Παιδιά με αναπηρία και κοινωνική αποδοχή

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 Η παρούσα εργασία αφορά το παιδί με εγκεφαλική παράλυση και κινητικά προβλήματα. Ο τρόπος με τον οποίο ένα παιδί με αναπηρία αντιμετωπίζεται από το κοινωνικό σύνολο, προσδιορίζεται από τον τρόπο με τον οποίο ένα παιδί αντιλαμβάνεται τον εαυτό του και τα προβλήματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπο στην καθημερινή του ζωή και δράση. Η κουλτούρα της εποχής ασκεί επιρροή στο πώς ένα παιδί δέχεται ή όχι τη φύση του. Ο τρόπος σκέψης των πολιτών, των μελών του κοινωνικού συνόλου είναι το απαύγασμα των συναισθημάτων που μπορεί να νιώθει ένα παιδί με ιδιαιτερότητες.

 Το ζήτημα αποδοχής ενός παιδιού με αναπηρία από την κοινωνία είναι μείζονος σημασίας διότι δείχνει το πώς επηρεάζεται η ψυχοσύνθεση του παιδιού από την στάση της κοινωνίας. Η στάση της κοινωνίας απέναντι στο παιδί με αναπηρία δείχνει την παιδεία του ανθρώπου, τον σεβασμό στις ιδιαιτερότητες του παιδιού και στο δικαίωμά του για μια αξιοπρεπή ζωή και καθημερινότητα. Στάσεις, διαθέσεις και συμπεριφορές, αρνητικές ή θετικές αναπαράγονται στην κοινωνία εφόσον υιοθετούνται από τα παιδιά των μεγάλων, των γονέων. Ένα παιδί με αναπηρία συνεπώς βιώνει την απόρριψη ή την κοινωνική αναγνώριση κι αυτό είναι όχι μόνο κάτι που το στιγματίζει, αλλά παίζει ρόλο στην ψυχοκοινωνική του εξέλιξη.

Όπως είναι φυσικό, το παιδί με προβλήματα υγείας χρήζει αδήριτης ανάγκης να συνεργαστεί με όλους εκείνους τους εμπλεκόμενους στην αντιμετώπιση δυσκολιών φορείς ώστε να είναι σε θέση να συμβάλλουν ενεργώς στη βελτίωση της καθημερινής του ζωής ώστε το παιδί να δύναται να διάγει μια φυσιολογική ζωή με σεβασμό στα δικαιώματά του, μια ζωή αξιοπρεπή. Στη συνέχεια της εργασίας μας, θα εξετάσουμε  τις τάσεις και τις διαθέσεις του κοινωνικού περίγυρου αλλά και την κουλτούρα της κοινωνίας η οποία και προσδιορίζει τον τρόπο συμπεριφοράς απέναντι στα παιδιά με ιδιαιτερότητες. Στο τέλος θα εκθέσουμε τα συμπεράσματά μας με τον ανάλογο κριτικό σχολιασμό.      

1.Παιδί με αναπηρία

Η εγκεφαλική παράλυση και τα κινητικά προβλήματα  των παιδιών αφορά παιδιά τα οποία χρήζουν μιας ειδικής εκπαιδευτικής ανάγκης όταν υφίσταται προβλήματα κινητικής φύσης, εγκεφαλική παράλυση ή νευρολογικά ζητήματα που ταλανίζουν το παιδί (Δημητρόπουλου,2000). Το παιδί αντιλαμβάνεται από πολύ μικρή ηλικία ότι δεν είναι το ίδιο με τα υπόλοιπα παιδιά. Ξεκινάει να παρατηρεί κάποιες φυσικές ατέλειες ή κάποια σημεία τα οποία κατά κάποιο τρόπο προδίδουν ενδεχόμενες χειρουργικές επεμβάσεις στις οποίες έχει υποβληθεί. Έρχεται αντιμέτωπο με την εικόνα του την εξωτερική και την εσωτερική (Κουτσούκης, 2008).

