Κείμενο: Τραγωδικός φανατισμός
Οι Έλληνες φανατιζόμαστε εύκολα. Η ρομαντική εξήγηση γι’ αυτό είναι η βεβαιότητα, από τα αρχαία κιόλας χρόνια, ότι τη συναρπαστική ομορφιά του ελληνικού τοπίου, φωτός, κλίματος, την οφείλουμε στην παρουσία θεών – «πάντα πλήρη θεών είναι». Η αδιάκοπη συνύπαρξη με την ομορφιά, δηλαδή με τους θεούς, μας καθιστά ένθεους, θεόληπτους (στα λατινικά fanaticos, από το fanum: τόπος ιερός).
Η απομυθοποιημένη, ψυχολογική ερμηνεία σήμερα βεβαιώνει ότι φανατικούς μάς καθιστά η ανασφάλεια. Η επιβίωσή μας στην ελλαδική κοινωνία είναι αβέβαιη, όλα εκκρεμή, επισφαλή, ευπρόσβλητα, κινδυνώδη. Έχουμε ανάγκη, ασυνείδητη αλλά επιτακτική, κάπου να ασφαλιστούμε, να γαντζωθούμε από κάτι σίγουρο, ισχυρό, δυσμετάβλητο – να «ανήκουμε» σε μια συλλογικότητα, σε ένα άθροισμα πολλών, σε κάποια πίστη ή θαυμασμό ή επιδίωξη που συσπειρώνει ανθρώπους και τους συνεγείρει.
Αν η ανασφάλεια γεννιέται από ατομικά μειονεκτήματα φυσικά ή οικογενειακές καταβολές δύσκολες ή συγκυριακές ατυχίες και αντιξοότητες, τότε ο φανατισμός (η τυφλή προσκόλληση) θα επενδυθεί σε συσπειρώσεις μάλλον απλοϊκές, συχνά αφελείς ή και μικρονοϊκές: Προσκόλληση, μέχρι σημείου μονομανίας, σε ποδοσφαιρική ομάδα ή στη θρησκοληψία ή σε κομματικό ποιμνιοστάσιο ή σε ψυχαναγκαστική εξάρτηση από το Facebookή στη λατρεία «λαϊκών» τραγουδιστών ή σε νυχθήμερη εξάρτηση από το τηλεοπτικό θέαμα κ.ά.
Ανη ανασφάλεια γεννιέται από ευρύτερα κοινωνικά συμπτώματα «κρίσης» χρεοκοπίας, διαφθοράς του πολιτικού συστήματος, παράλυσης του κρατικού μηχανισμού, εξευτελιστικής επιτρόπευσης της χώρας, τότε ο φανατισμός θα επενδυθεί στις ίδιες μάλλον καταφυγές, αλλά ψυχολογικά θωρακισμένες επιμελέστερα με αξιωματικές αποφάνσεις και εγωιστικό πείσμα. Θα τολμούσε κανείς τον ισχυρισμό (συναγόμενον από την καθημερινή παρατήρηση) ότι όσο πιο «μορφωμένος» είναι ο Ελλαδίτης σήμερα τόσο πιο φανατικά προσκολλημένος σε «βεβαιότητες», «πεποιθήσεις» και «πληροφορίες» γεννήματα της ψυχολογικής του ανάγκης. Είναι απίστευτο πόσο «πρωτόγονα» ο Ελλαδίτης σήμερα ταυτίζει την υπεράσπιση των πολιτικών του επιλογών με την εγωιστική του αυτοάμυνα, τον ναρκισσισμό του.
