Του Νίκου Τσούλια
Ω! Ήταν ευτυχισμένος
ανάμεσα σε όλη αυτή τη γνώση,
ήταν ευτυχισμένος
ανάμεσα σε όλα αυτά τα βιβλία,
καθώς σεργιάνιζε το βλέμμα του
πάνω στα χρυσωμένα γράμματα,
στις φθαρμένες σελίδες,
στην ξεθωριασμένη περγαμηνή…
Γκυστάβ Φλωμπέρ
Συχνά-πυκνά διευθετώ τη διάταξη των βιβλίων στις βιβλιοθήκες ανάλογα με τη σπουδαιότητά τους και την ακτινοβολία τους, με τη θεματική τους και την αισθητική τους, με το χρόνο έκδοσής τους. Και γίνεται «μάχη» στο ποια βιβλία θα πάρουν θέση στην κεντρική βιβλιοθήκη.
Εδώ είναι τα πιο στοχαστικά, τα πιο κλασικά, όσα ακτινοβολούν τα μεγάλα σκιρτήματα της ανθρώπινης σκέψης. Αυτά σου αρπάζουν συνέχεια το βλέμμα, αυτά σκέφτομαι ακόμα και όταν δεν τα διαβάζω.
Κάθε φορά που μπαίνει καινούργιο βιβλίο στο σπίτι – σχεδόν κάθε ημέρα – μένει πάνω στο γραφείο μου κάμποσες ημέρες, για να οικειοποιηθώ πλήρως την εικόνα του, να με γνωρίσει κι αυτό, να σκεφθώ πότε θα το διαβάσω, να πάρει τη θέση που του ανήκει δικαιωματικά στις βιβλιοθήκες.
Στις βιβλιοθήκες που κρύβουν τους περισσότερους τοίχους, για να μην ασφυκτιάς στο διαμέρισμα (κουτί των ανθρώπινων σωμάτων), γιατί στο μικρό χώρο που σου αφαιρούν σου προσθέτουν απέραντους κόσμους στις σελίδες των βιβλίων,
στις βιβλιοθήκες που διαλύουν την εικονική πραγματικότητα της τηλεόρασης (κουτί των ανθρώπινων πνευμάτων – που σου μετατρέπει την ψυχαγωγία σε διάβρωση της ψυχής), γιατί η φαντασίωση της λογοτεχνίας συνεπαίρνει το όνειρό σου και μηδενίζει την κιβωτισμένη εικόνα της τηλεοψίας.
Και η μάχη για το ποια βιβλία θα πάρουν θέσεις στις κεντρικές βιβλιοθήκες θα επεκταθεί, θέσεις όπου ταπεινά καμαρώνουν για την αθανασία τους κλασικά βιβλία, ξεχωριστά παλιά βιβλία, βιβλία με καλλιτεχνική βιβλιοδεσία, με τυπογραφικά στοιχεία που σημάδεψαν εποχές, σύγχρονα βιβλία που διακρίνονται για την πνευματική αυτάρκειά τους σε εποχές εμπορικού και ευτελούς ανταγωνισμού.
Ακόμα και τα αδιάβαστα βιβλία, που είναι απέναντί σου κάθε μέρα, σου δηλώνουν μια παράξενη παρουσία, σου υπόσχονται άγνωστα συναισθήματα, σου λένε «εγώ είμαι κάτι διαφορετικό από αυτά που έχεις διαβάσει» και γίνεται διαμάχη ποιο θα είναι το τυχερό να βρεθεί στα χέρια σου.
Κάθε φορά που περνάς δίπλα από ένα κλασικό βιβλίο την «Οδύσσεια», έκδοσης του 1867 (Παρίσι), τις «Κωμωδίες» του Αριστοφάνη και το «Συμπόσιον» του Πλάτωνα με τα ξύλινα και καλαίσθητα εξώφυλλα, το «Novum Organum», την «Έρημη χώρα», την «Καταγωγή των ειδών»…, κάτι νοιώθεις χωρίς να μπορείς να προσδιορίσεις τι είναι αυτή η διέγερση.
Και όταν θα βρεθώ σε φιλικό σπίτι, θα γίνω ευγενικά αδιάκριτος να ρίξω ματιές σε τίτλους βιβλίων, νοιώθοντας την πρώτη οικειότητα που νομίζω ότι μου ανήκει, για να κατανοήσω τα πάντα όσα συμβαίνουν στις σκέψεις των φίλων, να γνωρίσω τους κόσμους τους, πριν ακόμα μου τους αφηγηθούν, αν μου τους αφηγηθούν…
Όσες φορές επισκέφθηκα τις Σκανδιναβικές χώρες, απολάμβανα τη διάχυτη παρουσία των βιβλίων. Η κυρίαρχη εικόνα του διαβάσματος στους δημόσιους χώρους, μου έδιωχνε κάθε είδους αναστολή, κάθε μούδιασμα που το νοιώθεις κάθε φορά που είσαι σε ξένο τόπο. Δεν ένοιωθα το φράγμα της ξένης γλώσσας, γιατί ένας τόπος βιβλίων είναι οικείος χώρος, γιατί οι βιβλιόφιλοι έχουν παντού την ίδια γλώσσα. Πίστευα πως αν μιλούσα ελληνικά, θα με καταλάβαιναν! Τι περίεργες σκέψεις γεννιούνται στο μυαλό του ανθρώπου, όταν αγνοεί τις δεσμεύσεις της συμβατικότητας. Εκτός κι αν οι βιβλιοφάγοι είναι μια παράξενη «φυλή», που δεν την χαρακτηρίζει κάποια εθνική γλώσσα ή κάποια άλλα στοιχεία, παρά μόνο το ότι κυκλοφορούν με ένα βιβλίο στο χέρι…
Γιατί δεν πηγαίνω πουθενά χωρίς να έχω μαζί μου κάποιο βιβλίο. Είμαι σίγουρος ότι θα μου δοθεί η ευκαιρία να διαβάσω έστω και μερικές σελίδες του. Έχω την αίσθηση μια παράξενης πληρότητας, μιας απόλυτης ψυχικής επάρκειας.
Γιατί με το διάβασμα αποκτά οντότητα ο απέραντος ανέκφραστος κόσμος των σκέψεών μας. Γιατί στις παραστάσεις των βιβλίων φωλιάζουν τα πιο όμορφα όνειρά μας…