  Όσον αφορά την εξωτερική του εικόνα, διερωτάται γιατί να είναι έτσι , αν θα επανέλθει στη φυσική κατάσταση κάποιο μέλος του σώματος ή αν θα μπορέσει να έχει αποδοχή και αναγνώριση από τους συνομηλίκους του κυρίως. Αυτή η εξωτερική εικόνα που αντικρίζει είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τον εσωτερικό , συναισθηματικό του κόσμο ο οποίος έχει υποστεί τα δικά του τραύματα. Διεγείρονται προβληματισμοί αν θα συνεχίσει να έχει την αγάπη των γονιών του, αν η αναπηρία του έχει επηρεάσει την οικογένειά του ή αν θα θέλουν τα υπόλοιπα παιδιά να συνεχίσουν να συναναστρέφονται μαζί του (Στασινού, 2013). Οι ιδιαιτερότητές του περιστρέφονται γύρω από το ίδιο το άτομο γιατί τις βιώνει στην καθημερινότητά του και την αποστασιοποίησή του από την αυτοεξυπηρέτησή του και τη συμμετοχή του σε ομαδικά παιχνίδια, σχολικές και εξωσχολικές δραστηριότητες (Κουτσούκη,2008). Είναι εύλογο το παιδί να νιώθει πως υφίσταται τον κοινωνικό αποκλεισμό όταν γνωρίζει πως από η φύση της ιδιαιτερότητάς του επιτάσσει μια άλλη καθημερινότητα που δε συνάδει με τις ανάγκες του να τρέξει, να χορέψει , να παίξει ή να συμμετάσχει σε δραστηριότητες χωρίς να έχει πάνω του βλέμματα αδιάκριτα και κακόβουλα σχόλια που βρίθουν επικρίσεων , ίσως και χλευασμού. Το παιδί εγκλωβίζεται στην εικόνα του σε μια πραγματικότητα την οποία το ίδιο δεν επέλεξε, οπότε δεν είναι αναγκασμένο να βιώνει όλα εκείνα τα αρνητικά συναισθήματα που συρρέουν από τις κοινωνικές συνισταμένες του περιβάλλοντος μέσα στο οποίο δρα και εξελίσσεται (Γερανίου και συν, 1994).

Τη διαφορετικότητά του ένα παιδί με αναπηρία μπορεί να την εισπράξει θετικά ή αρνητικά κι αυτό είναι κάτι που επηρεάζεται από στάσεις διαθέσεις και αξίες τις οποίες ενστερνίζεται η κοινωνία και μπορεί να τις εμφυσήσει στο παιδί με τον δικό της τρόπο που εκφράζει στην καθημερινότητα του παιδιού και μέσα σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικό γίγνεσθαι (Kennedy, 2007).

2.Η στάση της κοινωνίας

 Τα παιδιά με ιδιαιτερότητες διαφέρουν από τα υπόλοιπα παιδιά , όμως είναι μέλη της κοινωνίας στην οποία ζουν, δρουν , κινούνται εξελίσσονται. Ανταλλάσουν μηνύματα με τα άτομα με τα οποία συναναστρέφονται, είναι πομποί και δέκτες των μηνυμάτων και βρίσκονται σε μια αδιάλειπτη αλληλεπίδραση που βοηθάει τα άτομα αυτά να αναπτύσσουν κοινωνικές δεξιότητες (Σαρρή- Σούλη, 2001). Τα παιδιά αυτά έχουν αδήριτη ανάγκη όχι μόνο τη στήριξη από τους γονείς και το οικείο συγγενικό περιβάλλον εν γένει, αλλά χρειάζονται τη βοήθεια των δασκάλων και των πολιτών μιας κοινωνίας μέσα στην οποία θα νιώθουν δίκαιη μεταχείριση, ισοτιμία, δημοκρατία, ελευθερία και αγάπη και κυρίως αποδοχή και αναγνώριση ως το ορόσημο της παιδείας του ανθρώπου και ύψιστο ηθικό ιδεώδες του ανθρωπισμού (Στασινού,2013).

 Πολλές έρευνες οι οποίες διεξήχθησαν πάνω στον τομές της στήριξης από την κοινωνία έδειξαν την αποτελεσματικότητα της στήριξης αλλά και τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους τα άτομα χρειάζονται στήριξη. Όμως δεν υφίσταται πάντα η μέριμνα από μέρους της κοινωνίας και τα άτομα αυτά δε μπορούν να έχουν την προσήκουσα αποδοχή και αναγνώριση, με αποτέλεσμα το παιδί να αισθάνεται περιθωριοποιημένο και απομονωμένο (Κουτσούκη, 2008).  Επιπροσθέτως, κάποια άτομα ίσως διακωμωδούν τις δυσκολίες που είναι τόσο ορατές και έτσι το παιδί δυσκολεύεται να εμπιστευθεί και να προσαρμοστεί σε νέα κοινωνικά δεδομένα όταν δεν έχει τον δέοντα σεβασμό και την αποδοχή που δικαιούται ως μέλος της κοινωνίας  (Γερανίου και συν.1994).