Μοιάζει πρωτόγονος ο φανατισμός αυτής της αυτοάμυνας, γιατί είναι τυφλός και καταργεί τη μνήμη. Αν ήταν όμωςνα αποδώσουμε ευθύνες, θα λέγαμε ότι για τον πολιτικό πρωτογονισμό και την πολιτική αμνησία ένοχος δεν είναι τόσο ο πολίτης όσο οι θεσμοί, η μεθοδική αχρήστευση της λειτουργίας τους. Το γεγονός λ.χ. ότι βρίσκονται «νομίμως» στο Κοινοβούλιο κόμματα που στο καταστατικό τους δηλώνουν απερίφραστα την αντίθεσή τους στην κοινοβουλευτική δημοκρατία, το γεγονός ότι οι ελλαδικές κυβερνήσεις υπογράφουν «μνημόνια» που η τήρησή τους διέπεται και ερμηνεύεται σύμφωνα με το Αγγλικό μόνο Δίκαιο, το γεγονός ότι είναι αυτονόητη στην Ελλάδα η ατιμωρησία των επαγγελματιών της πολιτικής ακόμα και για φρικώδη οικονομικά και διαχειριστικά εγκλήματα (υπερδανεισμός, ασύδοτες προσλήψεις στο Δημόσιο, κατάργηση ελέγχου και αξιολόγησης των δημόσιων λειτουργών), ένας τέτοιος κρατικοποιημένος αμοραλισμός εμπεδώνει αυτονόητα τον πολιτικό πρωτογονισμό και τον φανατισμό ως αυτοάμυνα.
Πρωτογονισμός και αμνησία συντηρούν και τρέφουν τον φανατισμό των Ελλαδιτών. Σχεδόν κάθε φορά στις εκλογές, η φράση που κυριαρχεί στα χείλη είναι: «Να φύγει ο τωρινός, κι ας έρθει ο οποιοσδήποτε». Ξεχνάμε ότι ο σημερινός «οποιοσδήποτε» είναι ο χθεσινός «τωρινός», που τον αποπέμψαμε «μετά βδελυγμίας» για να καταστήσουμε «τωρινό» τον τότε «οποιονδήποτε». Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι ο πιο αδίστακτος (γι’ αυτό και πιο καταστροφικός) φανατισμός είναι αυτός του απογοητευμένου πολίτη, ο φανατισμός της αηδίας.
Απογοήτευση για την πολιτικής μας πραγματικότητας, αλλά και πικρία, οδύνη ανυπόφορη. Σχεδόν κάθε μέρα και κάποιο γεγονός επιτείνει τη ρήξη του πολίτη με την πολιτική, τον φανατισμό της προσκόλλησης σε μια πολωτική αντίθεση, που μπορεί ίσως να παρηγορεί εφήμερα τον θυμό, αλλά καταστρέφει όλο και πιο ανεπανόρθωτα την κοινωνική συνοχή. Δεν υπάρχει ομαδικός βασανισμός που να συνθλίβει πιο εξουθενωτικά τον ψυχισμό των ανθρώπων, από το να παγιδεύονται, εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι μιας πρωτεύουσας πολεοδομικής τερατουργίας, για ώρες ολόκληρες, μέσα σε λεωφορεία, υπόγειους σιδηρόδρομους ή στα ιδιωτικά τους αυτοκίνητα, επειδή ξεναγείται στα αξιοθέατα ο πρόεδρος ή πρωθυπουργός ή αξιωματούχος της τάδε ή δείνα χώρας. Και να επαναλαμβάνεται αυτή η κόλαση, κάθε τρεις και λίγο, προκειμένου να ψηφοθηρήσουν και επιδειχθούν με εικονικούς «μαραθώνιους», ποδηλατικούς «γύρους» της πόλης ή άλλη δημαρχιακή, σαδιστική έμπνευση.
