Του Νίκου Τσούλια

      Η αναζήτηση της αιτίας για κάθε αντικείμενο και κάθε γεγονός είναι ένα από τα πιο βασικά μελήματα της επιστήμης και της φιλοσοφίας. Πάντα επιδιώκουμε την ερμηνεία όλων των πραγμάτων προκειμένου να μας γίνουν κατανοητά. Πάντα θέτουμε ερωτήματα, και τα ατέλειωτα «γιατί» ξεκινούν από τότε που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τον εαυτό μας μέχρι την τελευταία μας ανάσα.

      Ένας φιλόσοφος της αρχαιότητας ισχυριζόταν ότι ήταν προτιμότερο να γνωρίζει την αιτία των πραγμάτων παρά να είναι βασιλιάς των Περσών θέλοντας να τονίσει τη μέγιστη σημασία της ερμηνευτικής δυνατότητας του μυαλού μας. Άλλωστε, ποιος δεν απολαμβάνει συναισθηματική ικανοποίηση και ψυχική ευφορία όταν βρίσκει την αιτιακή εξήγηση ενός δύσκολου προβλήματος ή ενός σημαντικού ζητήματος που τον απασχολεί έντονα; Μπορούμε δε να ισχυριστούμε ότι η ίδια η σκέψη μας εν πολλοίς κινείται επί του πεδίου της αιτιότητας, σαν να αναζητεί την πηγή που την υποστασιοποιεί!

      Αλλά η αναζήτηση της αιτίας του ενός πράγματος οδηγεί στην επόμενη αναζήτηση και η αλυσίδα αυτή της διαρκούς αναζήτησης δεν σταματάει ποτέ και πουθενά ακόμα και όταν η σκέψη μας στομώνεται στην αρχική αιτία, στην αιτία όλων των πραγμάτων! Κάτι τέτοιο θα ήταν και φοβερά αρνητικό, γιατί θα στερούσε από τον άνθρωπο την πιο ζωογόνο δύναμη για τη νοηματοδότηση της ζωής του. Ποτέ κατά τη γνώμη μου δεν θα φτάσουμε σε μια «άκρη» των τελικών και οριστικών απαντήσεων. Άλλωστε τόσο η εξέλιξη του ίδιου του αντικειμενικού κόσμου όσο και η εξέλιξη του ίδιου του ανθρώπου δεν επιτρέπουν μια τέτοια στόμωση της αναζήτησης των αιτιών.

      Για να κατανοήσουμε λοιπόν το σημερινό κόσμο και αναζητώντας κάθε φορά τη διαρκώς νέα αιτιότητα φτάνουμε στην έρευνα της αρχής των πάντων. Εν αρχή ην… Είναι η απόλυτη απαρχή κάθε μεγάλης αφήγησης είτε της ερευνητικής γνώσης της επιστήμης είτε της δογματικής πίστης της θρησκείας. Σήμερα η Φυσική έχει μια κρατούσα επιστημονική θεώρηση όσον αφορά την απαρχή του Σύμπαντος. Είναι η Μεγάλη Έκρηξη.

      Ποια είναι τα βασικά αρχικά στοιχεία από τα οποία προέκυψε καθετί που υπάρχει σήμερα; Μέχρι στις αρχές του προηγούμενου αιώνα θεωρούσαμε τρία τα συστατικά / καταστατικά πεδία που γέννησαν όλη αυτή την ποικιλομορφία και την ομορφιά του Σύμπαντος, την ύλη, την ενέργεια και το χώρο. Στις αρχές του 20ου αιώνα μια μεγάλη μορφή της επιστήμης, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, άλλαξε αυτή τη «ματιά μας». Απέδειξε ότι η ύλη και η ενέργεια είναι οι δύο εκφράσεις του ίδιου πράγματος, οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Η ύλη είναι μια φοβερά συμπυκνωμένη μορφή της ενέργειας, όπως δραματικά αποδείχτηκε με την πυρηνική βόμβα. Η εξίσωση που συμβολίζει την ισοδυναμία ενέργειας και ύλης Ε=mc2 δεν είναι απλά και μόνο η πιο διάσημη μαθηματική έκφραση αλλά και ένας εντυπωσιακός συμβολισμός της ενότητας δύο πραγμάτων που στον κόσμο των αισθήσεών μας παίρνουν την εικόνα του δυισμού.

