Η χρήση της δοτικής
Η δοτική με ρήματα
Η δοτική, όπως και στην αρχαία ελληνική γλώσσα, μπορεί να συντάσσεται με μονόπτωτα ρήματα ή να είναι έμμεσο αντικείμενο σε δίπτωτα ρήματα (κυρίως με ρ. που σημαίνουν διδόναι, οφείλειν, υπισχνείσθαι, δεικνύναι, λέγειν, κ.ά.).
Pater mihi libros donavit. / Timor addit pedibus alas.
Επίσης, δίπλα σε ρήματα μπορεί να είναι δοτική χαριστική ή αντιχαριστική.
Homo non sibi soli natus est, sed patriae, sed suis.
Timeomeisrebus.
Υπάρχει επίσης η δοτική κτητική(πρβλ. ἔστι μοι πατήρ / ἔστι μοι βιβλία). Estmihipater / Estmihinomen.
Με ρήματα που δηλώνουν αγανάκτηση ή έκπληξη συναντάται η δοτική ηθική. Hic tu mihi pacis commoda commemoras!
Σπανίως απαντά η δοτική της αναφοράς. Caesar Gomphos pervenit, quod est oppidum primum Thessaliae venintibus ab Epiro.
Το ποιητικό αίτιο στη λατινική γλώσσα γενικά εκφράζεται με a(b) + αφαιρετική. Ωστόσο, με συντελικούς χρόνους και γερουνδιακά (-ndus, -nda, -ndum), το ποιητικό αίτιοεκφράζεται με δοτική. Sors sua est cui ferenda. / Multae res discipulis discendae sunt.
Τέλος, υπάρχει η δοτική που δηλώνει τον σκοπό. Είναι σχεδόν πάντα ενικού αριθμού και τίθεται με τα ρήματα sum, do, mitto, relinquo, accipio, habeo, dico, duco, κ.ά.
Caesar duas legiones praesidio castris reliquit.
Habere quaestui rempublicam, sceleratum et nefarium est.
Lacedaemonii copias Atheniensibus auxilio miserunt.
Σκοπός δηλώνεται επίσης με τη δοτική γερουνδίου.
Utilis scribendo. / Locum oppido condendo ceperunt.
Η δοτική με επίθετα και επιρρήματα
Η δοτική συντάσσεται με επίθετα και επιρρήματα που δηλώνουν φιλία, έχθρα, ωφέλεια, βλάβη, ισότητα, ομοιότητα, κ.ά.
Aqua utilis vitae est. / Triumphus gratissimus populo Romano erat.
Filius similis patri fuit. / Ille naturae convenienter vixit.
Σημείωση: α) με δοτική συντάσσονται σπανίως και ουσιαστικά, που παράγονται από ρήματα ή επίθετα που συντάσσονται με δοτική.
Iustitia est obtemperatio scriptis legibus institutisque populorum.
β) Δύο επιφωνήματα (vae, hei) συντάσσονται με δοτική αντιχαριστική.
Vae victis! / Hei mihi misero!
Αρχαία Ελληνικά – Λατινικά – Γλωσσολογία – Λογοτεχνία