Είμαστε φανατικοί οι Έλληνες: ή υπερασπιστές της μικρόνοιας και του πρωτογονισμού των κομμάτων ή καταγγέλτες, αλλά με τον φανατισμό του ανήμπορου, που μόνο πάσχει και οδυνάται μέχρι τρέλας, χωρίς να τελεσφορεί. Ωστόσο, ακόμα και με κόστος μη μετρήσιμης οδύνης, ο τραγωδικός αυτός φανατισμός θα μπορούσε να συνεχίσει να επιβιώνει σαν έμμεση παραπομπή στην ταυτότητα του Ελληνισμού: την «γιγαντομαχίαν περί της ουσίας». Θα μπορούσε, αν παράπλευρα σωζόταν η ελληνικότητα ως γλώσσα, η ελληνικότητα ως ιστορική συνείδηση, η ελληνικότητα ως λαϊκό σώμα ενορίας: συλλογικότητα με άξονα «νοήματος» της ύπαρξης. Αυτές οι τρεις προϋποθέσεις χάνονται ή έχουν πια χαθεί, νομοτελειακά θα έχουν αποσβεσθεί σε ελάχιστα χρόνια.
Χρ. Γιανναράς, Καθημερινή, 11/02/2018 (συντομευμένο και διασκευασμένο άρθρο για τις ανάγκες του κριτηρίου)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α.Να ενημερώσετε την τάξη σας για το περιεχόμενο του κειμένου (100-120 λέξεις)
Μονάδες 25
Β. 1.Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν (ΣΩΣΤΟ-ΛΑΘΟΣ) με βάση το περιεχόμενο του κειμένου.
α)Ο φανατισμός αποτελεί διαχρονικό χαρακτηριστικό του Έλληνα.
β)Ο φανατισμός του Έλληνα εντοπίζεται κυρίως στο χώρο της πολιτικής.
γ)Η μόρφωση αποτελεί ανάχωμα στον φανατισμό.
δ)Υπεύθυνος για τον πολιτικό αμοραλισμό είναι ο ίδιος ο πολίτης με τις επιλογές του.
ε)Απλά, καθημερινά γεγονότα οδηγούν σε ρήξη τον πολίτη με την πολιτική.
Μονάδες 10
Β.2.α.Να εντοπίσετε ένα ασύνδετο και ένα πολυσύνδετο σχήμα και να εξηγήσετε τη λειτουργικότητά τους.
Μονάδες 4
Β.2.β.Να εντοπίσετε τη νοηματική σχέση ανάμεσα στην πρώτη και τη δεύτερη παράγραφο του κειμένου.
Μονάδες 2
Β.2.γ. Ο αρθρογράφος στο κείμενό του χρησιμοποιεί λόγιες λέξεις/εκφράσεις («γιγαντομαχίαν περί της ουσίας».) αλλά και νεολογισμούς («οδυνάται»). Τι επιτυγχάνεται με τις λεκτικές αυτές επιλογές;
Μονάδες 4
B.2.δ. Αν, όμως, λ.χ., ή, ωστόσο. Τι δηλώνουν οι παραπάνω λέξεις που συμβάλλουν στη συνοχή του κειμένου.
Μονάδες 5
Β.2.ε.Να εντοπίσετε δυο παραδείγματα που χρησιμοποιεί ο αρθρογράφος και να εξηγήσετε τη λειτουργικότητά τους.
Μονάδες 5
Β.2.στ.συναρπαστική, αδιάκοπη, αβέβαιη, συσπειρώνει, ναρκισσισμό. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου.
Μονάδες 5
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Ο αρθρογράφος στο κείμενό του επισημαίνει ότι «Οι Έλληνες φανατιζόμαστε εύκολα». Σε ένα άρθρο σας (500-600 λέξεις) που θα δημοσιευθεί σε ειδησεογραφικό blog να αναφερθείτε στους παράγοντες που καλλιεργούν το φανατισμό στις μέρες μας. Ποιος είναι ο ρόλος της παιδείας και γενικότερα των φορέων αγωγής για την καλλιέργεια μιας ισορροπημένης προσωπικότητας των νέων ώστε να μην γίνονται φορείς τέτοιων νοσηρών φαινομένων;
Κατεβάστε το αρχείο: Κριτήριο αξιολόγησης – Τραγωδικός φανατισμός
