Του Δημήτρη Περβολιανάκη

 

Ο κύριος καθηγητής προτείνει να αποκαλούμε «Προεδρίνα» ή… «Πρόεδρη» την κυρία Σακελλαροπούλου και το συναδελφικά αυτοαξιολογούμενο επιστημονικό προσωπικό της χώρας επιδοκιμάζει με ενθουσιασμό. Διότι αν δεν παινέψεις το σπίτι σου, θα πέσει να σε πλακώσει, όπως λέει και ο λαός. Για τον καθηγητή του Αριστοτέλειου όσοι προσφωνούν την κυρία Σακελλαροπούλου Πρόεδρο και όχι Προεδρίνα ή Πρόεδρη είναι… σεξιστές. Υποτιμούν τη γυναίκα. Ανήκουν στο 1950. Όσοι όμως ακολουθούν τις δικές του προτάσεις ανήκουν στο σήμερα. Είναι σύγχρονοι. Ζουν σε μια κοινωνία «που έχει προχωρήσει και είναι γλωσσικά και κοινωνικά ωριμότερη να πάει μπροστά με γνώση, επίγνωση και τόλμη».

 

Σου λέει, οι Γάλλοι το έκαναν. Γιατί να μην το κάνουμε και εμείς; Αντικατέστησαν το «Madame le Président» με το «Madame la Présidente». Δηλαδή αντικατέστησαν το «η κυρία Πρόεδρος» με ένα «η κυρία Πρόεδρος» με ολίγη έμφαση παραπάνω. Γιατί να μην καταργήσουμε και εμείς το «η κυρία Πρόεδρος» και να μην το κάνουμε «η κυρία Προεδρίνα»; Είναι σεξιστικό, λέει, να προσδιορίζεται η γυναίκα Πρόεδρος από μια… «αρσενική» κατάληξη. Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε ότι υπάρχουν αρσενικά και θηλυκά ονόματα. Αλλά χάρη στον κύριο καθηγητή μαθαίνουμε ότι υπάρχουν (!) και αρσενικές και θηλυκές καταλήξεις! Όπως η κατάληξη -ος που είναι πολύ «αρσενική» για να προσδιορίζει ένα θηλυκό όνομα. Αν είχαν πρόσωπο και φωνή, η Πάρος, η Νάξος, η Μύκονος, η πάροδος, η άνοδος, η κάθοδος, η είσοδος, η έξοδος και δεκάδες άλλα θηλυκά ονόματα σε -ος της ελληνικής γλώσσας θα έπρεπε να διαμαρτυρηθούν έντονα κατά τον κύριο καθηγητή. Που στο ένα σημείο αναγνωρίζει ότι η κατάληξη -ος δεν είναι μόνο «αρσενική». Αλλά στο άλλο τη λαμβάνει υπόψη του ως αποκλειστικά «αρσενική»…

 

Η δημοτική μας γλώσσα βρίθει αρσενικοθήλυκων ονομάτων που δηλώνουν αξιώματα: βουλευτής, δικαστής, υπουργός, δήμαρχος, περιφερειάρχης, κ.ά. Σε αυτά τα ονόματα δεν υπάρχει ανάγκη να γίνεται διάκριση μεταξύ αρσενικού και θηλυκού. Τα ονόματα αυτά δεν χρειάζεται να «εμπλουτιστούν», στο θηλυκό γένος, με «θηλυκότερες» καταλήξεις (βουλευτίνα, βουλεύτρια, δικαστίνα, δικάστρια, υπουργίνα, δημαρχίνα, περιφερειάρχισσα). Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Στο λαϊκό υποσυνείδητο οι όροι με τις «θηλυκότερες» καταλήξεις, συνήθως, κατανοούνται υποτιμητικά. Μόνο και μόνο επειδή αλλάζει η κατάληξη ανάμεσα στο αρσενικό και στο θηλυκό. Η ελληνική γλώσσα διαθέτει, καλώς ή κακώς, και λεπτές νοηματικές αποχρώσεις. Που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη. Ειδικά στο θέμα μας, υπάρχει η έννοια «ο πρόεδρος» (ο άνδρας πρόεδρος). Υπάρχει και η έννοια «η πρόεδρος» (η γυναίκα πρόεδρος). Οι έννοιες όχι μόνο είναι σαφείς και διακριτές. Αλλά εκφέρονται και με τρόπο ισότιμο. Χρησιμοποιείται η ίδια ακριβώς λέξη. Τόσο για τον άνδρα πρόεδρο. Όσο και για τη γυναίκα πρόεδρο. Η ίδια η γλώσσα «αποδίδει» στα δύο φύλα τον αναγκαίο σεβασμό και την ίδια αξία. Με απόλυτη ισοτιμία. Χωρίς καμία διάκριση. Ο σεβασμός προς τη γυναίκα που φέρει δημόσιο αξίωμα δεν θα μπορούσε να αποδοθεί καλύτερα.

