π.Χ.
2. Η απουσία του Πλάτωνα επέδρασε ευεργετικά στον Αριστοτέλη.
3. Η ηθική φιλοσοφία του Αριστοτέλη είναι στην πραγματικότητα μέρος της πολιτικής φιλοσοφίας.
4. Ο δεύτερος κύκλος εκπαίδευσης των φυλάκων στην ιδεώδη πολιτεία του Πλάτωνα περιλαμβάνει την ενασχόληση με τις τέχνες.
5. Στα Πολιτικά του Αριστοτέλη δεν εξετάζονται θέματα παιδείας και εκπαίδευσης.

(Μονάδες 10)

Β4.    Αφού μελετήσετε το παρακάτω παράλληλο κείμενο και αξιοποιώντας τις αναφορές του Πλουτάρχου, να περιγράψετε τα χαρακτηριστικά της πολιτείας του Ζήνωνα και να εξηγήσετε γιατί θεωρούσε όλους τους ανθρώπους συνδημότες και συμπολίτες.  Στην απάντησή σας να αξιοποιήσετε σχόλια του φακέλου υλικού.                                                                                           (Μονάδες 10)

 

Μάρκος Αὐρήλιος, Τὰ εἰς ἑαυτόν, §§4.4

Το έργο του Μάρκου Αυρηλίου Τὰ έξις ἑαυτὸν γράφτηκε μετά το 172 μ.Χ. Στο αγωνιώδες ερώτημα της εποχής, πώς μπορεί κανείς να κατακτήσει την ευδαιμονία, απαντά ως γνήσιος στωικός: με απάθεια έναντι του εξωτερικού κόσμου. Ένα αίσθημα που ενισχύεται από την πεποίθηση ότι η ζωή του ανθρώπου διέπεται εν τέλει από την ίδια αρμονία που διέπει τον κόσμο, ως ολότητα, και η οποία οφείλεται στην ύπαρξη του Λόγου.

 

Αν η ικανότητα της νόησης είναι κοινή σ’ εμάς τους ανθρώπους, τότε κοινός είναι και ο ορθός λόγος που μας κάνει έλλογα όντα. Αν είναι έτσι, τότε κοινός είναι και ο Λόγος που ορίζει τι να κάνουμε και τι όχι. Αν ισχύει αυτό, τότε και ο νόμος είναι κοινός. Αν είναι έτσι, τότε είμαστε συμπολίτες ͘ επομένως συμμετέχουμε όλοι σε μια κοινή πολιτεία, και η οικουμένη είναι μια μεγάλη πόλη. Ποιο άλλο κοινό πολίτευμα μπορούμε να πούμε ότι μοιράζεται το ανθρώπινο γένος; Από εκεί λοιπόν, από αυτή την «κοινή πολιτεία», αποκτούμε την ικανότητα να σκεφτόμαστε, να είμαστε λογικοί, να ζούμε με νόμους. Από πού αλλού;

Μτφρ. Γ. Αβραμίδης

 

Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Ξενοφῶντος Κύρου Παιδεία, 7.5.72-76

Μετά τις στρατιωτικές του επιτυχίες, ο Κύρος έγινε ο ισχυρός άνδρας μιας τεράστιας αυτοκρατορίας. Παρακάτω παρατίθεται ένα απόσπασμα από τον προγραμματικό λόγο του για τις βασικές παραμέτρους της διακυβέρνησης που θα ακολουθούσε.

 

