χρόνο

Του Νίκου Τσούλια

      Βρίσκεσαι σε μια στάση αναμονής ή προσδοκίας ή απορίας εμπρός από την πραγματοποίηση ενός σημαντικού γεγονότος. Ο πρότερος του γεγονότος χρόνος έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά στοιχεία. «Περνάει» το γεγονός και όλο το προοιμιακό σκηνικό ανατρέπεται. Τώρα τα συναισθήματα έχουν αλλάξει, αν και κρατούν εν μέρει σημάδια από την επίδραση του γεγονότος. Τώρα ο χρόνος λειτουργεί διαφορετικά.

      Περιμένεις πώς και πώς μια μεγάλη γιορτή, για παράδειγμα το Πάσχα, και γεμίζουν οι προηγούμενες ημέρες από μια γλυκιά προσδοκία και προ-οικονομείς διαρκώς τη χαρά της ημέρας αυτής. Όταν περνάει η γιορτή αυτή, τότε επέρχεται μια απογοήτευση, μια συννεφιά στο στερέωμα της χαράς που τόσο άνετα δωρίθηκε από τις προηγούμενες ημέρες.

      Κάνεις εκτιμήσεις και υπολογισμούς για κάποιες επικείμενες βουλευτικές εκλογές, όπου οι εκτιμήσεις συνήθως υποκλέπτουν στοιχεία από τις προσδοκίες, αλλά όταν γίνεται το γεγονός των εκλογών, τα αποτελέσματα προσγειώνουν όλο το προηγούμενο σκηνικό των άμετρων προσδοκιών και νιώθεις μια στυφή γεύση χωρίς να ξέρεις από πού ακριβώς προέρχεται.

      Αλλά και στα σημαντικά (γενικά ή προσωπικά) γεγονότα που συμβαίνουν ξαφνικά και έξω από το σκηνικό της αναμονής διαπιστώνεις μια καθοριστική τομή ανάμεσα στο «πριν» και στο «μετά» του γεγονότος.

      Σε όλα τα προηγούμενα παραδείγματα παρουσιάζεται το ίδιο φαινόμενο. Έχουμε μια τομή που οριοθετεί τον χρόνο με έναν τρόπο απόλυτο. Όμως δεν είναι μόνο αυτό το πρόβλημα – πρόκληση. Η εν λόγω τομή εμφανίζεται να επηρεάζει και όσα προηγήθηκαν του γεγονότος!

      Και απ’ εδώ αναδύεται μια σειρά ερωτημάτων. Γιατί κάποια γεγονότα δημιουργούν μια ασυνέχεια στο συνεχές του χωροχρόνου; Τέμνεται πράγματι ο χρόνος ή είναι η εκ μέρους του ανθρώπου πρόσληψή του (ο λεγόμενος ψυχολογικός χρόνος) που τον διαφοροποιεί τόσο έντονα στα σημαντικά γεγονότα; Πώς ακριβώς επιδρούν τα σημαντικά γεγονότα και «σημαδεύουν» τον χρόνο; Είναι μόνο θέμα της μνήμης μας η διαρκής έστω και φθίνουσα επιρροή του γεγονότος στη συνέχεια του χρόνου; Και το πιο προκλητικό ερώτημα: πώς ένα γεγονός επιδρά αναδρομικά στα στοιχεία του παρελθόντος και μετασχηματίζει το σκηνικό των πρότερων προσδοκιών και εκτιμήσεων; Είναι η συμμετοχή και μόνο του υποκειμένου που διαμορφώνει αυτή την εικόνα ή υπάρχουν και αντικειμενικά αλλά αδιόρατα στοιχεία;

