Του Νίκου Τσούλια
Θεωρώ ότι η έρευνα δεν μπορεί παρά να είναι συστατικό στοιχείο της μάθησης και της εκπαίδευσης. Οι μαθητές θα πρέπει να ασκούνται από πολύ νωρίς τόσο στη μεθοδολογία μιας έρευνας όσο και στην προαγωγή μιας κουλτούρας αυτενέργειας και καινοτομίας. Η εκπαίδευση δεν μπορεί να οριοθετείται στην παροχή της θεσμοθετημένης γνώσης και μόνο.
Μια τέτοια παθητική στάση, που επιφυλάσσουμε για τους εκπαιδευόμενους, τους απομακρύνει από τη χαρά της αναζήτησης και της δημιουργικότητας. Τους αναιρεί τον πρωτοβουλιακό χαρακτήρα σ’ έναν θεσμό, το σχολείο, στον οποίο θα έπρεπε να έχουν απόλυτα ενεργητικό ρόλο. Η προαγωγή της έρευνας στο σχολείο αναθεωρεί τόσο τον παραδοσιακό του ρόλο και τη μετωπική διδασκαλία όσο και την παγιωμένη νοοτροπία των μαθητών ότι αυτοί θα αποτελούν τους τυφλούς αναπαραγωγούς είτε του προφορικού λόγου των εκπαιδευτικών είτε του γραπτού λόγου των βιβλίων. Πολλά προβλήματα υπήρξαν και υπάρχουν στην εισαγωγή και στην υλοποίηση του πρότζεκτ στην εκπαίδευση. Αλλά αυτά τα προβλήματα δεν μπορούν να αποτελούν ούτε πρόσχημα για αμφισβήτηση του θεσμού ούτε εμπόδιο για την περαιτέρω βελτίωση της έρευνας.
Το πιο κρίσιμο και αποφασιστικό σημείο είναι η κατάλληλη επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αλλά η και εκ μέρους των διαρκής και συστηματική αυτομόρφωση επί μερικών τουλάχιστον τεχνικών στη μεθοδολογία της έρευνας. Φυσικά και η έρευνα δεν θα δρέπει επιστημονικές δάφνες, αλλά θα αποτυπώνει έναν νεωτερικό τρόπο σκέψης και εκπαίδευσης στους μαθητές, και εκτός των άλλων θα έχει δημιουργήσει και ένα πρόπλασμα για την ολοκλήρωση της μεθοδολογικής έρευνας στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Σκοπός του συγκριμένου πρότζεκτ που ανέλαβε ένα τμήμα της Α΄ τάξης του 3ου Γενικού Λυκείου Ζωγράφου στο σχολικό έτος 2016-17 με τη δική μου καθοδήγηση αφορά τις στάσεις και τις συμπεριφορές όλων των μαθητών αυτής της τάξης για τα λύκεια του Δήμου Ζωγράφου στην Αθήνα. Σκοπός της έρευνας είναι μια έστω αδρή καταγραφή της σχέσης μαθητών και βιβλίων, με περαιτέρω στόχο να καλλιεργηθεί και να προαχθεί η βιβλιοφιλία και η φιλαναγνωσία, που αποτελούν και τα πιο αποφασιστικά στοιχεία τόσο για τη βελτίωση της θεσμικής εκπαίδευσης όσο και για την προαγωγή μιας νοοτροπίας δια βίου μάθησης. Αυτά άλλωστε δεν αποτελούν και τα θεμέλια για τη διαμόρφωση των σημερινών και αυριανών κοινωνιών της γνώσης;
Η ομάδα αποτελείται από 24 μαθητές. Το ενδιαφέρον για συμμετοχή σ’ αυτή την ομάδα ήταν ισχυρής πλειοψηφικής αναφοράς στους κόλπους της Α΄ Τάξης του σχολείου μας και αυτή η εκ των προτέρων δυναμική διαμόρφωσε και ένα πολύ θετικό κλίμα στη λειτουργία της. Το ερωτηματολόγιο διαμορφώθηκε εν πολλοίς από τις παρατηρήσεις και τις ιδέες των συμμετοχόντων – όπως άλλωστε οφειλόταν – μέσα από έναν πολύ δημιουργικό διάλογο, ο οποίος είχε συχνά έντονες και γόνιμες αντιπαραθέσεις επιχειρημάτων.