 

Οι τύποι «ο/η πρόεδρος, ο/η βουλευτής, ο/η δικαστής, ο/η υπουργός, ο/η δήμαρχος, ο/η περιφερειάρχης» δεν είναι τύποι της καθαρεύουσας, ώστε να στοχοποιηθούν ως δήθεν συντηρητικοί ή αναχρονιστικοί. Είναι τύποι της δημοτικής μας γλώσσας. Ο λαός μας χρησιμοποιεί αυτές τις λέξεις, για να τιμήσει τη γυναίκα πρόεδρο, τη γυναίκα βουλευτή, τη γυναίκα δικαστή, τη γυναίκα υπουργό, τη γυναίκα δήμαρχο και τη γυναίκα περιφερειάρχη. Με τον ίδιο τρόπο και με την ίδια λέξη που χρησιμοποιείται για τους άνδρες συναδέλφους της. Ο ίδιος ο λαός μας χρησιμοποιεί, στην καθομιλουμένη δημοτική του, τους ίδιους όρους, διότι δεν κάνει καμία διάκριση ανάμεσα στον άνδρα και στη γυναίκα πρόεδρο ή ανάμεσα στον άνδρα και τη γυναίκα δικαστή. Ένας επιστήμονας που, υποτίθεται, μελετά, γνωρίζει, κατανοεί και ερμηνεύει αυτές τις λεπτές νοηματικές διαφορές της δημοτικής γιατί άραγε νιώθει την ανάγκη να τις απαξιώσει ή να τις ακυρώσει;

 

Η ίδια ακριβώς ισοτιμία ως προς τα φύλα διαπιστώνεται και αναγνωρίζεται ακόμα και σε πολλά επαγγελματικά ονόματα. Τα παραδείγματα είναι ανεξάντλητα: ο/η γιατρός, ο/η δικηγόρος, ο/η ψυχολόγος, ο/η μηχανικός, ο/η βιολόγος, ο/η χημικός, ο/η φυσικός, ο/η φιλόλογος, ο/η μαθηματικός, ο/η συμβολαιογράφος, ο/η αστυνομικός, ο/η επιχειρηματίας, ο/η επαγγελματίας, ο/η λειτουργός, κ.ά. Ο λαός μας δεν αποκαλεί γιατρό τη γυναίκα γιατρό, επειδή τη θεωρεί… άνδρα. Αλλά επειδή δεν τη διακρίνει καθόλου από τον άνδρα συνάδελφό της. Επειδή της αποδίδει ακριβώς την ίδια επαγγελματική και κοινωνική αξία. Στις λεπτές νοηματικές αποχρώσεις της γλώσσας οι όροι «δικηγόρος» και «δικηγορίνα» δεν έχουν το ίδιο περιεχόμενο. Οι όροι «φιλόλογος» και «φιλολογίνα» επίσης δεν έχουν το ίδιο περιεχόμενο. Ούτε οι όροι «δικαστής» και «δικαστίνα». Ούτε οι όροι «αστυνομικός» και «αστυνομικίνα». Τουλάχιστον ακόμα. Δεν επικροτώ. Απλά διαπιστώνω. Όταν και αν οι όροι «πρόεδρος» και «προεδρίνα» αποκτήσουν κάποτε ταυτόσημο νόημα, μπορούμε να το ξανασυζητήσουμε.

 

Αν στους επαγγελματικούς τίτλους η αλλαγή στην κατάληξη του θηλυκού δημιουργεί νοηματική αλλοίωση προς το υποτιμητικότερο, γιατί να αλλάξουμε το θηλυκό στα αξιώματα της Δημοκρατικής Πολιτείας μας; Ο όρος «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» δεν θεσπίστηκε, για να αποδίδει το φύλο του ανθρώπου που εκπροσωπεί τον θεσμό. Θεσπίστηκε, για να αποδίδει τον κορυφαίο θεσμό του δημοκρατικού μας πολιτεύματος. Που μπορεί να εκπροσωπείται από οποιονδήποτε άνθρωπο. Ανεξαρτήτως φύλου (άνδρας, γυναίκα, ομοφυλόφιλος). Ο θεσμός είναι ένας. Όπως μία είναι και η ποιότητα των ανθρώπων που εκπροσωπούν τον θεσμό. Ο τίτλος «Πρόεδρος της Δημοκρατίας» αναφέρεται στον θεσμό και στο ύψος της ποιότητας του προσώπου. Όχι όμως στο φύλο του. Και μόνο που γίνεται συζήτηση για το φύλο της κυρίας Σακελλαροπούλου, αυτό δείχνει ότι είμαστε μια πολιτικά ανώριμη κοινωνία. Ας φανταστούμε πόσο πιο ανώριμη κοινωνία θα αποδειχθούμε, αν την αποκαλούμε και Προεδρίνα ή… Πρόεδρη.

