Η διδακτέα ύλη που ακολουθεί παρουσιάζεται με δύο τρόπους: αναλυτικά και συνοπτικά (αναλυτική παρουσίαση και συνοπτική παρουσίαση). Τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με αναλυτικό τρόπο (αναλυτική παρουσίαση) αποτελούν την εξεταστέα ύλη του μαθήματος, ενώ τα φαινόμενα που παρουσιάζονται με συνοπτικό τρόπο (συνοπτική παρουσίαση) δεν εξετάζονται, ωστόσο η παρουσίασή τους κρίνεται απαραίτητη προκειμένου οι μαθητές/τριες να αντιληφθούν το ιστορικό παρελθόν ως ολότητα εντάσσοντας τα προς μελέτη γεγονότα και φαινόμενα στο ιστορικό τους πλαίσιο, αλλά και συνδέοντάς τα με τις οπτικές και τις προκλήσεις του παρόντος. Ιδιαίτερα σε ενότητες που αφορούν το πολιτισμό προτείνεται η συνοπτική προσέγγισή τους με λέξεις – κλειδιά, ώστε οι μαθητές/τριες, αναγνωρίζοντας βασικά χαρακτηριστικά ρευμάτων, έργων και δημιουργών, να μπορούν να τα εντάσσουν στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο και να τα συσχετίζουν με τις εξελίξεις της κάθε εποχής.
΄Ετσι, ορισμένες ενότητες κυρίως της Βυζαντινής ιστορίας διδάσκονται συνοπτικά, ώστε ζητήματα γνωστά από προηγούμενες βαθμίδες να ενταχθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο και να αποκτήσουν οι μαθητές αφενός τη μεγάλη εικόνα της εποχής και αφετέρου μια πολυδιάστατη εικόνα για το Βυζάντιο και για τις εξελίξεις στην περιοχή αυτή, στην οποία θα εγκατασταθούν και άλλοι λαοί, θα δημιουργηθούν νέα κράτη και θα αναδειχθούν νέοι πολιτισμοί. Από την άλλη, εξετάζονται αναλυτικά ενότητες που αφορούν ζητήματα εσωτερικής πολιτικής του Βυζαντίου, όπως ο θεσμός των θεμάτων, ο σταδιακός εξελληνισμός του κράτους, η εικονομαχία, η οικονομία και κοινωνία που, αν και γνωστά, αποτελούν κλειδιά για την κατανόηση του βυζαντινού κόσμου. Αναφορικά με τη μεσαιωνική ιστορία της Δυτικής Ευρώπης εξετάζονται αναλυτικά ενότητες που αφορούν το Φραγκικό κράτος, καθώς η πορεία του θα έχει αποφασιστικό ρόλο για τον χαρακτήρα της Ευρώπης, της οποίας εξάλλου η ιστορία δεν διδάσκεται σε προηγούμενες εκπαιδευτικές βαθμίδες.
Το σχολικό εγχειρίδιο εμπλουτίζεται και με άλλο υλικό (ιστοσελίδες, ταινίες κτλ.), ώστε να δοθεί η δυνατότητα στους/στις μαθητές/τριες να προσεγγίσουν κριτικά τη μεσαιωνική και νεότερη ιστορία, να κατανοήσουν ότι η ιστοριογραφία αποτελεί κατασκευή, η οποία οφείλει να υπακούει στους κανόνες της ιστορικής επιστήμης και να αναπτύξουν έτσι κριτική στάση απέναντι στις διαφορετικές ιστοριογραφικές οπτικές, αλλά και την ικανότητα ερμηνείας και αξιολόγησής τους. Η ποικιλία υποστηρικτικού υλικού μέσω του οποίου οι μαθητές/τριες εμπλέκονται σε διάφορες δραστηριότητες συμβάλλει στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και ως εκ τούτου στην αποφυγή της στείρας απομνημόνευσης, αφού οι μαθητές/τριες καλούνται να συνδυάσουν πληροφοριακό υλικό από διάφορες πηγές προκειμένου να απαντήσουν στα ερωτήματα.
Το προτεινόμενο υλικό πολλές φορές είναι περισσότερο από αυτό που χρειάζεται η προσέγγιση των υπο εξέταση ενοτήτων και τούτο για να υπάρχει η ευελιξία της επιλογής, αλλά και για να δίνεται η δυνατότητα σε τμήματα ή μαθητές/τριες να ικανοποιούν το τυχόν αυξημένο ενδιαφέρον τους για διάφορα εξεταζόμενα φαινόμενα. Αναφορικά με τις ενότητες που προσεγγίζονται συνοπτικά και οι οποίες δεν ανήκουν στην εξεταστέα ύλη, ο/η εκπαιδευτικός αποφασίζει ποιο από το προτεινόμενο υλικό θα αξιοποιήσει, ώστε αφενός να δημιουργείται κάθε φορά το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο θα τοποθετούνται τα φαινόμενα που θα προσεγγίζονται αναλυτικά και αφετέρου οι μαθητές/τριες να αποκτούν μια συνολική εικόνα των ιστορικών περιόδων που το Πρόγραμμα Σπουδών ορίζει.