      Αν ο χρόνος είναι γραμμικός και συνεχής, μπορεί να δίνει τη δυνατότητα στη συνείδησή μας να παλινδρομεί μεταξύ παρόντος και παρελθόντος; Αν ο χρόνος κάνει βρόχους στην έννοια της γραμμικότητάς του, τότε μπορεί να διαμορφώνεται μια συνθήκη με την οποία μπορεί να επηρεάζεται το «πριν» από το «μετά»; Τέλος, αν ο χρόνος είναι «κοκκώδης», τότε υπάρχει δυνατότητα να δημιουργούνται ασυνέχειες; Εκτός και αν δεν συμβαίνει τίποτα απ’ όλα αυτά – και ακόμα τα ερωτήματα να μην έχουν κανένα νόημα – αν συμμεριστούμε την άποψη του Αϊνστάιν που ισχυριζόταν ότι ίσως ο χρόνος να είναι μια ψευδαίσθηση. Αλλά τότε ζούμε σε ένα διαρκές παρόν; Και μπορούμε να ισχυριστούμε κάτι τέτοιο, αφού έτσι κι αλλιώς το παρελθόν και το μέλλον ποτέ δεν υπάρχουν και είναι «προεκτάσεις» της συνείδησής μας.

      Έχουμε διαμορφώσει και συνειδητά και ασυνείδητα μια αντίληψη και βιώνουμε μια συγκεκριμένη αίσθηση για τον χρόνο. Τον τεμμαχίζουμε όλο και πιο πολύ στα εργαστήρια με απίθανη ακρίβεια. Ταξιδεύουμε μαζί του πίσω προς το παρελθόν με τις δυνατότητες της Φυσικής και ανασυσταίνουμε ακόμα και το πολύ μακρινό παρελθόν. Ωστόσο, δεν έχουμε λύσει ουσιώδη ζητήματα των σχέσεών μας μαζί του…

      Και για να επανέλθουμε στην αρχική κοίτη του προβληματισμού μας, ένα εξίσου καίριο ερώτημα παραμένει το πώς ένα σημαντικό γεγονός επιδρά στη ζωή μας, το πώς άπειρες στιγμές του χρόνου περνούν και δεν αφήνουν κανένα άμεσα ορατό σημάδι και η στιγμή του γεγονότος αυτού μετασχηματίζει ή και ανατρέπει τη σχέση μας με την πραγματικότητα.

     Φρονώ ότι αυτό οφείλεται στο ότι δεν μπορούμε να συλλάβουμε την όλη διάσταση της πραγματικότητας, ότι αντιλαμβανόμαστε μια γενική εικόνα της χωρίς να κατανοούμε όλο τον ιστό της. Αναρωτιέμαι μήπως συμβαίνει κάτι ανάλογο που είχαμε στους παλιούς καιρούς. Για αιώνες, για χιλιάδες χρόνια, το πνεύμα του ανθρώπου δεν είχε συλλάβει την πιο απτή πραγματικότητα, την πανταχού παρούσα μέσα στη Φύση δύναμη της βαρύτητας. Και ήταν ο Νεύτωνας με το ερώτημα του μήλου που έπεφτε, ο οποίος στοχάστηκε και πειραματίστηκε και εξήγαγε τους Νόμους του. Αλλά η σχέση μας με το άγνωστο και το ακατανόητο δεν είναι σχέση που έχει λυθεί, είναι μια σχέση σε εκκρεμότητα. Και αυτό όχι απλά και μόνο γιατί πάντα θα υπάρχουν άγνωστες περιοχές – και ευτυχώς γιατί αλλιώς η ζωή του ανθρώπου θα ήταν μια έρημος δυστυχίας – αλλά γιατί δεν μπορούμε συχνά να είμαστε βέβαιοι αν η γνώση μας είναι πράγματι γνώση ή παιχνίδι της άγνοιας, γιατί αντιμετωπίζουμε ερωτήματα που δεν μπορούμε να τα θέσουμε ούτε καν στη δοκιμασία μιας ανάλυσής τους.

      Συμπερασματικά, ισχυρίζομαι ότι, όπως δεν γνωρίζαμε για αιώνες πολλούς την απόλυτα καθολική δύναμη της βαρύτητας, δεν γνωρίζουμε πολλά σημεία της φυσικής και της κοινωνικής πραγματικότητας. Και ίσως να μην έχουμε καν συνειδητοποιήσει ότι υπάρχουν αυτά τα κενά στη σχέση της σκέψης μας με την πραγματικότητα.

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.