Του Νίκου Τσούλια

      Ένα μεγάλο έργο του πνεύματος του ανθρώπου είναι πάντα δημιουργικό. Γεννάει αξίες και συμβολισμούς για κάθε εποχή. Δίνει ερμηνείες για τη ζωή σε κάθε ανήσυχο άνθρωπο. Η διαχρονικότητά του άλλωστε έγκειται ακριβώς σ’ αυτά τα σημεία. Είναι οντότητα που δεν νεκρώνει ποτέ. Είναι αιώνιο, όχι γιατί διαβάζεται – αν είναι βιβλίο – από ανθρώπους στον αιώνα τον άπαντα αλλά γιατί είναι αυτό πάντα ζωντανό, γιατί πάντα κάτι αφηγείται. Αυτονομείται από το δημιουργό του, γιατί συμπεριλαμβάνει όλους τους καιρούς και όλα τα ερευνητικά πνεύματα αυτού του πλανήτη, γιατί συνέχει την ουσία της ανθρώπινης φύσης.

      Ο Δον Κιχώτης δεν είναι μόνο η πηγή της σύγχρονης ευρωπαϊκής μυθιστορίας. Είναι ένα έπος που αίρει κάθε σύνορο μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας, μεταξύ ονείρου και αισθητηριακής αντίληψης. Καλεί τον καλλιτέχνη στα ίδια υψηλά νοήματα που δημιούργησε ο Θερβάντες. Η συνάντηση της αφήγησης του «μεγάλου ιδάλδου μας» και της τέχνης δημιουργεί ένα νέο κάθε φορά σύμπαν έκφρασης του ανθρώπινου πνεύματος. Και είναι ατέλειωτα αυτά τα σύμπαντα λόγου και μύθου στον αιώνα τον άπαντα.

      Ο Δον Κιχώτης αρνείται την κλασική εκδοχή περί γνώσης των πραγμάτων και της ίδιας της πραγματικότητας. «Αμφιβάλλει για όλα και τα πιστεύει όλα». Δεν οριοθετείται στα κλασικά πεδία των λέξεων και των νοημάτων τους. «Κυνήγησε τον άνεμο, η φωνή του κάλεσε την ερημιά». Ψυχανεμίζεται διαρκώς αφαιρώντας το περίβλημα της φαινομενικότητας των ειδώλων του Κόσμου. Παραδίδεται ολοκληρωτικά στο σύμβολο της γνώσης, στο βιβλίο. «Στο τέλος απόχτησε μια τέτοια μανία για το διάβασμά του, που περνούσε τις νύχτες του διαβάζοντας από το βράδυ ως το πρωί, και τις ημέρες του από το πρωί ως το βράδυ. Κι έτσι ο λίγος ύπνος και το πολύ διάβασμα του ξέραναν το μυαλό σε βαθμό που να χάσει το λογικό του». Δίνει τη ζωή του και την ψυχή του στο γεννήτορά τους, στον έρωτα. «Θα πω ότι καλά κάνει όποιος αγαπάει πολύ, και πως εκείνη η ψυχή είναι πιο λεύτερη, που είναι πιο σκλαβωμένη στου έρωτα την πανάρχαια τυραννία». Εξαγγέλλει και ένα ερωτικό δόγμα.

«Και πως μια αγάπη δεν καταφρονιέται
ποτέ, σαν είναι αληθινή και δείχνεται
σαν τη δική μου».

      Η Τέχνη δεν αναπαράγει τις μορφές και τα γεγονότα του Δον Κιχώτη. Εμπνέεται απ’ αυτόν και πάει σε δικά της ξεχωριστά μονοπάτια. Και κάθε φορά που αγγίζει ένα σημείο της ιστορίας του αναδύονται μορφές μιας νέας αφήγησης και ξαναπλάθεται ο Μύθος συνεχίζοντας το υφάδι του Θερβάντες. Ο αναγνώστης εκτός από τη δική του φαντασίωση για τον ήρωα και την οδύσσειά του μετασχηματίζει την όλη θεώρησή του με βάση κάθε εικαστική απόπειρα, προσθέτει νέα διαφορετικά ερμηνευτικά εργαλεία, ανανεώνει το σημασιολογικό φορτίο και κυρίως τις δικές του ανέκφραστες ονειροπολασίες.

      Αλλά οι επιρροές του Δον Κιχώτη έχουν παγκόσμιο πεδίο αναφοράς. «Να όμως μερικές που έχουν τύχει αποδοχής: ο Μιγκέλ δε Ουναμούνο είπε πως ολάκερη η Ισπανία είναι δονκιχωτική, οι ψυχολόγοι και ψυχαναλυτές ανέλυσαν τον Δον Κιχώτη, τον Σάντσο Πάντσα, την Δουλσινέα και έκαναν λόγο για οιδιπόδεια συμπλέγματα, φαλλικές αναζητήσεις, λογιών υπερβάσεις (sublimations), ο Μίνκους έγραψε το μπαλέτο Δον Κιχώτης, ο κινηματογράφος βρήκε διάφορους τρόπους να αποδώσει τα κύρια κεφάλαια του έργου, λογής μιούζικαλ έχουν ήρωα τον Ιππότη της Μάντσα. Εκτός αυτών, οι ειδικοί (όπως ο Χάρολντ Μπλουμ, πατέρας εξάλλου του πρώτου «κανόνα» της παγκόσμιας λογοτεχνίας) υποστηρίζουν πως ο Δον Κιχώτης βρίσκεται στα κορυφαία έργα της λογοτεχνίας του 19ου και 20ου αιώνα, είτε πρόκειται για τον Άχαμπ στον Μόμπυ Ντικ του Χέρμαν Μέλβιλ, είτε για τον κάθε Κ. στα γραπτά του Κάφκα, είτε -παίρνω το θάρρος να προσθέσω- στον Τσέχοφ και στον Παπαδιαμάντη (Βαρδιάνος στα Σπόρκα, Ρόδινα Ακρογιάλια), με την δονκιχωτική ιπποτική ματιά και χωρίς τη βία και τους σωματικούς εξευτελισμούς που υφίσταται ο Δον Κιχώτης»[i].

      Ο Κόσμος όλος άλλαξε με τη γραφή του Δον Κιχώτη, και το πνεύμα του ανθρώπου θα συνεχίσει για να συνδιαλέγεται μαζί του, γιατί η αφήγηση του Θερβάντες είναι μια διαρκής πρόκληση για την υπαρξιακή αγωνία του ανθρώπου. Ο καθένας μας ταυτίζεται ακόμα και χωρίς τη θέλησή του με την ηρωική μορφή του Δον Κιχώτη, γιατί αποκαθηλώνει την κλασική έννοια της ηρωικότητας και την κάνει πιο προσιτή, πιο ανθρώπινη αλλά και πιο ευάλωτη στα φυσήματα των ανέμων και στις αλλαγές των καιρών…

Οι παραπομπές από τον Δον Κιχώτη είναι από το βιβλίο:

Θερβάντες Μ. (2005), Ο Δον Κιχώτης, εκδ. Πατάκης


[i] http://www.myriobiblos.gr/greekliterature/drakontaeidis_don.html

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.