Ἄνδρες φίλοι καὶ σύμμαχοι, τοῖς μὲν θεοῖς μεγίστη χάρις ὅτι ἔδοσαν ἡμῖν τυχεῖν ὧν ἐνομίζομεν ἄξιοι εἶναι. Νῦν γὰρ δὴ ἔχομεν καὶ γῆν πολλὴν καὶ ἀγαθὴν καὶ οἵτινες ταύτην ἐργαζόμενοι θρέψουσιν ἡμᾶς· ἔχομεν δὲ καὶ οἰκίας καὶ ἐν ταύταις κατασκευάς. Καὶ μηδείς γε ὑμῶν ἔχων ταῦτα νομισάτω ἀλλότρια ἔχειν· νόμος γὰρ ἐν πᾶσιν ἀνθρώποις ἀίδιός ἐστιν, ὅταν πολεμούντων πόλις ἁλῷ, τῶν ἑλόντων εἶναι καὶ τὰ σώματα τῶν ἐν τῇ πόλει καὶ τὰ χρήματα. Οὔκουν ἀδικίᾳ γε ἕξετε ὅ τι ἂν ἔχητε, ἀλλὰ φιλανθρωπίᾳ οὐκ ἀφαιρήσεσθε, ἤν τι ἐᾶτε ἔχειν αὐτούς. Τὸ μέντοι ἐκ τοῦδε οὕτως ἐγὼ γιγνώσκω ὅτι εἰ μὲν τρεψόμεθα ἐπὶ ῥᾳδιουργίαν καὶ τὴν τῶν κακῶν ἀνθρώπων ἡδυπάθειαν, οἳ νομίζουσι τὸ μὲν πονεῖν ἀθλιότητα, τὸ δὲ ἀπόνως βιοτεύειν εὐδαιμονίαν, ταχὺ ἡμᾶς φημι ὀλίγου ἀξίους ἡμῖν αὐτοῖς ἔσεσθαι καὶ ταχὺ  πάντων τῶν ἀγαθῶν στερήσεσθαι. Οὐ γάρ τοι τὸ ἀγαθοὺς ἄνδρας γενέσθαι τοῦτο ἀρκεῖ ὥστε καὶ διατελεῖν [ὄντας ἀγαθούς], ἢν μη τις αὐτοῦ διὰ τέλους ἐπιμελῆται· ἀλλ’ ὥσπερ καὶ αἱ ἄλλαι τέχναι ἀμεληθεῖσαι μείονος ἄξιαι γίγνονται καὶ τὰ σώματά γε τὰ εὖ ἔχοντα, ὁπόταν τις αὐτὰ ἀνῇ ἐπὶ ῥᾳδιουργίαν, πονήρως πάλιν ἔχει, οὕτω καὶ ἡ σωφροσύνη καὶ ἡ ἐγκράτεια καὶ ἡ ἀλκή, ὁπόταν τις αὐτῶν ἀνῇ τὴν ἄσκησιν, ἐκ τούτου εἰς τὴν πονηρίαν πάλιν τρέπεται. Οὔκουν δεῖ ἀμελεῖν οὐδ’ ἐπὶ τὸ αὐτίκα ἡδὺ προϊέναι αὑτούς. Μέγα μὲν γὰρ οἶμαι ἔργον καὶ τὸ ἀρχὴν καταπρᾶξαι, πολὺ δ’ ἔτι μεῖζον τὸ λαβόντα διασώσασθαι.

 

Λεξιλόγιο

ἀίδιός=αιώνιος

ῥαδιουργία=οκνηρία

ἡδυπάθεια=χλιδή

 

1. Νόμος γὰρ ἐν πᾶσιν… ἀγαθῶν στερήσεσθαι. Να μεταφράσετε το παραπάνω απόσπασμα.

Μονάδες 20

 

2. Για ποιους λόγους, σύμφωνα με τον Κύρο, οφείλουν μεγάλη ευγνωμοσύνη στους θεούς;

Μονάδες 10

 

3. α)νομισάτω, ἐᾶτε. Να τοποθετήσετε τους ρηματικούς τύπους στη σωστή θέση του παρακάτω πίνακα και να συμπληρώσετε τα κενά:

                                     

Οριστική	Υποτακτική	Ευκτική	Προστακτική

 

β)    Να εντοπίσετε ένα επίρρημα θετικού βαθμού και να γράψετε τα παραθετικά του.

Μονάδες 10

 

4. α)Στο παρακάτω απόσπασμα να αναγνωρίσετε συντακτικά τους υπογραμμισμένους όρους.

 

Ἄνδρες φίλοι καὶ σύμμαχοι, τοῖς μὲν θεοῖς μεγίστη χάρις ὅτι ἔδοσαν ἡμῖν τυχεῖν ὧν ἐνομίζομεν ἄξιοι εἶναι. Νῦν γὰρ δὴ ἔχομεν καὶ γῆν πολλὴν καὶ ἀγαθὴν καὶ οἵτινες ταύτην ἐργαζόμενοι θρέψουσιν ἡμᾶς· ἔχομεν δὲ καὶ οἰκίας καὶ ἐν ταύταις κατασκευάς. Καὶ μηδείς γε ὑμῶν ἔχων ταῦτα νομισάτω ἀλλότρια ἔχειν· νόμος γὰρ ἐν πᾶσινἀνθρώποις ἀίδιός ἐστιν, ὅταν πολεμούντων πόλις ἁλῷ, τῶν ἑλόντων εἶναι.

 

β)    οὔκουν ἀδικίᾳ γε ἕξετε ὅ τι ἂν ἔχητε, ἀλλὰ φιλανθρωπίᾳ οὐκ ἀφαιρήσεσθε, ἤν τι ἐᾶτε ἔχειν αὐτούς. Να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο και να τον μετατρέψετε ώστε να δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού.

Μονάδες 10

 

Καλή τύχη!