Του Νίκου Τσούλια

      Ο κόσμος αλλάζει πολύ γρήγορα όσο ποτέ άλλοτε στη μεταπολεμική περίοδο και κύριος παράγοντας των αλλαγών είναι το διαδίκτυο. Το μαγικό ραβδί του μετασχηματίζει κάθε πεδίο της ανθρώπινης δραστηριότητας από το παιχνίδι και την ενασχόληση των παιδιών μέχρι την πολιτισμική βιομηχανία και το διεθνές εμπόριο.

      Προφανώς δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής στην έννοια του παραδοσιακού βιομηχανικού πολιτισμού. Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες και ριζοσπαστικές. Η γενική μας στάση απέναντι στο όλο φαινόμενο του διαδικτύου δεν μπορεί να έχει περιεχόμενο ούτε αγιοποίησης ούτε δαιμονοποίησης. Απαιτείται κριτική στάση και δημιουργική / παρεμβατική νοοτροπία. Οι νέες τεχνολογίες στο σύνολό τους είναι μια πρωτόγνωρη πραγματικότητα και εισάγουν την ανθρωπότητα σε μια νέα εποχή˙ χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι λύνονται τα μεγάλα προβλήματά της, όπως η πείνα και ο πόλεμος, οι οικονομικές ανισότητες και οι κοινωνικές αδικίες. Το αντίθετο, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι τα εν λόγω προβλήματα πολλαπλασιάζονται και διογκώνονται.

      Κανένας δεν μπορεί να προβλέψει τις απανωτές μεταλλάξεις που προκαλεί η εν πολλοίς αυτόνομη σφαίρα του ίντερνετ. Η πληροφοριόφαιρά του έχει γίνει ο προνομιακός χώρος της πιο μεγάλης και διαρκούς «συνάντησης» των ανθρώπων της Γης που υπήρξε ποτέ. Εδώ ο χώρος και ο χρόνος συμπυκνώνονται τόσο πολύ που σχεδόν εκμηδενίζονται. Μπορείς να αποθηκεύσεις ό,τι πληροφορία θέλεις σε απειροελάχιστο χώρο και σε χρόνο dt. Όλος ο κόσμος είναι στα ακροδάκτυλά σου και στον υπολογιστή σου.

      Δεν χρειάζεται ούτε και η μνήμη με τη σωρευτική της δράση, όπως την ξέραμε μέχρι τώρα. Μπορείς να βρεις ό,τι αναζητείς βάζοντας τις λέξεις – κλειδιά σε μια μηχανή αναζήτησης. Γιατί να κουράζεις το μυαλό σου; Τώρα απαιτούνται νέες δεξιότητες: η τεχνική της πλοήγησης σε έναν αχανή ψηφιακό κόσμο για να μη χάνεσαι σε άσκοπες περιπλανήσεις, η αξιολόγηση της κάθε πληροφορίας, η αποφυγή της σκουπιδοπληροφόρησης και των ποικίλων κινδύνων κλπ.

Το διαδίκτυο αλλάζει δραματικά το πεδίο δράσης παιδιών και εφήβων. Όλο και περισσότερος χρόνος διατίθεται από τη νέα γενιά στους εικονοχώρους του διαδικτύου και η όλη δραστηριότητα αρχίζει πριν ακόμα το παιδί αποσαφηνίσει το «πραγματικό» από το «φαντασιακό» της προ ίντερνετ εποχής γιατί προστίθεται ο ενδιάμεσος πολλαπλασιαστικός χώρος του «εικονικού», με αποτέλεσμα να μην κατανοούνται τα όρια αυτών των πεδίων αναφοράς. Ακόμα και η φαντασία των παιδιών αποικίζεται και μετασχηματίζεται από τον εικονικό κόσμο. Αλλά και οι ενήλικες δεν είναι πάντα εύκολο να διακρίνουν μια εικόνα αν είναι πραγματική ή επινοημένη / κατασκευασμένη.