Είναι προφανές ότι το προτεινόμενο υποστηρικτικό υλικό και οι δραστηριότητες είναι ενδεικτικές. Ο/η εκπαιδευτικός αλλά και οι μαθητές/τριες μπορούν να επιλέξουν οι ίδιοι/ες υλικό και να διατυπώσουν ερωτήματα προς διερεύνηση σχετικά με τις προς εξέταση ιστορικές περιόδους. Τέλος, μπορούν να επιλέξουν θέματα που τους/τις ενδιαφέρουν για περαιτέρω μελέτη.
Η διδακτέα ύλη συνοδεύεται από τα εξής παραρτήματα: 1. Κοινωνία στο Βυζάντιο, 2. Το Σχίσμα, 3α. Οικονομικές μεταβολές στη Δ. Ευρώπη, Παράρτημα 3β. Οικονομικές μεταβολές στη Δ. Ευρώπη, 4. Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης, 5. Απέλαση των εβραίων, 6. Διαφωτισμός, 7α Βιομηχανική Επανάσταση 7β Βιομηχανική Επανάσταση. Στα παραρτήματα δίνονται γραπτές πηγές, πίνακες, εικόνες. Τα παραρτήματα βρίσκονται στο ίδιο έγγραφο εκτός από τα παραρτήματα 3β, 7β (powerpoint) που έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του ΙΕΠ.
Αναλυτικά διδάσκονται τα εξής στα Ημερήσια Γενικά Λύκεια
Κεφάλαιο Ι Από το θάνατο του Ιουστινιανού ως την αποκατάσταση των εικόνων και τη συνθήκη του Βερντέν (565-843)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 12-14, Ενότητα 2β. Εσωτερική αναδιοργάνωση, 2γ. εξελληνισμός του κράτους,
-σ.17-18, Ενότητα 4. Οι αραβικές κατακτήσεις και οι συνέπειές τους από: «Οι αραβικές κατακτήσεις έθεσαν τέρμα… μικρασιατικών πληθυσμών»,
-σ. 19-21, Ενότητα 5. Η εικονομαχία,
-σ. 26-28, Ενότητα 8β. Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης, 8γ. Το πρόβλημα των δύο αυτοκρατοριών. Κεφάλαιο ΙΙ. Η εποχή της ακμής: Από τον τερματισμό της εικονομαχίας ως το σχίσμα των δύο εκκλησιών (843-1054)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 36-37, Ενότητα 3. Κοινωνία,
-σ. 38-39, Ενότητα 4α. Η διοίκηση, 4β. Οι σχέσεις κράτους- εκκλησίας
-σ. 45 -46, Ενότητα 5στ. Το Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών,
-σ. 48-49, Ενότητα 7 Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Το σύστημα της φεουδαρχίας. Κεφάλαιο ΙΙΙ. Από το σχίσμα των δύο εκκλησιών ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1054- 1204) Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 53-54, Ενότητα 2β.
-61, Ενότητα -Ενότητα 7α. Οι αιτίες,
-σ. 68-69, Ενότητα 7ε. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους. Κεφάλαιο IV. Η λατινοκρατία και η παλαιολόγεια εποχή (1204-1453). Ο ύστερος Μεσαίωνας στη Δύση. Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 83-84, Ενότητα 6β. Η οργάνωση του κράτους των Οθωμανών,
-σ. 85-87, Ενότητα 7. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης, 30
-σ. 88-90, Ενότητες 8γ. Η κρίση της φεουδαρχίας και 8δ. Η συγκρότηση κρατών και η αιχμαλωσία της Αβινιόν. Κεφάλαιο VΙ. Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και τις ανακαλύψεις των νέων χωρών ως τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1453-1648)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 114, Ενότητα 1. Από το Μεσαίωνα στους Νέους Χρόνους, -σ. 115-119, Ενότητα 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός, -σ. 120-121, Ενότητες 3α. Προς αναζήτηση νέων δρόμων και 3β. Οι πρόοδοι στη ναυσιπλοΐα, -σ. 123 η παράγραφος «Οι πρώτες χώρες που ανακαλύφθηκαν…προκολομβιανούς πολιτισμούς»
-σ. 124-126, Ενότητα 3ε. Η Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις,
-σ. 127-129, Ενότητες 4α. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία σε κρίση και 4β. Η Μεταρρύθμιση του Λουθήρου,
-σ. 131-132, Ενότητα 4ε. Οι συνέπειες της Μεταρρύθμισης. Κεφάλαιο VΙΙ. Από τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) έως το συνέδριο της Βιέννης (1815)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 160-166, Ενότητα 1. Ο Διαφωτισμός,
-σ. 167-169, Ενότητα 2. Οικονομικές εξελίξεις: Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι οικονομικές θεωρίες,
-σ. 172-173, Ενότητες 3γ. Η γέννηση ενός νέου κράτους και 3δ. Οι συνέπειες,
-σ. 174-179, Ενότητα 4α. Η Γαλλία σε κρίση, 4β. Η έκρηξη της επανάστασης, 4γ. Η συνταγματική μοναρχία, 4δ. Η πορεία προς τη δημοκρατία και η ριζοσπαστική επανάσταση,
-σ. 180-181, 4ζ. Ο χαρακτήρας και το έργο της επανάστασης,
-σ. 186-187, Από ενότητα 6α.Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μόνο οι υποενότητες: Η επαρχιακή διοίκηση και ο στρατός και Φυγόκεντρες τάσεις Αναλυτικά διδάσκονται τα εξής στα Εσπερινά Γενικά Λύκεια Κεφάλαιο Ι Από το θάνατο του Ιουστινιανού ως την αποκατάσταση των εικόνων και τη συνθήκη του Βερντέν (565-843)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 12-14, Ενότητα 2β. Εσωτερική αναδιοργάνωση, 2γ. εξελληνισμός του κράτους,
-σ.17-18, Ενότητα 4. Οι αραβικές κατακτήσεις και οι συνέπειές τους από: «Οι αραβικές κατακτήσεις έθεσαν τέρμα… μικρασιατικών πληθυσμών»,
-σ. 19, Ενότητα 5α. Οι συνθήκες εκδήλωσης της εικονομαχίας.
