Οι ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ παρουσιάζουν το 6ο Διεπιστημονικό Συνέδριο «ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ».
Η Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών τιμά τον Αριστοτέλη 2400 χρόνια μετά την γέννησή του.
Πλήρης τίτλος ομιλίας: «ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΕΣ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ. Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΓΙΟΓΡΑΦΙΑ».

Ομιλήτρια: ΕΥΗ ΣΑΡΑΝΤΕΑ, Ζωγράφος, Πτυχιούχος Φαρμακευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η ομιλία εδόθη την Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2017, στο πλαίσιο της 6ης Συνεδρίας: “Ζητήματα Αριστοτελικής Φιλοσοφίας και Τέχνης”.
Το συνέδριο έλαβε χώρα στις 18-19-20 Οκτωβρίου 2017, στο κεντρικό κτήριο του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνδιοργανώθηκε από την Διεθνή Επιστημονική Εταιρεία Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας και την Ένωση Ελλήνων Φυσικών, ενώ ετέθη υπό την αιγίδα της Κοσμητείας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οι ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ ήταν παρούσες ως χορηγός επικοινωνίας και οπτικοακουστικής τεκμηρίωσης του συνεδρίου.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΟΜΙΛΙΑΣ

Οι γλύπτες σχεδίαζαν τους φιλοσόφους, περί τα 323-270 π.Χ. (πρώιμη Ελληνιστική), ως πνευματικούς εκπροσώπους των αξιών της πόλης, για να εκφράσουν τη δύναμη που προέρχεται από την πνευματική και ηθική υπεροχή.

Κάθε ανδριάντας φιλοσόφου αποτελεί μια «οπτική βιογραφία»: Οι δάσκαλοι παρουσιάζονται καθιστοί, συνήθως με το χέρι στο πηγούνι (στοχάζονται) ή τεντωμένο (διδάσκουν). Συχνά εικονίζονται συμβολικά με κυλίνδρους. Το είδος καθίσματος, γενειάδας, κόμης κι ενδύματος κάθε ενός φιλοσόφου χαρακτηρίζει την διδαχή και την στάση ζωής του. Οι διαρκώς μετακινούμενοι Κυνικοί εικονίζονταν συχνότερα σε όρθια στάση. Είναι ολοφάνερες οι δομικές διαφορές σε σώμα και κεφαλή μεταξύ ηγετών των Κυνικών, των Επικούρειων, των Στωϊκών κ. ά.. Ακόμη και μεταξύ Επίκουρου και Επικούρειων. Ο Επίκουρος εικονίζεται με τεταμένη σκέψη, οι μαθητές σε κατάσταση επικούρειας απάθειας (αποφυγής πόνου και επίγειων δεσμεύσεων). Αυτόν τον τύπο της μακάριας ηρεμίας θα χρησιμοποιήσουν ευρέως οι καλλιτέχνες στην ύστερη Αρχαιότητα και οι αγιογράφοι στα πρόσωπα των αγίων του Βυζαντίου [1].

Οι Πυθαγόρειοι είχαν επηρεάσει την εικόνα των Χαρισματικών φιλοσόφων. Περί τον 2ο αι. μ.Χ., μία κατηγορία φιλοσόφων με όψη που τους διαχωρίζει από τους παλαιότερους φιλοσόφους είναι οι Χαρισματικοί ή πεφωτισμένοι («θείοι άνδρες»): μυστικιστές, θαυματοποιοί, προφήτες. Διατηρούν κυρίως μακριά κόμη που ακουμπά στους ώμους, με χωρίστρα στη μέση (κατά την παράδοση τα μακριά μαλλιά ενέχουν μαγική δύναμη). Ακτινοβολούν υπερβατική αγαθότητα, χωρίς έκφραση βαθειάς σκέψης ή ψυχικής καταπόνησης. Έχουν όμορφη κι ευγενική όψη. Πρόκειται για εικόνα που θα επικρατήσει σαν ένα μέρος της τυπικής εικόνας του Χριστού [2].

Με την επικράτηση του Χριστιανισμού, οξύνεται ο εικονογραφικός διαχωρισμός μεταξύ δασκάλου και μαθητών, διατηρείται όμως η συνέχεια των εικόνων: ο Χριστός ως δάσκαλος της σοφίας, οι Απόστολοι, οι προφήτες, οι άγιοι ως διανοούμενοι.

Χαρακτηριστικές ασυμμετρίες παρατηρούνται στην ελληνική τέχνη από τον 7ο π.Χ. αι. σε Κούρους και Κόρες, όπως και σε γλυπτές προσωπογραφίες αρχαίων Ελλήνων διανοητών (ρωμαϊκά αντίγραφα). Οι ασυμμετρίες αυτές είναι σκόπιμες, δεν οφείλονται σε κακοτεχνία ή φυσικές διαφορές μεταξύ των δύο μερών του προσώπου. Εικονίζουν ανομοιότητα μεταξύ των οφθαλμών κυρίως, έως και ελαφρά παραμόρφωση της μιας πλευράς (συχνά της αριστερής). Δηλώνουν πιθανώς το «αντίθετον», το «έτερον», το απροσδιόριστο, αυστηρότητα ή θνητότητα [3].
Τα σχήματα στα οποία επικρατούν η ανισότητα, η διαφορά και η ανομοιότητα συνδέονται περισσότερο με την έννοια της δυάδας. Ο Πλάτων στον Τίμαιο θεωρεί πως η ουσία κάθε πράγματος είναι σύνθεση της ταυτότητας και της διαφοράς (35α1-36β6).
Στην βυζαντινή αγιογραφία εικονίζονται ασυμμετρίες με ισχυρές καταβολές στην αρχαία ελληνική τέχνη και την φιλοσοφία (βλ. εικόνα Χριστού Παντοκράτορα, 6ου αι., Μονής Σινά κ.ά.).

Βιβλιογραφικές αναφορές:
1. Smith, R.R.R., Ελληνιστική Πλαστική, μτφρ. Δ. Κουτσούμπα / Αικ. Χαμηλάκη, Καρδαμίτσα, Αθήνα 2009, σ. 46-50.
2. Zanker, P., The Mask of Socrates: The Ιmage of the Intellectual in Antiquity, University of California Press, Berkeley 1995, σ. 260-266.
3. Sarantea, E., Das Gesicht hinter dem Marmor: Was uns die alten Griechen zu sagen haben, Kentavros, Hamburg 2017, σ. 122. (Υπό έκδοσιν)

Δείτε το video στον παρακάτω σύνδεσμο

Εικονογραφίες φιλοσόφων κατά την Ελληνιστική εποχή και την Ύστερη Αρχαιότητα – Εύη Σαραντέα

Για οποιαδήποτε πληροφορία ή καταγγελία, παρακαλούμε, ενημερώστε μας στην κεντρική ιστοσελίδα: http://www.fryktories.net

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.