      Σχεδόν όλοι οι εργασιακοί χώροι υφίστανται διαδικτυακές επιρροές. Τα επαγγέλματα της μουσικής βιομηχανίας (παραγωγοί, συνθέτες, τραγουδιστές, στιχουργοί, μουσικές εταιρείες κλπ), για παράδειγμα, υφίστανται μια δραματική απώλεια εισοδήματος, αφού δεν υπάρχει καμιά ανάγκη αγοράς τραγουδιών και μουσικής με οποιαδήποτε μορφή φυσικού αντικειμένου. Βάζεις στο YouTube τον τίτλο όποιου τραγουδιού θέλεις και είναι δικό σου σε μηδενικό χρόνο. Υπάρχει μάλιστα και ένα συγκριτικό πλεονέκτημα σ’ αυτή την εξέλιξη. Δεν χρειάζεται αποθηκευτικός χώρος ούτε και χρόνος εύρεσης του συγκεκριμένου τραγουδιού.

      Σταδιακά εισέρχονται όλο και πιο πολλές δραστηριότητες στον ψηφιακό κόσμο εντελώς δωρεάν. Έτσι ήδη μπορεί να βρεθούν σχολικά βοηθήματα ή λεξικά και κάθε είδους φροντιστηριακή στήριξη ακόμα και μαθήματα και μεθοδολογίες ασκήσεων. Σιγά – σιγά προστίθενται ιατρικού ή νομικού τύπου συμβουλές και κανένας δεν γνωρίζει ποια θα είναι η όλη πορεία. Φυσικά η δωρεάν πρόσβαση σε γνώσεις και σε πληροφορίες διαμορφώνει ένα μεγάλο πλαίσιο εκδημοκρατισμού και με αυτή την έννοια είναι απόλυτα καλοδεχούμενη.

      Αλλά τι γίνεται με το μείζον ζήτημα των πνευματικών δικαιωμάτων; Τι γίνεται όταν ένα πνευματικό έργο «απελευθερώνεται» στον ψηφιακό κόσμο χωρίς να έχει δώσει τη συγκατάθεσή του ούτε καν να το ξέρει ο δημιουργός του; Υπάρχει ακόμα και μια χειρότερη εκδοχή. Να μην αναφέρεται ο δημιουργός μέσα από φτηνές αλλά αποτελεσματικές επινοήσεις μερικής αλλαγής ή τμηματικής χρήσης του περιεχομένου. Δεν πρόκειται απλά και μόνο για μια πράξη κλοπής, αλλά για υπονόμευση της έρευνας και της δημιουργικότητας, για προσβολή του έργου και του προσώπου του δημιουργού.

      Μια τέτοια χαοτική και καταστροφική λειτουργία έχει στοιχεία ακύρωσης της πνευματικής και υλικής κυριότητας του οποιουδήποτε έργου και δεν προκαλεί μόνο νομικής φύσης προβλήματα αλλά εγείρει και ζητήματα ηθικής και σεβασμού στον μόχθο του δημιουργού. Προφανώς μια τέτοια εξέλιξη θα δυναμιτίσει και το ίδιο το διαδίκτυο σε επόμενη φάση. Σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα δεν μπορεί παρά να υπάρχουν κανόνες και ευθύνες, αλλιώς οδηγείται σε παρακμιακούς τόπους.

      Καθίσταται λοιπόν αναγκαία η διαμόρφωση ενός πλαισίου αρχών στο διαδίκτυο. Και επειδή το διαδίκτυο υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα, η όλη συζήτηση αναγκαστικά πρέπει να γίνει σε διεθνές και παγκόσμιο επίπεδο με την ευθύνη ενός έγκριτου οργανισμού, για παράδειγμα της UNESCO. Θεωρώ ότι όπως είναι αναγκαίοι οι κανόνες και τα ρυθμιστικά μέτρα για το κλίμα της Γης ή για το εμπόριο θα πρέπει να υπάρξει και ανάλογη πρωτοβουλία για το όλο σκηνικό της λειτουργίας του διαδικτύου.

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.