Του Δημήτρη Χρυσόπουλου, Φιλόλογου – Ιστορικού
Ήρθε, λοιπόν, η ώρα που η τράπεζα θεμάτων επανέρχεται ξανά στη ζωή μας! Και επανέρχεται δημιουργώντας ταυτόχρονα ένα μεγάλο κύκλο συζητήσεων ανάμεσα στους υπέρμαχους αυτής και όσους θεωρούν ότι είναι ένα μέτρο που απέτυχε στο παρελθόν και θα αποτύχει εκ νέου.
Πρώτα απ’ όλα πρέπει να αναφερθεί ότι με βάση διάταξη που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή, προβλέπεται μεταξύ άλλων «η επαναθέσπιση τράπεζας θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας για τα γραπτώς εξεταζόμενα μαθήματα στις προαγωγικές εξετάσεις της Α’ και Β’ τάξης κάθε τύπου Λυκείου και στις απολυτήριες εξετάσεις της Γ’ τάξης κάθε τύπου Λυκείου. Παράλληλα, τα θέματα των εξετάσεων ορίζονται κατά ποσοστό πενήντα τοις εκατό με τυχαία επιλογή από τράπεζα θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας και κατά ποσοστό πενήντα τοις εκατό από τον διδάσκοντα ή τους διδάσκοντες το αντίστοιχο μάθημα κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους. Η εξεταστέα ύλη των μαθημάτων καθορίζεται με απόφαση του υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, που εκδίδεται μετά από εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής το αργότερο ως τα τέλη Σεπτεμβρίου κάθε έτους».
Όλα καλά μέχρι εδώ, θα πει κάποιος… Όμως, η πρόσκληση για την υποβολή προτάσεων στο επιχειρησιακό πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση», που δημοσιεύτηκε στις 3 Αυγούστου, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «προσβλέπει στη δημιουργία και χρήση τράπεζας θεμάτων διαβαθμισμένης δυσκολίας, από την οποία τίθεται το 50% των θεμάτων των εξεταζομένων μαθημάτων στις προαγωγικές, τις απολυτήριες αλλά και τις πανελλαδικές εξετάσεις εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση».
Και κάπου εδώ τίθεται ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που χρήζει άμεσης και επίσημης διευκρίνησης: Άραγε η τράπεζα θεμάτων θα αφορά πλέον και τις πανελλαδικές εξετάσεις ή απλά πρόκειται περί λάθους (που είναι και το πιο πιθανό); Ο συγκεκριμένος προβληματισμός, εύλογα, απασχολεί την εκπαιδευτική κοινότητα, δεδομένου ότι σύμφωνα με τον πρόσφατο νόμο που ψηφίστηκε στη Βουλή για την επαναφορά της τράπεζας θεμάτων, η χρήση της προβλεπόταν να γίνει μόνο στις ενδοσχολικές εξετάσεις (προαγωγικές και απολυτήριες) των τριών τάξεων του Λυκείου.
Αναντίρρητα, η τράπεζα θεμάτων είναι για πολλούς ένα αμφιλεγόμενο επιχείρημα το οποίο απαιτεί μεγάλη προεργασία για να μπορέσει να λειτουργήσει σωστά, δίχως να δημιουργήσει περαιτέρω προβλήματα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρόλα αυτά, είτε συμφωνεί κάποιος με την επαναφορά της τράπεζας θεμάτων είτε όχι, οφείλει να παραδεχτεί ότι είναι ένα εργαλείο, το οποίο μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στη διδασκαλία τους. Σαφώς, βέβαια, και την πρώτη χρονιά της εφαρμογής της υπήρχαν προβλήματα, όπως για παράδειγμα η αδυναμία εμβάθυνσης και κάλυψης της διδακτέας ύλης, είτε λόγω της μεγάλης έκτασής της είτε απουσίας εκπαιδευτικού για να διδάξει το εκάστοτε μάθημα και η ενίσχυση της αποστήθισης των προτεινόμενων θεμάτων, παρά της ουσιαστικής εμπέδωσης των διδακτικών ενοτήτων.