Καταθέτουμε το ερωτηματολόγιο και θα επανέλθουμε πάλι όταν ολοκληρωθεί η συμπλήρωση όλων των ερωτηματολογίων – περίπου 500 -, η στατιστική επεξεργασία και η εξαγωγή συμπερασμάτων.
Ερωτηματολόγιο
1. Πόσα βιβλία το χρόνο διαβάζετε;
| Κανένα | |
| Από 1- 5 | |
| Πάνω από 5 |
2.Τι είδους βιβλία διαβάζετε;
(Σημειώστε με σειρά προτεραιότητας – 1,2,3…- τις επιλογές σας)
| Ποίηση | |
| Μυθιστορήματα | |
| Επιστημονικής φαντασίας | |
| Ιστορικά | |
| Αστυνομικά | |
| Βιβλιογραφικά | |
| Κόμικς |
3.Τα βιβλία που διαβάζετε είναι:
| Δικής σας επιλογής | |
| Από τη βιβλιοθήκη του σπιτιού σας | |
| Δώρα από φίλους σας |
4.Τα βιβλία που αγοράζετε επιλέγονται ύστερα από:
| Πρόταση φίλου σας | |
| Δική σας επιλογή | |
| Πρόταση των γονέων σας | |
| Πρόταση κάποιου εκπαιδευτικού |
5. Ποια είναι η πηγή της επιλογής σας;
| Σχολείο | |
| Διαφήμιση | |
| Τυχαία από ένα βιβλιοπωλείο |
6. Πόση ώρα κατά μέσο όρο την ημέρα διαβάζετε τα σχολικά βιβλία;
| Λιγότερο από 1 ώρα | |
| 1 – 3 ώρες | |
| Περισσότερες από 3 ώρες |
7. Υπάρχει βιβλιοθήκη στο σπίτι σας και, αν ναι, ποιος τη δημιούργησε.
| Όχι | |
| Ναι, κάποιος από τους γονείς μου | |
| Ναι, αδελφός / αδελφή μου | |
| Ναι, εγώ | |
| Ναι, περισσότεροι του ενός |
8. Οι γονείς σας διαβάζουν στο σπίτι;
| Όχι | |
| Ναι, σπάνια | |
| Ναι, αρκετές φορές | |
| Ναι, συχνά |
9. Πόσα βιβλία περίπου περιέχει η βιβλιοθήκη σας;
| <50 | |
| 50-100 | |
| 100- 200 | |
| >200 |
10. Κρατάτε κάποια από τα παλιά σχολικά βιβλία
| Όχι | |
| Ναι, από το Δημοτικό | |
| Ναι, από το Γυμνάσιο | |
| Ναι, από το Λύκειο | |
| Ναι, από όλα τα παραπάνω σχολεία |
11.Διαβάζετε ψηφιακά βιβλία;
| Όχι | |
| Μερικές φορές | |
| Συχνά |
12. Ψηφιακό ή έντυπο βιβλίο;
Προς τα πού γέρνει το μέλλον; ………………………………………………….
Ποιο είναι πιο εύχρηστο; ………………………………………………………….
Ποιο είναι πιο οικείο – φιλικό; …………………………………………………..
13. Αγαπάτε τα βιβλία;
Ναι ή Όχι, και γιατί;
………………………………………………………………………………………………..
..………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………..
14. Γενικές παρατηρήσεις – προσωπικά σχόλια
………………………………………………………………………………………………..
..………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………..
Σωστή παρατήρηση. Είναι έλλειψη!
Νίκος Τσούλιας
Επιτρέψτε μου να παρατηρήσω ότι από τις ερωτήσεις απουσιάζει η αναφορά σε Βιβλιοθήκη εκτός σπιτιού (σχολικη, δημοτική, άλλη).