Αριστοτέλους “ Ηθικά Νικομάχεια”, Ενότητες 7 & 8 (Κριτήριο αξιολόγησης)

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ: Αριστοτέλους “ Ηθικά Νικομάχεια”, Ενότητες 7 & 8: Κριτήριο αξιολόγησης

 

Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ἐν παντὶ δὴ συνεχεῖ καὶ διαιρετῷ ἔστι λαβεῖν τὸ μὲν πλεῖον τὸ δ’ ἔλαττον τὸ δ’ ἴσον, καὶ ταῦτα ἢ κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα ἢ πρὸς ἡμᾶς… Λέγω δὲ τοῦ μὲν πράγματος μέσον τὸ ἴσον ἀπέχον ἀφ’ ἑκατέρου τῶν ἄκρων, ὅπερ ἐστὶν ἓν καὶ τὸ αὐτὸ πᾶσιν, πρὸς ἡμᾶς δὲ ὃ μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει· τοῦτο δ’ οὐχ ἕν, οὐδὲ ταὐτὸν πᾶσιν. Οἷον εἰ τὰ δέκα πολλὰ τὰ δὲ δύο ὀλίγα, τὰ ἓξ μέσα λαμβάνουσι κατὰ τὸ πρᾶγμα· ἴσῳ γάρ ὑπερέχει τε καὶ ὑπερέχεται· τοῦτο δὲ μέσον ἐστὶ κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν. Τὸ δὲ πρὸς ἡμᾶς οὐχ οὕτω ληπτέον· οὐ γὰρ εἴ τῳ δέκα μναῖ φαγεῖν πολὺ δύο δὲ ὀλίγον, ὁ ἀλείπτης ἓξ μνᾶς προστάξει· ἔστι γὰρ ἴσως καὶ τοῦτο πολὺ τῷ ληψομένῳ ἢ ὀλίγον· Μίλωνι μὲν γὰρ ὀλίγον, τῷ δὲ ἀρχομένῳ τῶν γυμνασίων πολύ. Ὁμοίως ἐπὶ δρόμου καὶ πάλης. Οὕτω δὴ πᾶς ἐπιστήμων τὴν ὑπερβολὴν μὲν καὶ τὴν ἔλλειψιν φεύγει, τὸ δὲ μέσον ζητεῖ καὶ τοῦθ’ αἱρεῖται, μέσον δὲ οὐ τὸ τοῦ πράγματος ἀλλὰ τὸ πρὸς ἡμᾶς.

Εἰ δὴ πᾶσα ἐπιστήμη οὕτω τὸ ἔργον εὖ ἐπιτελεῖ, πρὸς τὸ μέσον βλέπουσα καὶ εἰς τοῦτο ἄγουσα τὰ ἔργα (ὅθεν εἰώθασιν ἐπιλέγειν τοῖς εὖ ἔχουσιν ἔργοις ὅτι οὔτ’ ἀφελεῖν ἔστιν οὔτε προσθεῖναι, ὡς τῆς μὲν ὑπερβολῆς καὶ τῆς ἐλλείψεως φθειρούσης τό εὖ, τῆς δὲ μεσότητος σῳζούσης, οἱ δ’ ἀγαθοὶ τεχνῖται, ὡς λέγομεν, πρὸς τοῦτο βλέποντες ἐργάζονται), ἡ δ’ ἀρετὴ πάσης τέχνης ἀκριβεστέρα καὶ ἀμείνων ἐστὶν ὥσπερ καὶ ἡ φύσις, τοῦ μέσου ἂν εἴη στοχαστική. Λέγω δὲ τὴν ἠθικήν· αὕτη γάρ ἐστι περὶ πάθη καὶ πράξεις, ἐν δὲ τούτοις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον.

 

Παρατηρήσεις

Α. Να συσχετίσετε τα στοιχεία της στήλης Α με τα στοιχεία της στήλης Β.

Στήλη Α	Στήλη Β
1. κατ’ αὐτὸ τὸ πρᾶγμα 2. πρὸς ἡμᾶς	α) ἐστὶν ἓν β) μήτε πλεονάζει μήτε ἐλλείπει γ) πᾶς ἐπιστήμων τὸ δὲ μέσον ζητεῖ δ) τὸ αὐτὸ πᾶσιν ε) κατὰ τὴν ἀριθμητικὴν ἀναλογίαν

 

Μονάδες 10

Β1. Πώς προσδιορίζεται στο κείμενο που σας δόθηκε η έννοια της μεσότητας για τα πράγματα και για τον άνθρωπο; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας και με αναφορές σε συγκεκριμένα χωρία.