3.Η συμπεριφορά του παιδιού καθρέπτης της κοινωνίας

  Σχετικά με τον πολιτισμικό χαρακτήρα που αποκτά η φύση ενός προβλήματος υγείας να πούμε ότι σημαντικό ρόλο διαδραματίζει η κουλτούρα της κοινωνίας η οποία διαμορφώνεται με βάση τις φυσικές προδιαθέσεις, τις στάσεις και τις συμπεριφορές απέναντι στα άτομα με κάποιο είδος αναπηρίας και με προβλήματα υγείας συλλήβδην. Εκείνο το οποίο χρειάζεται να πούμε σε αυτό το σημείο είναι πως η συμπεριφορά των άλλων απέναντι σε ένα παιδί με ιδιαιτερότητες καθορίζει και τη συναισθηματική του συμπεριφορά και όταν έχει αρνητικό χαρακτήρα, το παιδί κλείνεται στον εαυτό του ή γίνεται επιθετικό (Κουτσούκη,2008).  Ως εκ τούτου, ο τρόπος συμπεριφοράς των πολιτών απέναντι σε ένα ξεχωριστό παιδί έχει αντίκτυπο στην ψυχοσύνθεσή του όταν αυτή πρέπει να διαμορφώνεται από την ανάληψη ρόλων και πρωτοβουλιών που καλείται καθημερινά να επιληφθεί. Η κουλτούρα της κοινωνίας έχει εξέχοντα ρόλο και είναι μείζονος σπουδαιότητας να υπογραμμίσουμε ότι με βάση αυτή διαμορφώνονται αξίες, στάσεις και διαθέσεις απέναντι σε κάποιον που αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, πόσο μάλλον σε ένα παιδί που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο (Σταματιάδη,2008). Ας μη ξεχνάμε ότι στις παλαιότερες κοινωνίες, παιδιά με αναπτυξιακές διαταραχές , δυσμορφίες και αναπηρίες ήταν περιθωριοποιημένα χωρίς να επιδίδονται σε δραστηριότητες, χωρίς να μπορούν να ενταχθούν ομαλά στο κοινωνικό σύνολο γιατί η κουλτούρα της κοινωνίας ήταν τέτοια που δεν άφηνε περιθώρια για ίση μεταχείριση και δίκαια αντιμετώπιση, ούτε φυσικά διάκειται ευμενώς σε ανάλογες περιπτώσεις (Σταματιάδη,2008). 

  Τα βιώματα του παιδιού με αναπηρία και κινητικά προβλήματα διαμορφώνουν τον εσωτερικό και συναισθηματικό του κόσμο. Το πώς θα αισθανθεί το παιδί καθορίζει την συμπεριφορά του και η συμπεριφορά του «κτίζει» θα λέγαμε την προσωπικότητά του και τον χαρακτήρα του. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι που τον περιβάλλουν θα πρέπει να δείχνουν κατανόηση, σεβασμό, αποδοχή και αναγνώριση ώστε το παιδί να νιώθει ξεχωριστό με τη θετική έννοια και όχι ξεχωριστό με την αρνητική σημασία (Πλέιπελ,1997).  Η ανάγκη του παιδιού να έχει την αίσθηση ότι ανήκει κάπου είναι μείζονος σπουδαιότητας για την ψυχική και συναισθηματική του εξέλιξη και για τον λόγο αυτό εκείνο που πρωτίστως έχει το προβάδισμα  είναι να του αποδίδεται ο προσήκων σεβασμός και το ανάλογο ενδιαφέρον , η προθυμία να τον βοηθήσει κάποιος να εξυπηρετηθεί ή να τον εντάξει ως ενεργό μέλος σε κάποιου είδους δραστηριότητα ώστε να νιώσει αναπόσπαστο κομμάτι μιας ομάδας, μιας παρέας.

  Τα κινητικά προβλήματα ενός παιδιού, τα νευρολογικής φύσης προβλήματα αλλά και η νοητική ανεπάρκεια από αρκετούς δυστυχώς γίνονται αντικείμενο διακωμώδησης, κακόγουστης μίμησης ή χλευασμού και εκεί προΐσταται η κοινωνική εξαθλίωση και ο παταγώδης εξευτελισμός (Kennedy,2007).  Για την ορθή αντιμετώπιση ενός παιδιού που παρουσιάζει κάποιο πρόβλημα υγείας χρειάζεται ευαισθητοποίηση, αποδοχή και αναγνώριση. Ένα ον που ζει σε μια πολιτισμένη κοινωνία όπου η κουλτούρα της έχει κάποια ιδεώδη όπως ελευθερία, δικαιοσύνη και ισοτιμία, σημαίνει πως το παιδί θα λάβει τον σεβασμό και την κοινωνική αναγνώριση που του προσήκει. Μια κοινωνία η οποία δεν συνάδει με αξίες όπως η ισοτιμία, η ίση μεταχείριση, τον σεβασμό της αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου, αντιμετωπίζοντας το παιδί με ιδιαιτερότητες ως παράσιτο της κοινωνίας, τότε το παιδί αυτό θα είναι πάντα εγκλωβισμένο στην κοινωνική απομόνωση , την εσωτερική μοναξιά και την περιθωριοποίηση (Kennedy,2007).

