Γράφει ο Δρ Πολύβιος Ν. Πρόδρομος, Καθηγητής Νεοελληνικών

Σήμερα είμαστε όλοι – συνειδητά ή όχι, ηθελημένα ή όχι – πλανητικοί θεατές, αυτόπτες μάρτυρες του κακού που πλήττει τις ανθρώπινες υπάρξεις παντού στον κόσμο. Το ότι είμαστε θεατές σημαίνει ότι είμαστε εκτεθειμένοι σε μια γιγάντια ηθική πρόκληση. Την ηθικότητα, έτσι όπως την ορίζει ο Μπάουμαν: «Ηθικότητα σημαίνει πάντοτε ενδιαφέρον για τον Άλλο, σημαίνει το να αισθάνεσαι ευθύνη για την ευημερία του Άλλου – αλλά και το να δρας στον άξονα αυτής ακριβώς της ευθύνης προς τον Άλλο. Η παράδοξη κατάσταση με τον ηθικό εαυτό στους καιρούς μας προκύπτει από το γεγονός ότι η αμοιβαία εξάρτηση (και η αντικειμενική ευθύνη για τη μοίρα του καθενός μας) και η ηθική φαντασία δεν εφάπτονται πλέον. Τα όρια των αμοιβαίων εξαρτήσεων, σήμερα, εκτείνονται σε όλο τον πλανήτη. Ως εκ τούτου, σε επίπεδο αρχών, το να «είσαι ηθικός», θα έπρεπε να σημαίνει ότι δείχνεις ενδιαφέρον για όλους «τους Άλλους», ήτοι για την ανθρωπότητα συνολικά». Ανταποκρινόμενοι στην πρόκληση αυτή δεν μπορούμε να κάνουμε ασπίδα μας την άγνοια και να παρακολουθούμε με ακόμη περισσότερη απανθρωπιά και αναισθησία τα δυσεπίλυτα προβλήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία. Οφείλουμε ως άτομα, ως κοινωνικές ομάδες και ως λαοί να συνεργασθούμε σε μια σχέση ειλικρίνειας και αμοιβαίας εμπιστοσύνης.

Η συνεργασία και η αλληλεγγύη ως υπέρβαση του ατομικισμού σημαίνει απεγκλωβισμός από το εγωιστικό κέλυφος της προσωπικής μας καθημερινότητας, απόδοση σημασίας στον Άλλο, αναγνώριση της σπουδαιότητας του κοινωνικού συνόλου, χωρίς το οποίο δεν θα είχαμε νόημα ζωής. Άλλωστε, Πολιτεία, κατά τον Αριστοτέλη, δεν είναι απλά μια κοινωνία σε κοινό τόπο, με σκοπό την ασφάλεια και τη συμβίωση. Η πολιτική κοινωνία δεν έχει ως σκοπό την απλή συντροφιά των πολιτών, αλλά την επιδίωξη υψηλών επιτευγμάτων, τα οποία αποτελούν καρπό της αγαθής συνεργασίας και αλληλεγγύης μεταξύ ατόμων, κοινωνικών ομάδων και λαών. Ο Καμύ, μάλιστα, διαπιστώνει πως «καμία κοινωνία δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς την ιδέα της συμμετοχής σε μια κοινή προσπάθεια»

 Κυριαρχικό αίτημα κάθε κοινωνίας είναι το πνεύμα της αμοιβαιότητας μεταξύ των μελών της διότι αυτό συμβάλλει στην ατομική και κοινωνική πρόοδο. Η συνύπαρξη του ανθρώπου με τους συνανθρώπους του επιβάλλει τη συνεργασία, διότι ο άνθρωπος δεν ζει μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο ως αυτοτελής και αυτάρκης μονάδα, αλλά διαρκώς έχει την ανάγκη των συνανθρώπων του, οι οποίοι, όπως κι αυτός, χρειάζονται τη δική του βοήθεια για ν’ αντιμετωπίσουν τα πολυσχιδή προβλήματα και τις δυσκολίες της ζωής.