Μονάδες 10

Β2. Πώς συσχετίζονται από τον Αριστοτέλη οι έννοιες: ἐπιστήμη (τέχνη) – ἀρετή – φύσις;

Μονάδες 10

Γ.Να επιλέξετε την σωστή απάντηση σε καθεμία από τις παρακάτω περιπτώσεις:

α.Ο Αριστοτέλης δεν διαπληκτίστηκε με τον:

1. Ξενοκράτη
2. Θεόφραστο
3. Ηρακλείδη

 

β.Ο Σταγειρίτης στην Ακαδημία δεν διδάχθηκε από τον:

1. Πλάτωνα
2. Εύδοξο τον Κνίδιο
3. Σπεύσιππο

 

γ.Στην Τρίτη περίοδο της φιλοσοφικής δραστηριότητας του Αριστοτέλη δεν ανήκει το έργο:

1. Ἠθικὰ Νικομάχεια
2. Περὶ ζῴων γενέσεως
3. Περὶ ἑρμηνείας

 

δ.Ο Αριστοτέλης δεν δίδαξε:

1. στην Ακαδημία
2. Στον Περίπατο
3. στο Λύκειο

 

ε.Ο Αριστοτέλης δεν έζησε:

1. στη Σικελία
2. στη Μακεδονία
3. Στην Αθήνα

Μονάδες 10

 

Δ. Να γράψετε δύο ομόρριζες λέξεις της αρχαίας ή της νέας ελληνικής γλώσσας, απλές ή σύνθετες, για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἀναλογία, ληπτέον, αἱρεῖται, ἄγουσα, προσθεῖναι.

 

Μονάδες 10

 

Ε. Να αναλύσετε την έννοια της υπερβολής και της έλλειψης με βάση τα στοιχεία της ενότητας και το κείμενο που ακολουθεί.

 

«Φάνηκε λοιπόν καθαρά πως τρεις βασικοί τρόποι συμπεριφοράς υπάρχουν: δύο λανθασμένοι (κακίες), ο ένας της κατηγορίας της υπερβολής και ο άλλος της κατηγορίας της έλλειψης, και μία αρετή, η μεσότητα. Και οι τρεις τους βρίσκονται κατά έναν τρόπο σε αντίθεση μεταξύ τους: τα δύο άκρα προς το μέσον και μεταξύ τους, και το μέσον προς τα δύο άκρα. Όπως το ίσον είναι μεγαλύτερο ενσχέσει προς το μικρότερο και μικρότερο ενσχέσει προς το μεγαλύτερο, έτσι οι μεσότητες αποτελούν υπερβολή ενσχέσει προς την έλλειψη και έλλειψη ενσχέσει προς την υπερβολή τόσο στα πάθη όσο και στις πράξεις. Έτσι: ο ανδρείος συγκρινόμενος με τον δειλό φαίνεται θρασύς, συγκρινόμενος όμως με τον θρασύ φαίνεται δειλός· το ίδιο και ο σώφρων συγκρινόμενος με τον αναίσθητο μοιάζει ακόλαστος, συγκρινόμενος όμως με τον ακόλαστο φαίνεται αναίσθητος· επίσης ο ελευθέριος συγκρινόμενος με τον ανελεύθερο φαίνεται άσωτος, συγκρινόμενος όμως με τον άσωτο φαίνεται ανελεύθερος. Γι᾽ αυτό και αυτοί που εκπροσωπούν τα δύο άκρα προσπαθούν να σπρώξουν αυτόν που κατέχει τη μέση θέση ο καθένας προς την κατεύθυνση του άλλου άκρου, και έτσι ονομάζουν τον ανδρείο ο δειλός θρασύ και ο θρασύς δειλό – ανάλογα και στις άλλες περιπτώσεις».

