Του Νίκου Τσούλια

 

      Κατά πολλούς κοινωνιολόγους τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (Μ.Μ.Ε.) αποτελούν τον καθρέφτη της τρέχουσας ιστορικότητας και τη βασική πηγή για τον ερευνητή των εποχών μας στο μέλλον. Ωστόσο, αποτελεί κοινή πεποίθηση πλέον ότι τα Μ.Μ.Ε. ποτέ δεν υπήρξαν μόνο (ή και κυρίως) μέσα ενημέρωσης. Κανένας δεν δημιούργησε ποτέ επιχείρηση με αυτοσκοπό το «καλό» των πολιτών και της κοινωνίας αλλά πρωτίστως για την εξυπηρέτηση των δικών του επιχειρηματικών συμφερόντων. Έτσι, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι τα Μέσα Ενημέρωσης αποκλήθηκαν ως Τέταρτη εξουσία!

      Σήμερα, που οι καιροί μας υφίστανται πολλαπλούς μετασχηματισμούς σ’ όλα τα πεδία έκφρασής των, τα Μ.Μ.Ε. δοκιμάζονται κι αυτά από εκτεταμένες μεταβολές. «Συσσώρευση» και «θρυμματισμός», θα μπορούσαν να είναι οι δύο έννοιες / χαρακτηριστικά στοιχεία των – «συσσώρευση», γιατί αναπτύχθηκαν, παράλληλα με τη συσσώρευση κεφαλαίου και πλούτου σε λίγα χέρια, πανίσχυρα κέντρα ενημέρωσης που ουσιαστικά ελέγχουν εν πολλοίς την παραγωγή και τη ροή της ενημέρωσης και «θρυμματισμός», γιατί αναδύθηκαν, με τη συνέργεια του διαδικτύου, πολλά μικρές πηγές ενημέρωσης και τελικά οι δύο αντιθετικές αλλά συμπληρωματικές τάσεις προκάλεσαν την υποβάθμιση των παραδοσιακών μεσαίου βεληνεκούς Μ.Μ.Ε.

      Έχουμε δηλαδή την εμφάνιση της μαζικοποίησης της πληροφορίας, που προφανώς είναι χαρακτηριστικό στοιχείο των μεταβιομηχανικών εποχών μας, κάτι που είχε «προαναγγελθεί» από το Φ. Λυοτάρ στο κλασικό του έργο «Η μεταμοντέρνα κατάσταση». Η μαζικοποίηση σε ένα κοινωνικό πεδίο πάντα χαρακτηριζόταν από έναν παράλληλο εκδημοκρατισμό σ’ αυτό το πεδίο, αλλά ταυτόχρονα έχουμε και την εμφάνιση μιας συνοδευτικής υποβάθμισης της ποιότητας. Κάτι ανάλογο συνέβη και στα Μέσα ενημέρωσης. Σήμερα το ίντερνετ έχει δώσει φοβερές δυνατότητες δημιουργίας άπειρων πηγών ενημέρωσης μέσω της τεχνολογίας των ιστοσελίδων και των άλλων τεχνικών του. Έτσι, καθένας μας μπορεί να διαμορφώσει και ένα σημείο ενημέρωσης ακόμα και για το πιο μικρό πεδίο αναφοράς, για παράδειγμα, τον επαγγελματικό του χώρο ή τον προσωπικό του μικρόκοσμο.

      Η ενημέρωση διαμορφώνει ένα ολόκληρο σύμπαν πληροφοριόσφαιρας, όπου η ροή ειδήσεων και προβληματισμών, απόψεων και αναλύσεων έχει μια απίθανη πυκνότητα προς κάθε κατεύθυνση. Αυτός ο θρυμματισμός επιφέρει και ένα σχετικό χάος στην εγκυρότητα και στην ποιότητα της πληροφορίας ή της ανάλυσης. Μπορείς να γράψεις ό,τι θέλεις χωρίς την ανάγκη διασταύρωσης, χωρίς την αίσθηση ότι είσαι υποχρεωμένος να αναφέρεις την «αλήθεια». Δεν νιώθεις υπόλογος σε κάθε απαξιωτική αναφορά και μπορείς να εξαφανίζεις τα πειστήρια μιας προσβολής με σχετική ευκολία.

