Του Νίκου Τσούλια
Η αξιολόγηση απασχολεί πολλά χρόνια τους διαμορφωτές των εκπαιδευτικών πολιτικών και το εκπαιδευτικό κίνημα αλλά από εντελώς αντίθετη σκοπιά και στόχευση. Οι κυβερνήσεις διαχρονικά θεωρούν ότι είναι αυτό που κυρίως λείπει από το εκπαιδευτικό σύστημα και επιχειρούν κάθε φορά να εφαρμόσουν μια εξωτερικού τύπου αξιολόγηση, που εστιάζει κυρίως – ανεξάρτητα από το τι δηλώνουν – στον έλεγχο των εκπαιδευτικών.
Το εκπαιδευτικό κίνημα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης έχει διαμορφώσει μια πλήρως ολοκληρωμένη πρόταση, που δίνει έμφαση στην εσωτερική αξιολόγηση. Συνέβαλλα προσωπικά στην επεξεργασία της πρότασης για την αξιολόγηση στο 8ο Συνέδριο της ΟΛΜΕ και εκτιμώ ότι αποτελεί μια επιστημονική και δημιουργική βάση για τη σχετική συζήτηση. Η εσωτερική αξιολόγηση είναι αυτή που απελευθερώνει και εκφράζει τις δημιουργικές δυνάμεις του σχολείου. Στο εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας – που βρίσκεται στην τέταρτη φάση της αξιολόγησης – η όλη εστίαση γίνεται στην εσωτερική μορφή της.
Να δηλώσω ότι αντιτίθεμαι πλήρως στην άποψη ότι η αξιολόγηση θα λύσει τα κακώς κείμενα στην εκπαίδευση και ότι δεν συμμερίζομαι καθόλου την πολιτική θέση «καμιά αξιολόγηση» (!), όταν μάλιστα η σχετική πρόταση του εκπαιδευτικού κινήματος αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης.
Η αξιολόγηση δεν αποτελεί το πρώτο ή το βασικό πεδίο σε μια εκπαιδευτική πολιτική, αλλά μαζί με το σύστημα πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, και ως «εξωτερικά στοιχεία» της εκπαίδευσης χρησιμοποιούνται από τις κυβερνήσεις για αντιπερισπασμό τόσο για την απόκρυψη των πραγματικών των στόχων όσο και για την απόκρυψη της γύμνιας τους για την απουσία μια μεταρρυθμιστικής εκπαιδευτικής πολιτικής. Δεν είναι προφανώς καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι η κυβέρνηση της ΝΔ ξεκινά εδώ την παρέμβασή της στην παιδεία. Γιατί η ΝΔ όχι μόνο δεν έχει πρόταση μεταρρυθμιστική αλλά αντίθετα προτάσσει τις λογικές της αγοράς στην όλη συζήτηση για την εκπαίδευση.
Η πάλαι ποτέ εθνική συντηρητική πρόταση για την εκπαίδευση – των παραδοσιακών αξιών και της μορφωτικής της διάστασης – έχει οριστικά εγκαταλειφθεί χάρη του νεοφιλελευθερισμού. Για τις νεοσυντηρητικές πολιτικές, η εκπαίδευση είναι εργαλείο της αγοράς εργασίας και όχι μια κοινωνική και μορφωτική λειτουργία, γι’ αυτό και τη διαμορφώνει με βάση τους κανόνες του ανταγωνισμού και της παραγωγικότητας, όπως είναι οι εργασιακοί χώροι!
Είναι τόσο το άγχος της Υπουργού Παιδείας να δώσει το στίγμα της στο εν λόγω ζήτημα που καταδεικνύει μια εντυπωσιακή αφαίρεση της πραγματικότητας, χωρίζει δηλαδή τους εκπαιδευτικούς σε δύο κατηγορίες τους άριστους (που θα επιβραβεύονται) και τους ανεπαρκείς (που θα τους παρέχονται κίνητρα μέσω επιμόρφωσης). Είναι προφανές ότι ακόμα και μια πρόχειρη κατάταξη των εκπαιδευτικών δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί στο μανιχαϊκό δίπολο της κ. Κεραμέως. Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών δεν είναι αθροιστικά …άριστοι και …ανεπαρκείς.
Τα βασικά ερωτήματα που ενδιαφέρουν την κοινωνία και την εκπαιδευτική κοινότητα είναι: α) Αξιολόγηση ουσιαστική με στόχο τη διαρκή βελτίωση του σχολείου ή αξιολόγηση διχοτόμησης των εκπαιδευτικών; β) Αξιολόγηση που θα την αγκαλιάσουν οι εκπαιδευτικοί ή αξιολόγηση που θα τους «βάζει απέναντι»;
Υπάρχουν και άλλες ενστάσεις. Κανένας εκπαιδευτικός δεν θεωρεί τον εαυτό του άριστο – αλλά επιζητεί πάντα τη βελτίωσή του –, γιατί η εκπαίδευση είναι διαρκώς εξελισσόμενη σε όλες τις εκφράσεις της (μορφωτική, παιδαγωγική, επιστημονική…). Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι η επιμόρφωση δεν είναι αναγκαία για όλους τους εκπαιδευτικούς, ποιο επιστημονικό συνέδριο, ποια έγκυρη βιβλιογραφία ή ποιος έγκριτος μελετητής της εκπαίδευσης έχει ισχυριστεί ποτέ κάτι τέτοιο; Και ακόμα, υπάρχει κάποιος που μπορεί με κάποιο τρόπο να βαθμολογεί τον εκπαιδευτικό για να τον κρίνει ως άριστο; (Εδώ για να βαθμολογούμε τους μαθητές μας τους έχουμε κάθε ημέρα στο …μικροσκόπιο, έχουμε γραπτά τους και συνεχείς δοκιμασίες τους και πρωτοβουλίες τους κλπ κλπ και πάλι ποτέ δεν είμαστε βέβαιοι για την απολυτότητα των βαθμών που χρησιμοποιούμε).
Η κυβέρνηση της ΝΔ πιστή στην αγοραία ιδεολογία της επιλέγει μια μορφή σκληρής εξωτερικής αξιολόγησης, που συνδέεται με την παραγωγικότητα άρα και με το μισθό. Προφανώς θέλει να αγνοεί τις βασικές ανάγκες της εκπαίδευσης, την ουσιαστική μορφή της αξιολόγησης αλλά και την ιστορική διαμάχη κυβερνήσεων και εκπαιδευτικού κινήματος με τα εκάστοτε αποτελέσματα, που ήταν πάντα ήττες των κυβερνητικών μέτρων.
Εκτιμώ ότι αυτή η μορφή αξιολόγησης – στοιχεία της οποίας έχουν ήδη δημοσιοποιηθεί – όχι μόνο δεν έχει καμιά σχέση με τις ανάγκες και τις προτεραιότητες της εκπαίδευσης αλλά ανοίγει τις «πύλες» ενός πολέμου με τους εκπαιδευτικούς. Και εκ τούτων όλων δεν μπορεί παρά να είναι θνησιγενής εν τη γενέσει της.