   Η συναίσθηση λοιπόν της ανθρώπινης ανεπάρκειας και η ανάγκη αντιμετώπισης των δυσεπίλυτων προβλημάτων οδήγησε τον άνθρωπο να καταστήσει τη συνεργασία θεμελιώδη κοινωνική αρετή, συστατικό στοιχείο της κοινωνικής του ζωής, βίωμα και τρόπο ζωής. Άλλωστε, η συνεργασία προϋποθέτει : σεβασμό, ανατροπή του πνεύματος της κυριαρχίας και της εκμετάλλευσης. Η απολυτότητα και η ακαμψία δίνουν τη θέση τους στην υποχωρητικότητα. Η συνεργασία, τέλος, δυναμώνει τα άτομα, προωθεί την αλληλεγγύη, ενθαρρύνει τη συμμετοχή, ενισχύει την κοινωνική συνοχή, συνεισφέρει στην εξεύρεση λύσεων σε σημαντικά κοινωνικά, οικονομικά και πολιτικά προβλήματα που ανακύπτουν. Σε επίπεδο λαού, δίνει την αίσθηση στους πολίτες του «συν-ένοχου» και του «συν-μέτοχου», και άρα του «συν-αγωνιστή» αποκρούοντας τον απεχθή πειρασμό τού «δεν το γνώριζα».

Η συνεργασία αποτελεί το δρόμο που οδηγεί προς την ηθική εκείνη απελευθέρωση, που σημαίνει υπέρβαση του ατομικισμού, της μικρότητας και της μικροψυχίας. Μαθαίνουμε να αναγνωρίζουμε τους άλλους, να σεβόμαστε και να βιώνουμε τις αξίες της ελευθερίας και της αλληλεγγύης. Γκρεμίζεται το τείχος της δυσπιστίας, της καχυποψίας, της εχθρότητας, της αδικίας, που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα ατομικής και κοινωνικής προόδου. Μάλιστα, σε μια εποχή στην οποία κυριαρχεί η υλιστική νοοτροπία, η απροσωποποίηση του ανθρώπου και η εγωπάθεια που οδηγούν τον άνθρωπο στην εσωστρέφεια και τη μοναξιά, οι αρετές της  συνεργασίας και της αλληλεγγύης θα στρέψουν τον άνθρωπο προς τον συνάνθρωπό του, χωρίς ιδιοτέλεια και ωφελιμιστικές βλέψεις, προσφέροντας πολύτιμη συμπαράσταση και αρωγή. Αίρεται, συνεπώς, ο μυωπικός εγωκεντρισμός των σύγχρονων κοινωνιών και διαμορφώνεται μια ανθρωπιστική ηθική.Ο Γάλλος κοινωνιολόγος Emile Durkheim τόνισε τον 19ο αιώνα ότι «οι κοινωνικές ανισότητες, οι διαιρέσεις και οι ανταγωνισμοί καταργούνται αν επικρατήσει η αλληλεγγύη μεταξύ των ατόμων και θα έχει ως συνέπεια μια κοινωνία ηθική, με ισότητα και αλληλεγγύη».