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Τα παιδιά με  προβλήματα υγείας αποκτούν εμπειρίες και βιώματα που μαρτυρούν όχι μόνο την αντίληψη γύρω από τις ιδιαιτερότητές τους αλλά και τις στάσεις και διαθέσεις της κοινωνίας απέναντι στα άτομα αυτά που διαμορφώνουν για τα άτομα αυτά μια αρνητική αυτοαντίληψη και μια αρνητική εικόνα που σχηματίζουν τα ίδια για τον εαυτό τους (Kennedy,2007).

  Παιδιά με ιδιαιτερότητες αντιλαμβάνονται από τη νηπιακή ακόμη ηλικία τις ιδιαιτερότητές τους καθώς δε δύνανται από τη φύση τους να συμμετάσχουν σε όλες εκείνες τις δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να βελτιώσουν τη φυσική τους κατάσταση και να μεταδίδουν και στο παιδί τον ψυχαγωγικό τους χαρακτήρα. Εφόσον τα παιδιά δε δύνανται να συμμετέχουν σε κάποιες φυσικές δραστηριότητες, θα πρέπει να έχουν ίση μεταχείριση, να υπάρχει σεβασμός στα δικαιώματά τους και να βιώνουν μια αξιοπρεπή ζωή πάνω και πέρα από κοινωνικά στερεότυπα, αναχρονιστικές αντιλήψεις και κοινωνική απομόνωση και περιθωριοποίηση (Στασινού,2013).  Τα παιδιά με φυσική ανεπάρκεια και ιδιαιτερότητες αξίζουν τον σεβασμό όλων των εμπλεκομένων στη συναναστροφή με το παιδί φορέων ο οποίος εκφράζεται με την αγάπη και το έμπρακτο ενδιαφέρον για αυτά. Βέβαια, η φυσική ανεπάρκεια είναι ένα πολύπλευρο ζήτημα που έχει χαρακτήρα προσωπικό – ατομικό αλλά και κοινωνικό – πολιτισμικό κι αυτές τις δύο πτυχές εξετάσαμε παραπάνω. Η κινητική αναπηρία επιφέρει κοινωνική αναπηρία ενίοτε , για τον λόγο αυτό χρειάζεται ενημέρωση και πνευματική επιμόρφωση με ανθρωπιστικά μηνύματα που θα εμπεριέχουν τον σεβασμό προς την ανθρώπινη ζωή και την κοινωνική αλληλεγγύη.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Δημητρόπουλου Α., (2000), Πρακτική εφαρμογή προγραμμάτων ένταξης παιδιών με κινητικές αναπηρίες , Αθήνα : Ελληνικά Γράμματα
• Κουτσούκη Δ., (2008), Κινητικές διαταραχές και εξέλιξη, Θεωρία και μεθοδολογία, Αθήνα : Αθλότυπο
• Σταματιάδη Π., (2008), Διαταραχές αδρής κινητικότητας σε παιδιά με κινητική αναπηρία, στα Πρακτικά Συνεδρίου Πρόσβαση, Ιωάννινα
• Στασινού Δ., (2013), Η ειδική εκπαίδευση 2020, Αθήνα : Παπαζήση
• Kennedy P., (2007), Psychological management of Psychical disabilities, A practioner’s guide, Routledge

ΑΡΘΡΑ

• Σαρρή Μ., Σούλη Σ., (2001), Επαγγελματική αποκατάσταση και κοινωνική ένταξη ΑΜΕΑ : υποστηριζόμενη εργασία και υποστηριζόμενη διαβίωση, Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας, Τεύχος 34, Αθήνα
• Γερανίου Ε., Σταγάκη Φ., Νασούλα Β., (1994), Δικαιώματα αναπήρων, Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδας, Τεύχος 63, Αθήνα
• Πλέιπελ Στ., (1997), «Φιλανθρωπία ή όχι;», έρευνα για την αξιολόγηση της απασχόλησης με στήριξη στην Κύπρο, Κύπρος