      Έτσι, η είδηση που φτάνει στον πολίτη είναι πιο ευάλωτη όσο ποτέ άλλοτε. «Τα γραπτά μένουν», λέγαμε μέχρι των ημερών μας – σύμφωνα με τη γνωστή λατινική και διαχρονική ρήση «Verba volant, scripta manent» (τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν) – αλλά ποια είναι τα γραπτά πλέον στον ψηφιακό και άυλο τρόπο γραφής, όπου μπορούν να αποσύρονται χωρίς να αφήνουν ίχνη; Υπάρχει και κάτι άλλο. Η συνεχής παραγωγή ειδήσεων και η ταχεία κυκλοφορίας της υπονομεύει την ίδια την ουσία της είδησης και της πληροφόρησης. Η πληροφορία έχει σχεδόν αχρηστευθεί πριν καλά – καλά κατακαθίσει ο μπουχός της από την επόμενη πληροφορία κλπ. Καταιγισμός και εν πολλοίς αδέσποτων – και μη ελεγχόμενων – πληροφοριών είναι λοιπόν το στίγμα των σημερινών μέσων ενημέρωσης.

      Και ο πολίτης βρίσκεται σε πολλαπλά διλήμματα. Γεύεται την άφθονη, τη χωρίς περιορισμούς και χωρίς κόστος πληροφόρηση αλλά δεν ξέρει τι είναι πραγματικό και τι όχι. Η σκουπιδοπληροφόρηση είναι πλέον το χαρακτηριστικό στοιχείο της σημερινής εκδημοκρατισμένης ενημέρωσης. Με βάση αυτές τις εξελίξεις, ο πολίτης έχει ευθύνη να αναπτύξει ισχυρά κριτήρια αξιολόγησης και πρωτίστως εκείνη την κριτική σκέψη που θα τον βοηθούν να σερφάρει στον ωκεανό των πληροφοριών έχοντας επίγνωση των όσων κυκλοφορούν και των όσων συμβαίνουν. Η ισχυρή γενική παιδεία και ο πλούσιος προσωπικός στοχασμός, η κουλτούρα αμφισβήτησης και ο εδραιωμένος ορθολογισμός είναι όμως ικανά στοιχεία για να μη χειραγωγείται ο πολίτης αλλά αντίθετα να εντάσσει την πληροφορία στον κόσμο των γνώσεών του με κριτικό πνεύμα και με δημιουργική διάθεση. Μόνο έτσι δεν θα είναι έρμαιο των πολλαπλών κυμάτων της σκουπιδοπληροφόρησης και δεν θα χάνεται στους ωκεανούς της χωρίς κανένα όφελος ενημέρωσης.

      Τα Μ.Μ.Ε., από την άλλη πλευρά, είναι συστατικό στοιχείο της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αλλά και το μοναδικό πεδίο της ευρείας και κατ’ αρχάς καθολικής ενημέρωσης. Όσο τα «κεντρικά» Μ.Μ.Ε. είναι στον αστερισμό του ύστερου και άκρως παρακμιακού καπιταλισμού θα υπηρετούν με συνέπεια τα συμφέροντα των δυνάμεων της αγοράς και του κεφαλαίου. Και όχι μόνο αυτό, αλλά θα έχουν αντιπαιδαγωγική λειτουργία και θα δρουν ως μέσα χειραγώγησης.

      Ο πολίτης δεν έχει άλλη λύση από το να αναπτύξει εκείνα τα στοιχεία που προαναφέραμε και να γίνει εραστής της γνώσης και του στοχασμού, για να μην είναι καταναλωτής της πληροφορίας αλλά δημιουργός της δικής του δημοκρατικής και ουμανιστικής κουλτούρας.

anthologio.wordpress.com

 

http://www.patakis.gr/viewshopproduct.aspx?id=748940
https://www.facebook.com/manolis.manos.311/
Προηγούμενο άρθροΗ ώρα της ευθύνης για τους ανήλικους ψηφοφόρους
Επόμενο άρθροΕκπαίδευση Εκπαιδευτών Ενηλίκων Δια Βίου Μάθησης
Κατάγεται από την Αυγή Αμαλιάδας και είναι εκπαιδευτικός. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003) και έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή στην Ειδική Αγωγή. Έχει εκδώσει δύο βιβλία εκπαιδευτικού περιεχομένου τα: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον». Έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα σε επιστημονικά και εκπαιδευτικά περιοδικά. Έχει συνεργαστεί επαγγελματικά με τις εφημερίδες «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986) και «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996). Τα τελευταία χρόνια αρθρογραφεί στην εφημερίδα “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” και στις εφημερίδες της ΗΛΕΙΑΣ: «ΠΡΩΙΝΗ», “ΑΥΓΗ” και “ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ”.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.