-σ. 26-28, Ενότητα 8β. Οι Καρολίδες και η ακμή της φραγκικής δύναμης, 8γ. Το πρόβλημα των δύο αυτοκρατοριών. Κεφάλαιο ΙΙ. Η εποχή της ακμής: Από τον τερματισμό της εικονομαχίας ως το σχίσμα των δύο εκκλησιών (843-1054)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 36-37, Ενότητα 3. Κοινωνία,
-σ. 38-39, Ενότητα 4α. Η διοίκηση, 4β. Οι σχέσεις κράτους- εκκλησίας
-σ. 45 -46, Ενότητα 5στ. Το Σχίσμα μεταξύ των δύο Εκκλησιών, 31 -σ. 48-49, Ενότητα 7. Οικονομία και κοινωνία στη Δυτική Ευρώπη. Το σύστημα της φεουδαρχίας. Κεφάλαιο ΙΙΙ. Από το σχίσμα των δύο εκκλησιών ως την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους (1054- 1204) Αναλυτική παρουσίαση: -σ. 53-54, Ενότητα 2β.
-σ. 61, Ενότητα Ενότητα 7α. Οι αιτίες,
-σ. 68-69, Ενότητα 7ε. Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους. Κεφάλαιο IV. Η λατινοκρατία και η παλαιολόγεια εποχή (1204-1453). Ο ύστερος Μεσαίωνας στη Δύση.
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 83-84, Ενότητα 6β. Η οργάνωση του κράτους των Οθωμανών,
-σ. 87, Ενότητα 7γ. Το Βυζάντιο μετά την ΄Αλωση,
-σ. 88-90, Ενότητες 8γ. Η κρίση της φεουδαρχίας και 8δ. Η συγκρότηση κρατών και η αιχμαλωσία της Αβινιόν. Κεφάλαιο VΙ. Από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και τις ανακαλύψεις των νέων χωρών ως τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1453-1648)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 114, Ενότητα 1. Από το Μεσαίωνα στους Νέους Χρόνους,
-σ. 115-119, Ενότητα 2. Αναγέννηση και ανθρωπισμός,
-σ. 124-126, Ενότητα 3ε. Η Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις,
-σ. 127-129, Ενότητες 4α. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία σε κρίση -σ. 131-132, Ενότητα 4ε. Οι συνέπειες της Μεταρρύθμισης. Κεφάλαιο VΙΙ. Από τη συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) έως το συνέδριο της Βιέννης (1815)
Αναλυτική παρουσίαση:
-σ. 160-166, Ενότητα 1. Ο Διαφωτισμός,
-σ. 167-169, Ενότητα 2. Οικονομικές εξελίξεις: Οι απαρχές της βιομηχανικής επανάστασης, οι οικονομικές θεωρίες,
-σ. 172-3, Ενότητα 3δ. Οι συνέπειες,
-σ. 174-175, Ενότητα 4α. Η Γαλλία σε κρίση,
-σ. 180-181, Ενότητα 4ζ. Ο χαρακτήρας και το έργο της επανάστασης,
-σ. 186-187, Από ενότητα 6α.Η παρακμή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μόνο οι υποενότητες: Η επαρχιακή διοίκηση και ο στρατός και Φυγόκεντρες τάσεις
Η μείωση της ύλης για τα Εσπερινά ΓΕΛ ισχύει και για την ακόλουθη αναλυτική παράθεση τις προτεινόμενης διδακτικής πορείας.
Κατεβάστε ολόκληρο το αρχείο: Οδηγίες διδασκαλίας της Ιστορίας στις Β΄ Ημερήσιου ΓΕΛ και Β΄ Εσπερινού ΓΕΛ (2017 – 2018)