 

Η αλλοίωση του τίτλου δεν συνιστά μόνο απαξίωση της γυναίκας που εκπροσωπεί τον θεσμό. Αλλά και του ίδιου του θεσμού της Δημοκρατίας. Διότι ο θεσμός του/της Προέδρου δεν είναι ούτε θηλυκό περιγραφικό του ζωικού βασιλείου (π.χ. λιονταρίνα, καβουρίνα, προβατίνα, αετίνα, ποντικίνα). Δεν είναι ούτε υποτιμητικό προσδιοριστικό της γυναίκας του δημάρχου (δημαρχίνα) ή της γυναίκας του προέδρου (προεδρίνα) από την εποχή που οι γυναίκες δεν εκλέγονταν ούτε δήμαρχοι ούτε πρόεδροι. Δεν είναι ούτε υπαινικτικό της υποτιθέμενης κατωτερότητας της γυναίκας σε μια δεξιότητα όπως η οδήγηση (σοφερίνα) από την εποχή που οι γυναίκες δεν οδηγούσαν αυτοκίνητο. Κατά συνέπεια το «η κυρία Πρόεδρος» δεν αποτελεί μόνο μια εύλογη επιλογή. Αποτελεί τη μόνη σοβαρή και ορθή επιλογή. Διότι αποδίδει την αναγκαία αξία και τιμή τόσο στον θεσμό όσο και στη γυναίκα που εκπροσωπεί τον θεσμό. Και σίγουρα πάντως ως επιλογή ΔΕΝ υποδηλώνει ότι η κυρία Σακελλαροπούλου, για να υπάρξει γλωσσικά στο ανώτερο πολιτειακό μας αξίωμα, πρέπει να είναι… άνδρας. Όπως, αφελώς, επιχειρηματολογεί ο κύριος καθηγητής του Αριστοτέλειου. Σεξισμός και απαξίωση της γυναίκας είναι να την αποκαλούμε «Προεδρίνα» ή «Πρόεδρη» (κατά την πρόταση που επιδοκιμάζουν οι «ειδικοί» της χώρας), όταν η πλούσια δημοτική μας γλώσσα διαθέτει ήδη έναν αξιοπρεπέστατο όρο. Που αποδίδει με όλη την αναγκαία επισημότητα το κύρος του θεσμού και την ποιότητα του προσώπου της κυρίας που εκπροσωπεί τον θεσμό.

 

Αν υπάρχει κάτι, στο οποίο θα συμφωνήσω με τον καθηγητή του Αριστοτέλειου, είναι η καταληκτική του τοποθέτηση: «Η γλώσσα ποτέ δεν είναι αθώα: αντίθετα, είναι όχημα ιδεολογίας και άσκησης εξουσίας, ρηματικής, διάχυτης, πανίσχυρης». Και ασφαλώς οι όροι «βουλευτίνα, βουλεύτρια, δικαστίνα, δικάστρια, υπουργίνα, δημαρχίνα, προεδρίνα» μπορεί να είναι γραμματικά ορθοί και γλωσσικά συνεπείς τύποι. Αλλά δεν έχουν το ίδιο περιεχόμενο με τους όρους «η βουλευτής, η δικαστής, η υπουργός, η δήμαρχος, η πρόεδρος». Άρα όταν από έναν καθηγητή (που η δουλειά του είναι να ερευνά και να μελετά τη γλώσσα και την ομιλία, αλλά όχι να τις επιβάλλει στους χρήστες) διαβάζουμε τη δεοντολογία «θα έπρεπε να χρησιμοποιούνται», δικαιώνεται απόλυτα η άποψη για τη γλώσσα που δεν είναι αθώα και αξιοποιείται ως όχημα ιδεολογίας και άσκησης εξουσίας. Δικαιώνεται ακόμα και η άποψη ότι η υπερβολική προσκόλληση στον (γραμματικό) τύπο κάνει τον άνθρωπο να χάνει την ουσία. Δικαιώνεται όμως και η γνωστή ρήση του λαού μας: «Όποιος πάει για μαλλί στο τέλος βγαίνει κουρεμένος».

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.