Οι ΦΡΥΚΤΩΡΙΕΣ παρουσιάζουν το ποίημα «Δέδυκε μὲν ἀ Σελάννα» της αρχαίας λυρικής ποιήτριας ΣΑΠΦΟΥΣ, μελοποιημένο από τον συνθέτη κ. ΝΙΚΟ ΞΑΝΘΟΥΛΗ, συνοδείᾳ αρχαιοελληνικής επτάχορδης λύρας. Η νεοελληνική απόδοση του ποιήματος είναι του Σίμου Μενάρδου. Το ποίημα ακούγεται στο πλαίσιο της παρουσίασης «ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΤΑΧΟΡΔΗ ΛΥΡΑ», ως «ΜΟΥΣΙΚΟΝ ΠΡΟΟΙΜΙΟΝ» στο 6ο Διεπιστημονικό Συνέδριο “Φιλοσοφία και Κοσμολογία”. Κινηματογραφήθηκε την Τετάρτη 18 Ὀκτωβρίου 2017, στο αμφιθέατρο “Άλκης Αργυριάδης” του κεντρικού κτηρίου του ΕΚΠΑ. Εικόνα τίτλων παρουσίασης – Πίνακας: «Τον καιρό της Σαπφούς», έργο του Τζον Γουίλιαμ Γκόντγουαρντ, (1904). (In the Days of Sappho, John William Godward, Museum J. Paul Getty)
ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ και ΑΠΟΔΟΣΗ
δέδσκε μὲν ἁ ζελάννα καὶ πληιάδες· μέζαι δὲ
νύκηες, παρὰ δ’ ἔρτεθ’ ὥρα· ἐγὼ δὲ μόνα
καθεύδω. ΣΑΠΦΩ
Η μεν Σελήνη έδυσε,
και οι Πλειάδες (ενν. έδυσαν), είναι
μεσάνυχτα, η ώρα παρέρχεται/περνά,
εγώ δε μόνη κοιμάμαι.
(Απόδοση κατά λέξη από τις Φρυκτωρίες)
ΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ
Έδυσ’ η Πούλια τώρα
και το φεγγάρι. Μα ψυχή…
Μεσάνυχτα. Φεύγει η ώρα
κι εγώ κοιμούμαι μοναχή!
(απόδοση Σίμου Μενάρδου. Είναι η απόδοση που ακούγεται από τον κ. Ξανθούλη.)
Πάει το φεγγάρι, η Πούλια σβεί στον ουρανό,
μεσάνυχτα σημαίνει,
περνάν οι ώρες… κι άχ εγώ
μονάχη πλαγιασμένη!
(απόδοση Αλεξάνδρου Πάλλη)
Το φεγγαράκι εμίσεψε
μεσάνυχτα σημαίνει, οι ώρες φεύγουν και περνούν
κι εγώ κοιμάμαι μόνη….
(απόδοση Αργύρη Εφταλιώτη)
Βασίλεψε η σελήνη.
Κι η Πούλια. Μεσονύχτι.
Η ώρα περνά. Κι εγώ κοιμούμαι μόνη.
(απόδοση Θρασύβουλου Σταύρου)
Η Σελήνη και οι Πλειάδες έδυσαν,
είναι μεσάνυχτα
εποχή, ώρα, νιότη παρέρχονται
κι εγώ κοιμάμαι μόνη.
(απόδοση Κορνήλιου Καστοριάδη)
ΣΑΠΦΙΚΟΝ ΠΑΡΑΠΟΝΟΝ
Πίσω απ’ τον λόφον έγειρεν ερωτικά η Σελήνη,
έσβησε η Πούλια στον γλαυκό της Λέσβος ελαιώνα
και τα γλυκά μεσάνυχτα στρώνουνε γάμου κλίνη…
Ώ σαπφικό παράπονον: “Εγώ καθεύδω μόνα.”
(παράφραση Παύλου Νιρβάνα)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ των ΦΡΥΚΤΩΡΙΩΝ
Η βαθειά και ουσιαστική σχέση που συνδέει και ενοποιεί τις ελληνικές γενεές ανά τους αιώνες, που εμπνέει τον πολιτισμό μας και που δηλώνει την συνέχεια της παράδοσής μας φανερώνεται και σε τούτο: – Γράφει η Σαπφώ: «Έδυσε η Σελήνη, έδυσε κι η Πούλια, είναι μεσάνυχτα, περνούν οι ώρες κι εγώ κοιμάμαι μοναχή». – Η λαϊκή ποίηση, 26 αιώνες μετά, μεταγράφει τα ίδια ακριβώς λόγια στο παρακάτω δίστιχο: «Το φεγγαράκι πάει μπροστά κι η Πούλια πάει πίσω, κι εγώ το κακορίζικο δεν λέει ν’ αγαπήσω». Είχε διαβάσει ο λαϊκός, ανώνυμος ποιητής τα έργα της Σαπφούς; Μάλλον όχι. Είναι απλή ένδειξη; Για εμάς είναι, μία ακόμα, ΑΠΟΔΕΙΞΗ ότι η κυτταρική μνήμη ΥΠΑΡΧΕΙ και μεταπλάθεται γνησίως τε και ικανώς! Απαραίτητη διευκρίνηση για λόγους τάξης και δικαίου: το κείμενο γράφτηκε επ’ αφορμή και τη εμπνεύσει δημοσιεύματος του κου Κώστα Γεωργουσόπουλου.
