Του Νίκου Τσούλια

Ασχολήθηκα αρκετά χρόνια (λόγω θεσμικής υποχρέωσης αλλά και προσωπικού έντονου ενδιαφέροντος) με τα γενικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης: εκπαιδευτικές πολιτικές – εθνικές και ευρωπαϊκές -, δομή και λειτουργία εκπαιδευτικού συστήματος, εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις, χρηματοδότηση της εκπαίδευσης, λειτουργικά προβλήματα των σχολείων, τάσεις και εξελίξεις στην εκπαίδευση διεθνώς – κυρίως από τις συμμετοχές σε διεθνή συνέδρια -, status του εκπαιδευτικού επαγγέλματος κλπ. Ωστόσο, πάντα ένιωθα ότι υπήρχε ένα βασικό μεγάλο έλλειμμα: Πώς αποτυπώνονται και πώς εκφράζονται όλα αυτά στην καθημερινή σχολική πράξη, πώς τα βιώνουν οι εκπαιδευτικοί και, κυρίως, οι μαθητές;

Διαπίστωσα, τελικά, ότι αυτό το έλλειμμα δεν αναπληρώνεται με τίποτα εναλλακτικό παρά μόνο με την προσωπική συμμετοχή στη ζωή του σχολείου. Ακόμα και τα πιο απλά ζητήματα ήταν και είναι σε πλήρη εκκρεμότητα, αν δεν κατέχεις τη «γλώσσα» του σχολείου. Για παράδειγμα, το σύστημα πρόσβασης που εισήχθηκε με τον Ν. 2525/1997, παρά το γεγονός ότι το είχα διαβάσει και ξαναδιαβάσει, δεν το είχα αφομοιώσει. Αυτό συνέβη όταν επανήλθα στο λύκειο και μάλιστα όχι από τον πρώτο χρόνο!

Δεν ξέρω αν αυτό συμβαίνει σε άλλους θεσμούς. Αλλά η εκπαίδευση, για να γίνει κατανοητή, πολλώ μάλλον για να την εκφράσεις, απαιτεί οργανική παρουσία μέσα στους θεσμούς της. Συμπερασματικά, από το γενικό στο συγκεκριμένο (και λιγότερο στο ειδικό) υπάρχει μεγάλη απόσταση.

Κάτι περίπου ανάλογο ισχύει μεταξύ θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εφαρμογής στα σχολικά ζητήματα. Και τα δύο στοιχεία είναι απαραίτητα, κανένα δε μπορεί να αντικαταστήσει το άλλο και για να τα κατακτήσεις και τα δύο απαιτείται διαρκής ανατροφοδότηση του ενός από το άλλο!

Ας φτάσουμε τώρα και στη σχολική αίθουσα. Τη διδακτέα ύλη, αν και την μαθαίνεις τελικά μόνο διδάσκοντας και όχι διαβάζοντας τα σχολικά βιβλία, τη φέρνεις βόλτα από τα πρώτα χρόνια της καριέρας σου. Το μεγάλο ζητούμενο ήταν και είναι άλλο. Πάντα, λοιπόν, με απασχολούσε από την εποχή των μεγάλων αβεβαιοτήτων του νεοδιόριστου ο εξής γαλαξίας ερωτημάτων:

Πώς μπορείς να κατανοήσεις την πολύπτυχη και διαρκώς εξελισσόμενη προσωπικότητα των μαθητών, για να αποτελέσει αφετηρία της διδασκαλίας σου;
Πώς μπορείς να γνωρίσεις τον «μικρό κόσμο» τους, αυτόν τον ξεχωριστό κόσμο που έχει κάθε άνθρωπος και τον διαφοροποιεί από όλους τους άλλους ανθρώπους, όπου γης και όπου χρόνου;
Πώς μπορεί να κινητοποιήσεις την απείρων δυνατοτήτων πνευματικότητά τους, για να επινοήσει ο νέος το μέλλον του;
Πώς μπορείς να εξεγείρεις τη σκέψη του παιδιού για να μετέχει των μορφωτικών αγαθών, για να ανεξαρτητοποιείται από το ισχυρό πλέγμα των ποικίλων προκαταλήψεων και των χειραγωγικών μηχανισμών – ακόμα και των δικών μου ενδεχόμενων μηχανισμών – για να περπατήσει το δικό του δρόμο της χειραφέτησης και της αυτοπραγμάτωσης;

Διάβαζα, συζητούσα με πολλούς συναδέλφους (παλιότερα συχνά παρακολουθούσαμε ο ένας τη διδασκαλία του άλλου και ανταλλάσσαμε απόψεις), αυτοσχεδίαζα, δοκίμαζα. Άλλες φορές νιώθεις ότι κάτι καταφέρνεις, άλλοτε γευόσουνα τη συννεφιά της αποτυχίας. Και όταν, εύρισκες έναν κώδικα με ένα τμήμα μαθητών, τότε ήθελες να το έχεις μέχρι να τελειώσουν τα παιδιά το σχολείο.

Άλλες φορές χρησιμοποιούσα πλούσιο λεξιλόγιο, για να ανιχνεύσω τις απόκρυφες γωνιές της σκέψης των παιδιών ή και για να τα γοητεύσω (φιλοδοξία που μπορεί να συνορεύει και με τη ματαιοδοξία), μήπως έτσι τα κερδίσω με την έννοια ότι η παρακολούθηση του μαθήματός μου απαιτεί πνευματική ένταση.

Άλλες φορές βάδιζα με ερωτήσεις χωρίς να δίνω απαντήσεις, για να απελευθερώνω τις αναστολές των μαθητών, που δεν τολμούν να πουν τη γνώμη τους όταν δεν είναι απόλυτα σίγουρα.
Συχνά μερικές ή, σπάνια, όλες αυτές οι πρακτικές συνυπήρχαν στην ίδια ώρα.

Με όλα αυτά, για ένα είμαι βέβαιος: ότι δεν υπάρχει ένα μοντέλο επιτυχίας. Πρέπει κάθε φορά να το επινοείς, να το δοκιμάζεις, να το μετασχηματίζεις.
Κριτήριο δεν μπορεί να είναι παρά μόνο το αποτέλεσμα της εργασίας σου, διδακτικό και παιδαγωγικό.
Και αυτό το αποτέλεσμα όλοι οι εκπαιδευτικοί μπορούν να το διακρίνουν, αν έχουμε, βέβαια, αυτογνωσία.

Εδώ, στο αποτέλεσμα, κρίνεται η ευθύνη, αλλά και η ομορφιά και η γοητεία του εκπαιδευτικού επαγγέλματος.

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.