Η επαναφορά του συγκεκριμένου μέτρου μπορεί να αποβεί προς όφελος μαθητών και εκπαιδευτικών, όμως, για να αποφευχθούν προβλήματα όπως αυτά που αναφέραμε και να συμβεί αυτό, κρίνεται αναγκαίο πριν από την εφαρμογή της να εξασφαλιστούν νέα βιβλία, τα οποία θα παρέχουν πλούσιο υλικό για την επεξεργασία των διδακτικών ενοτήτων, να υπάρξει αλλαγή του τρόπου αξιολόγησης των μαθημάτων, ώστε να ενισχύεται η κριτική σκέψη και φυσικά να γίνουν όλες οι προσλήψεις αναπληρωτών και η τοποθέτησή τους στις εκπαιδευτικές μονάδες μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου, ώστε να καλύπτεται η διδακτέα ύλη σε όλα τα σχολεία της χώρας (ειδικά των δυσπρόσιτων περιοχών) και να ξεκινούν όλοι οι μαθητές από την ίδια αφετηρία.
Η τράπεζα θεμάτων ενεργοποίησε σε μεγάλο βαθμό μαθητές και καθηγητές όταν εφαρμόστηκε το σχολικό έτος 2013 – 2014, παρόλο που η ποιότητά της σε κάποια μαθήματα ήταν πολύ χαμηλού επιπέδου, ενώ σε άλλες περιπτώσεις σαφώς καλύτερη. Βέβαια, πρέπει να τονιστεί ότι ο συγκεκριμένος θεσμός μπορεί να επιδράσει θετικά στη μαθησιακή και παιδαγωγική διαδικασία αν μειωθεί ο όγκος της διδακτέας ύλης και επιπρόσθετα εξασφαλιστεί ότι οι καθηγητές και οι μαθητές θα αντιμετωπίσουν θέματα ίδιου βαθμού δυσκολίας. Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει να επιχειρηθεί η φωτοτυπική επαναφορά του μέτρου με βάση τα δεδομένα του παρελθόντος, αλλά αντίθετα πρέπει να διορθωθούν όλα τα κακώς κείμενα και φυσικά να εμπλουτιστεί με θέματα διαβαθμισμένης δυσκολίας, ώστε ταυτόχρονα να εμπεδωθεί το αίσθημα της δικαιοσύνης σε μαθητές και διδάσκοντες.
Η τράπεζα θεμάτων πρέπει να έχει τέτοιο εύρος ώστε να αποθαρρύνεται το κυνήγι της αποστήθισης και στη δημιουργία της θα έπρεπε να εμπλακούν -κυρίως- οι καθηγητές ούτως ώστε να χτιστεί από την αρχή και πάνω σε στέρεες βάσεις και να μην αποτελέσει ένα ακόμη «πυροτέχνημα». Κατά τη γνώμη μας, είναι ένα μέτρο προς τη σωστή κατεύθυνση αρκεί φυσικά να εφαρμοστεί με θέματα λογικά, σταθμισμένα και αντιπροσωπευτικά, θέματα τα οποία θα ανανεώνονται, ενώ παράλληλα θα αφαιρούνται όσα έχουν αστοχίες.
Σίγουρα βέβαια από κάποιους θα τεθεί μεταξύ άλλων, όπως και στο παρελθόν, για παράδειγμα, το ζήτημα της μαθητικής διαρροής λόγω της αύξησης του βαθμού δυσκολίας των απαιτήσεων με μαθητές που θα μένουν στην ίδια τάξη ή ακόμη και θα αποχωρούν από το εκπαιδευτικό σύστημα. Μα δεν είναι, όμως, λίγο υποκριτικό όλο αυτό, όταν από τη μία σε κάθε ευκαιρία κατηγορούμε το δημόσιο σχολείο για το χαμηλό επίπεδο των παρεχόμενων γνώσεων στους μαθητές και από την άλλη μόλις γίνουν κάποιες κινήσεις να αναβαθμιστεί αυτό (αν φυσικά, λέμε ξανά, εφαρμοστεί με τον ενδεδειγμένο τρόπο η τράπεζα θεμάτων) να αντιδρούμε;
Συμπερασματικά, η επαναφορά της τράπεζας θεμάτων αποτελεί ένα σημαντικό μέτρο, εφόσον δεν θα έχει τα προβλήματα του παρελθόντος και για να λειτουργήσει αποτελεσματικά χρειάζεται πολλή δουλειά και οργάνωση. Ας μην προτρέχουμε να καταδικάζουμε σε αποτυχία το συγκεκριμένο εγχείρημα πριν ακόμη δούμε πως θα λειτουργήσει… Μπορεί να πετύχει αυτή τη φορά ή και να αποτύχει εκ νέου. Ο χρόνος θα δείξει ποιο είναι το σωστό, όπως γίνεται πάντα, άλλωστε!