 

(Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, Β, 1108b)

 

Μονάδες 10

 

Β. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ – Θουκυδίδου, 6,15.1-4

Ὁ μὲν Νικίας τοιαῦτα εἶπε, τῶν δὲ Ἀθηναίων παριόντες οἱ μὲν πλεῖστοι στρατεύειν παρῄνουν καὶ τὰ ἐψηφισμένα μὴ λύειν, οἱ δέ τινες καὶ ἀντέλεγον. Ἐνῆγε δὲ προθυμότατα τὴν στρατείαν Ἀλκιβιάδης ὁ Κλεινίου, βουλόμενος τῷ τε Νικίᾳ ἐναντιοῦσθαι, ὢν καὶ ἐς τἆλλα διάφορος τὰ πολιτικὰ καὶ ὅτι αὐτοῦ διαβόλως ἐμνήσθη, καὶ μάλιστα στρατηγῆσαί τε ἐπιθυμῶν καὶ ἐλπίζων Σικελίαν τε δι’ αὐτοῦ καὶ Καρχηδόνα λήψεσθαι καὶ τὰ ἴδια ἅμα εὐτυχήσας χρήμασί τε καὶ δόξῃ ὠφελήσειν. Ὢν γὰρ ἐν ἀξιώματι ὑπὸ τῶν ἀστῶν, ταῖς ἐπιθυμίαις μείζοσιν ἢ κατὰ τὴν ὑπάρχουσαν οὐσίαν ἐχρῆτο ἔς τε τὰς ἱπποτροφίας καὶ τὰς ἄλλας δαπάνας· ὅπερ καὶ καθεῖλεν ὕστερον τὴν τῶν Ἀθηναίων πόλιν οὐχ ἥκιστα. Φοβηθέντες γὰρ αὐτοῦ οἱ πολλοὶ τὸ μέγεθος τῆς τε κατὰ τὸ ἑαυτοῦ σῶμα παρανομίας ἐς τὴν δίαιταν καὶ τῆς διανοίας ὧν καθ’ ἓν ἕκαστον ἐν ὅτῳ γίγνοιτο ἔπρασσεν, ὡς τυραννίδος ἐπιθυμοῦντι πολέμιοι καθέστασαν, καὶ δημοσίᾳ κράτιστα διαθέντι τὰ τοῦ πολέμου ἰδίᾳ ἕκαστοι τοῖς ἐπιτηδεύμασιν αὐτοῦ ἀχθεσθέντες, καὶ ἄλλοις ἐπιτρέψαντες, οὐ διὰ μακροῦ ἔσφαλαν τὴν πόλιν.

Λεξιλόγιο

• διατίθεμαι: διαχειρίζομαι
• σφάλλω τὴν πόλιν: λεηλατώ/καταστρέφω την πόλη

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Α1. Να μεταφράσετε στα νέα ελληνικά το απόσπασμα (ὅπερ καὶ καθεῖλεν … ἔσφαλαν τὴν πόλιν).

                                                            Μονάδες 10

 

Α2. Για ποιους λόγους ο Αλκιβιάδης παρουσιάζεται αντίθετος σε σχέση με όσα ανέφερε ο Νικίας σχετικά με την εκστρατεία των Αθηναίων;

Μονάδες 10

 

Β.Να γράψετε τους τύπους που ζητούνται:

• Ἀλκιβιάδης: την κλητική του ενικού αριθμού
• διάφορος: τη δοτική του ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος
• ἐπιθυμῶν: την ονομαστική του ενικού αριθμού στο ουδέτερο γένος
• ἥκιστα: τους υπόλοιπους βαθμούς
• ὅτῳ: τη γενική του ενικού αριθμού στο ίδιο γένος
• παριόντες: τον αντίστοιχο τύπο στον αόριστο β’
• ἐμνήσθη: το β’ ενικό προστακτικής του ίδιου χρόνου
• ἐλπίζων: το απαρέμφατο του μέλλοντα
• καθέστασαν: το α’ ενικό του ίδιου χρόνου
• ἐπιτρέψαντες: το β’ ενικό προστακτικής του παθητικού αορίστου β’

 

Μονάδες 10

 

Γ1.ὁ Κλεινίου, τὰ πολιτικὰ, ὠφελήσειν, πολέμιοι, ἰδίᾳ: να χαρακτηρίσετε τους τύπους ως προς τη συντακτική τους λειτουργία στο κείμενο.  

                                                                                                                                   Μονάδες 5

 

Γ2.τῶν δὲ Ἀθηναίων παριόντες οἱ μὲν πλεῖστοι στρατεύειν παρῄνουν καὶ τὰ ἐψηφισμένα μὴ λύειν:να μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.

                                                                                                              Μονάδες 5

Κατεβάστε το αρχείο σε μορφή pdf