Του Νίκου Τσούλια
Γνώριζαν πολύ καλά το σύμπαν του έρωτα οι αρχαίοι Έλληνες. Δεν ήταν μόνο η ζωή τους πιο ερωτική από ό,τι σήμερα. Είχαν και μια θεμελιωμένη θεώρηση για τον κόσμο του έρωτα. Δεν ήταν καθόλου τυχαία η θέση που του είχαν δώσει. Ο έρωτας πριν θεωρηθεί ακόλουθος της Αφροδίτης λογιζόταν ως ο γεννήτορας όλων των άλλων θεών! Ο έρωτας γεννήθηκε από το Χάος και είναι αυτός που δημιουργεί στη συνέχεια τον Κόσμο!
Αυτή η γενέθλια σχέση του έρωτα με το χάος έχει συμβολικό περιεχόμενο με διφυή υπόσταση. Εφ’ όσον ο έρωτας γεννιέται από το Χάος, το υπερβαίνει, γίνεται δημιουργός του Κόσμου και γι’ αυτό συνδέεται με τη γέννηση, τη γέννηση κάθε όντος. Αμφισβητεί την πρότερη χωρίς νόημα κατάσταση και διαμορφώνει τον κόσμο ως κόσμημα, ως «τόπο» ομορφιάς και γοητείας. Αλλά όντας εκεί στην παραμεθόριο περιοχή μεταξύ τάξης και αταξίας, μεταξύ χάους και δημιουργίας διατηρεί και κάποια στοιχεία χαοτικά. Άλλωστε καθετί που βρίσκεται στη γραμμή συνόρων μεταξύ δύο σφόδρα αντιθετικών καταστάσεων είναι λογικό να εμπεριέχει στοιχεία και από τις δύο καταστάσεις και μάλιστα σε υπερβολικό βαθμό. Κάπως έτσι εξηγείται και το όλο στερέωμα του έρωτα, όπου η απέραντη αγάπη συνάπτεται με την πιο οδυνηρή μορφή πόνου που μπορεί να βιώσει ο άνθρωπος, όπου η πιο φωτεινή αίσθηση ευτυχίας είναι αγκαλιά με την πιο κατάμαυρη όψη της δυστυχίας.
Ποια είναι η σχέση του έρωτα με τον άνθρωπο, όταν τον γνωρίζει για τα καλά ο άνθρωπος; Από τη μια πλευρά ο έρωτας οδηγεί τον άνθρωπο στα πιο όμορφα ξέφωτα της ζωής και του δίνει τη μέγιστη χαρά της διαρκούς δημιουργίας – επομένως τον οδηγεί σε θρίαμβο επί της αδυσώπητης καταστροφής του χρόνου αλλά και από την άλλη πλευρά μπορεί να τον διαμελίσει, να τον μοριοποιήσει και να συντρίψει την μορφή του στα χαοτικά σκοτάδια. «Όπου υπάρχει αγάπη, υπάρχει και πόνος», αποφαίνεται η λαϊκή θυμοσοφία. Μόνο που εδώ η αγάπη και ο πόνος είναι στον υπέρτατο βαθμό και ο άνθρωπος βρίσκεται σε μια κατάσταση «μακράν της ισορροπίας» – θα λέγαμε στη φυσική -, με αποτέλεσμα να βιώνει μια εκρηκτική περιοχή έντασης των αισθήσεων και των συναισθημάτων και ένα πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης μεταξύ «μυαλού» και «καρδιάς». Εδώ ο παράδεισος είναι μαζί με την κόλαση, ένα βήμα κάνεις και βρίσκεσαι από το φως στο σκοτάδι και αντίστροφα. Εδώ δεν μπορεί να κυριαρχήσει σε καμιά περίπτωση η «μεσότητα» ως η άριστη των αρετών – καταπώς την ήθελε ο Αριστοτέλης. Τουναντίον, η ακρότητα είναι η απόλυτη βασίλισσα. Όσο ο άνθρωπος βρίσκεται στα χέρια του έρωτα, στα εκρηκτικά σύνορα χάους – κόσμου, καταστροφής – δημιουργίας δεν μπορεί να ελέγξει τον εαυτό του. Μια λύση έχει, να ασπαστεί τους όρους του παιχνιδιού του έρωτα και όπου πάει το μικρό φυλλαράκι της ύπαρξής του από το φύσημα του ανέμου.
Εδώ τίθεται ένα καθοριστικό ερώτημα. Έχει ο άνθρωπος τη δυνατότητα να επιλέξει αν θα φτάσει σ’ αυτή τη συγκρουσιακή χώρα ή αν θα ζήσει μακριά απ’ αυτή; Η απάντηση είναι μάλλον δύσκολη και έχει μερικές βασικές πτυχές. Πρώτον, μπορείς να βρεθείς εκεί χωρίς να το καταλάβεις με τον πιο απροσδιόριστο τρόπο με ένα βλέμμα, με ένα άγγιγμα, με μια γλυκιά κουβέντα, με ένα σκίρτημα. Σ’ αυτή την περίπτωση το ερώτημα δεν έχει κανένα νόημα. Δεύτερον, ο άνθρωπος γνωρίζοντας από την ίδια τη «φύση του» τη θεϊκότητα του έρωτα και την άμετρη ευτυχία του θέλει να γευθεί το πανηγύρι της απόλυτης αγάπης, της μέγιστης έντασης των παθών και των πόθων, καίγεται έστω να αγγίξει κατ’ ελάχιστον αυτό το σύμπαν. Μόνο που δεν μπορεί να αφομοιώσει όσο και αν το βλέπει γύρω του ότι δεν υπάρχει απλή επαφή με αυτό το σύμπαν. Ή εισέρχεσαι και βρίσκεσαι στη δίνη των στροβιλισμών του έρωτα ή δεν εισέρχεσαι. Ο έρωτας είναι έρωτας, δεν υπάρχει …ολίγον έρωτας. Υπάρχει και μια άλλη θεώρηση που παίζει και αυτή καθοριστικό ρόλο στη σχέση μας με τον έρωτα. Ο άνθρωπος ξέρει ή πάντως διαισθάνεται ότι αν δεν περάσει το κατώφλι της χώρας του έρωτα, δεν θα έχει ποτέ γευθεί τη χαρά της ζωής, δεν θα έχει ζήσει τη ζωή του και ότι απλώς θα είναι μια ύπαρξη χωρίς νόημα και αξία. Έρωτας: χαοϊτικός και δημιουργικός, θεϊκός και γήινος.
Δεν τίθεται θέμα επιλογής. Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα του έρωτα. Ο άνθρωπος είναι άνθρωπος μόνο κατακτώντας τη γεύση του έρωτα. Σ’ όλη τη ζωή του ζει γι’ αυτή τη γεύση, αυτή είναι η πρώτη του ονειροπόληση, αυτή είναι η απόλυτα θεμελιακή σκέψη του, αυτή είναι που του δωρίζει την θεϊκότητά του.