      Έτσι, τα βασικά στοιχεία έγιναν δύο, η ενέργεια και ο χώρος. Πώς γεννιέται λοιπόν η ενέργεια, που είναι και η κατ’ αρχήν «πρώτη» πηγή δημιουργίας των πάντων; Για το χώρο δεν υπάρχει πρόβλημα, γιατί ο χώρος δημιουργείται ταυτόχρονα με τη γέννηση της ενέργειας και με τη διαρκή επέκταση του Σύμπαντος. Η αρχική μορφή του «πρώτου» αιτίου, της ενέργειας, περικλειόταν σε ένα απειροελάχιστο χώρο, μικρότερο από του μέγεθος ενός πρωτονίου. Το ίδιο συμβαίνει και με το χρόνο. Ο χρόνος γεννιέται μαζί με την «αρχική» αιτία της ενέργειας και δεν έχει νόημα το ερώτημα: τι υπήρχε πριν τη Μεγάλη Έκρηξη;

      Πώς λοιπόν προκύπτει η αρχική ενέργεια; Εδώ «έρχεται» η σύγχρονη μεγάλη μορφή της Φυσικής, ο Στήβεν Χώκινγκ. Υποστηρίζει ότι η εμφάνιση της θετικής ενέργειας – που φαίνεται να κινεί όλο το Σύμπαν – συνδέεται με την παράλληλη εμφάνιση της ενεργητικής ενέργειας και επομένως δεν απαιτείται τίποτα περισσότερο για την απαρχή των πάντων. Από το Τίποτα μπορεί να προκύψει ταυτόχρονα και η θετική και αρνητική μορφή ενέργειας. Μάλιστα ο λαμπρός επιστήμονας δίνει και έναν όμορφο παραλληλισμό. Αν θέλουμε να δημιουργήσουμε ένα μικρό υψωματάκι σε ένα απόλυτα οριζόντιο έδαφος, μπορούμε να σκάψουμε συσσωρεύοντας το εξαγόμενο χώμα αλλά δημιουργούμε ταυτόχρονα και μια τρύπα. Το υψωματάκι αντιστοιχεί στη θετική ενέργεια και η τρύπα αντιστοιχεί στην αρνητική ενέργεια. Έτσι, από το Τίποτα, το επίπεδο έδαφος, δημιουργούνται δύο μορφολογίες, το υψωματάκι και η τρύπα χωρίς να χρειάζεται τίποτα άλλο.

      Εν αρχή λοιπόν το Τίποτα, ισχυρίζεται η επιστήμη με τη σχετικότητα όμως της πάντα ανοιχτής γνώσης. Εν αρχή ο Λόγος, αποφαίνεται οριστικά η θρησκεία με την απολυτότητα που χαρακτηρίζει το δόγμα. Τι κάνει ο άνθρωπος σ’ αυτό το διχασμό; Είναι απλό. Ό,τι ερμηνεύεται με την επιστημονική γνώση πρέπει να είναι αποδεκτό. Έτσι προχωράει ο πολιτισμός και η σκέψη του ανθρώπου. Όσον αφορά τη θρησκεία μπορεί να έχει το δικό της μη κοσμικό Σύμπαν και δεν πρέπει να εισέρχεται στα πεδία του ορθολογισμού αλλά να παραμένει στο αξιακό της πρόταγμα, της προαγωγής του καλού και της αγάπης, αν πράγματι το εννοεί…

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.