 Η συνεργασία διασφαλίζει τη Δημοκρατία, αφού οι πολίτες ως ελεύθεροι άνθρωποι συμμετέχουν στα κοινά, ελέγχουν την εξουσία και έμπρακτα προτάσσουν το κοινό συμφέρον έναντι του ατομικού, ξεπερνώντας τον όποιο ατομοκεντρισμό. Αντιδρούν στα φαινόμενα διαφθοράς και στηλιτεύουν τον έκλυτο πολιτικό βίο. Περιφρουρούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και αλληλέγγυοι αγωνίζονται για ισότητα, ισονομία, ισοπολιτεία και δικαιοσύνη. Με τον τρόπο αυτό συγκροτούν κοινωνίες – και κατ’ επέκταση λαούς – με ισχυρή συνοχή και με πίστη στον προορισμό τους. Η εξάρτηση της δημοκρατίας από την ποιότητα των ατόμων αποτελεί και τη δύναμή της. Στο πλαίσιο της Δημοκρατίας, ο αγώνας για μια ανθρωπινότερη κοινωνία περνάει μόνο μέσα από τον ειρηνικό, επαναστατικό δρόμο της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.Συνεργαζόμενοι, συμμετέχουμε σε κάθε περίπτωση αντιπροσώπευσης, σε κάθε αναγκαιότητα κοινής εκδήλωσης, σε κάθε μορφή συμβίωσης. Για τον Ζίγκμουντ Μπάουμαν, «η ηθική μας διάσταση συνταυτίζεται με τη δέσμευσή μας προς τον άλλο: τον συνάνθρωπο, τον συμπολίτη, τον φίλο, τον σύντροφο, τον ξένο». Υπό το πρίσμα αυτής της δέσμευσης, η ενεργός παρουσία των πολιτών εκδηλώνεται σε όλες τις συλλογικές εκφράσεις που έχουν ως στόχο την προστασία και της ποιότητας της ζωής. Θωρακίζεται το δημοκρατικό πολίτευμα, ώστε να αποτελέσει μια ευοίωνη προοπτική. Άλλωστε η δημοκρατία ή θα είναι συμμετοχική ή δεν θα είναι καθόλου δημοκρατία.

Παρ’ όλη την πίεση που ασκούν στο άτομο τα κοινωνικά δεδομένα, η ελευθερία της βούλησης και η προσωπικότητά του βρίσκουν διέξοδο ν’ αναπτυχθούν μέσα από την συνεργασία. Το «Εγώ» συλλειτουργεί με το «Εσύ» και αναπτύσσει μια δυναμική μεγαλύτερη από το υποτιθέμενο άθροισμα των επιμέρους δυναμικών των ατόμων. Χρέος μας ανθρώπινο είναι, στην καθημερινή επανάληψη του παγκόσμιου δράματος της ανθρώπινης δυστυχίας και της αγωνίας του κάθε ανθρώπου για ευοίωνο μέλλον, να μην εξακοντιστούμε στο ρόλο των θεατών. Η συνεργασία και η αλληλεγγύη δεν αποτελούν μόνο ηθική μας υποχρέωση, αλλά πρώτιστα αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο του γνήσιου πολιτισμού.


 

Προηγούμενο άρθροΟ ΣΥ.ΡΙΖ.Α. και οι …χιλιάδες διορισμοί των εκπαιδευτικών
Επόμενο άρθροΑνακοίνωση του τμ. Ψυχολογίας ΕΚΠΑ για την κατάτμηση του τμ. Φ.Π.Ψ. του ΕΚΠΑ
Ο Πολύβιος Πρόδρομος είναι πτυχιούχος της Φιλοσοφικής Σχολής(τμήμα Βυζαντινών-Νεοελληνικών Σπουδών) του ΕΚΠΑ. Είναι Διδάκτορας της Εκπαίδευσης (Ph.D.,Ed.D.) του Clayton University (USA). Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στις Επιστήμες της Αγωγής, ειδίκευση: "Δημιουργική Γραφή και Εκπαίδευση" (ΠΔΜ-ΑΠΘ). Έχει διδάξει στη Δημόσια και Ιδιωτική εκπαίδευση.Έχει συγγράψει βιβλία για το μάθημα της Έκφρασης-Έκθεσης.Παράλληλα, έχει βραβευθεί πολλές φορές από Ελληνικούς και Διεθνείς Εκπαιδευτικούς και Λογοτεχνικούς Οργανισμούς. Έχει συμμετάσχει με ανακοίνωση σε διεθνή και εθνικά εκπαιδευτικά συνέδρια. Είναι συγγραφέας σχολικών βοηθημάτων Νεοελληνικής Γλώσσας & Λογοτεχνίας Λυκείου των εκδόσεων Πατάκη. Σήμερα εργάζεται ως φιλόλογος στην Ιδιωτική εκπαίδευση στην Πάτρα.Επικοινωνία:[email protected]

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.