Γιατί διαβάζω…

Του Νίκου Τσούλια

A book is the only place in which you can examine a fragile thought without breaking it,

or explore an explosive idea without fear it will go off in your face.  It is one of the few havens remaining where a man’s mind can get both provocation and privacy.

Edward P. Morgan

 

Υπάρχει ο κόσμος του ανθρώπου, ο κόσμος του Homo Sapiens Sapiens που προέκυψε μέσα από μακρόχρονες και επίπονες βιολογικές και κοινωνικές διεργασίες. Η ανθρωποποίηση του ανθρώπου (hominisation) είναι το αργό πολυκύμαντο και περιπετειώδες έργο της Φύσης και έτσι η Φύση κατάφερε να βρει μέσω του ανθρώπου τη δυνατότητα να αναστοχαστεί επί του εαυτού της, να θέτει ερωτήματα και να ερευνά απαντήσεις. Η ανθρωποποίηση συνεχίστηκε με την νέα επαναστατική και εξίσου επίπονη με την ανθρωποποίηση διεργασία του εξανθρωπισμούτου ανθρώπου (humanisation), η οποία είναι ακόμα στο παρατεταμένο γλυκοχάραμά της.

Ο άνθρωπος ξέφυγε από τη ζωώδη κατάσταση δια παντός μέσα από την κατάκτηση της συνείδησής του και της ελευθερίας του πνεύματός του. Αλλά, όσο κι αν φαίνεται αντιφατικό, δεν έχει εξανθρωπίσει τις κοινωνίες του και τον εαυτό του. Βρίσκεται ακόμα στην προϊστορία του. Δυνάμεις στους κόλπους της ανθρώπινης κατάστασης αντιτίθενται και συγκρούονται σφοδρά για να εισέλθουμε (ή όχι) στην φάση της ιστορίας μας. Οι δύο Διαφωτισμοί μάς οδήγησαν σε φωτεινές αναλαμπές, δεν κατάφεραν όμως να μάς εισάγουν στο απέραντο ξέφωτο του ουμανισμού, της συναδέλφωσης ανθρώπων και λαών. Ο τοκετός του Homo Universalis είναι δύσκολος και μακροχρόνιος.

Υπάρχει και ο κόσμος του Βιβλίου, πιο πραγματικός από τον κόσμο του ανθρώπου. Ο κόσμος του ανθρώπου είναι ο κόσμος των αισθήσεών του και της απλής συμβίωσης. Ενώ ο κόσμος του βιβλίου είναι επιπλέον ο κόσμος του πνεύματος του ανθρώπου, του ορθολογισμού, της καλλιέργειας ανθρώπινων δεσμών και σχέσεων. Είναι ο κόσμος που εμπεριέχει τον κόσμο του ανθρώπου, γιατί είναι ο κόσμος της ερμηνείας και της αναζήτησης, είναι ο κόσμος που επιχειρεί να υπερβεί τη βιολογική όψη της ζωής και να κάνει το Βίο Λόγο, είναι ο κόσμος της αναζήτησης Νοήματος.

Όχι το βιβλίο δεν είναι μόνο αυτό καθεαυτό το αντικείμενο που κρατάμε στα χέρια και αισθανόμαστε. Είναι κάτι πολύ περισσότερο. Ακριβώς, όπως «με τις ξόβεργες μπορεί να πιάνεις πουλιά, αλλά δεν πιάνεις ποτέ τον κελαϊδισμό τους» (Ελύτης), έτσι και με το βιβλίο – αντικείμενο δεν πιάνεις τον φοβερό πνευματικό του κόσμο, δεν πιάνεις της ψυχής του το φτερούγισμα. Δεν είναι οι τυπωμένες σελίδες. Μας ξεγελάνε οι αισθήσεις. Αυτές είναι η αφορμή, η αφετηρία. Η ουσία του βιβλίου δεν κατακτάται ούτε με το απλό διάβασμα. Θέλει ολοκληρωτικό δόσιμο του εαυτού σου, θέλει την απελευθέρωση του πνεύματός σου από ό,τι το δεσμεύει στους γήινους τόπους και στα απέραντα είδωλά τους. Για να ψηλαφίσεις την πραγματική μορφή του βιβλίου, πρέπει να δημιουργήσεις σιγά – σιγά με κόπο πνευματικό και πολύχρονο τις ευαισθησίες των ακροδάκτυλων της ψυχής σου και να νιώσεις ότι έχεις αγγίξει τα δάκτυλα αυτού που έγραψε το βιβλίο και όλων αυτών που το διάβασαν με ιερή προσήλωση. Η κατάκτηση αυτής της πνευματικής μέθεξης με τον άλλο άνθρωπο που δεν μπορείς – παρά μόνο με το χάρισμα της αγάπης – να τη γευθείς στον κόσμο του ανθρώπου είναι η ουσία του βιβλίου. Μόνο σ’ αυτή την περίπτωση μπορούμε να κατακτήσουμε το μεγαλείο του διαβάσματος, στην περίπτωση της ανθρώπινης μέθεξης που νιώθουμε τον άλλο άνθρωπο μέσα στον πυρήνα της συνείδησής μας και της ύπαρξής μας. Και αυτό ισχύει και για το συγγραφέα.

Την ίδια ώρα που δημιουργεί το βιβλίο, την ίδια ώρα τον δημιουργεί και αυτό. Αλλά με μια προϋπόθεση. Η δημιουργία του οφείλει να αγγίζει την ανάσα των αναγνωστών του πριν ακόμα υπάρξουν αυτοί, αλλιώς δεν έχει αγγίξει την ουσία του βιβλίου. Άλλωστε, υπάρχουν βιβλία και βιβλία, όπως υπάρχουν άνθρωποι και άνθρωποι.

Δεν δίνω απαντήσεις. Ανέφερα βιβλιοφάγου παρατηρήσεις. Θέτω αναγνώστη απορίες. Ακολουθώ τον ποιητή – «ζήστε τα ερωτήματα τώρα και στο μέλλον κάποτε θα φθάσετε στις απαντήσεις» (Μαρία Ρίλκε). Αναρωτιέμαι με μερικά ίσως

Πώς γίνεται και το βιβλίο να συνεκφράζει μαζί με το μέσο και το μήνυμα; Τι είναι τελικά το βιβλίο, αυτό που κρατάμε ή ο τόπος όπου μάς μεταφέρει; Γιατί τα κείμενα που είναι γραμμένα για το βιβλίο δεν παλιώνουν; Με ποιο τρόπο οι αναφορές στα βιβλία ξεγελούν τον χρόνο; Ίσως γιατί τα βιβλία είναι το “αντικείμενο” που κρατάμε περισσότερο από κάθε τι άλλο κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Ίσως γιατί τα βιβλία μάς μαθαίνουν τον κόσμο, τη ζωή, τον εαυτό μας περισσότερο από κάθε άλλο “αντικείμενο”. Ίσως η κρυμμένη γοητεία των τυπωμένων λέξεων και των πολύσημων εννοιών τους να δίνεται απλόχερα σε καθέναν που ανοίγει τα βιβλία. Ίσως τα βιβλία να είναι ζωντανά άγνωστα όντα που ο λόγος τους είναι βροχή σε έδαφος ξερό, που  η φωνή τους είναι καταλάγιασμα σε επιθυμίες φλογερές, που η γραφή τους είναι αντάριασμα σε πόθους αδιόρατους.

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.