Του Νίκου Τσούλια
Το κάπνισμα μαθητών και μαθητριών είναι ένα σοβαρό εκπαιδευτικό και κοινωνικό πρόβλημα, το οποίο απαιτεί μεθοδικότητα, επιμονή και απόλυτη προσήλωση στο στόχο για την επίλυσή του. Δηλώνω εξ αρχής ότι δεν είμαι υποστηρικτής των θεωριών που διατείνονται ότι υπάρχουν προβλήματα που δεν λύνονται, γιατί η «φύση τους» είναι πολύ ισχυρή. Αντίθετα, θεωρώ ότι επικαλούμαστε αυθαίρετες δοξασίες και προκαταλήψεις είτε για να μην κάνουμε τίποτα και να βαδίζουμε με απόλυτη μακαριότητα το δρόμο της συνήθειας είτε για να μην αισθανόμαστε ενοχές και ευθύνες για ζητήματα που ούτως ή άλλως εμείς οι ίδιοι τα προκαλούμε.
Το κάπνισμα δεν «πέφτει από τον ουρανό». Δεν παρουσιάζεται ως μια ανάγκη του ανθρώπου σε κάποια φάση της ηλικίας του. Δεν εκπηγάζει από κάποια λειτουργία του σχολείου. Το κάπνισμα είναι μια τελείως ανορθολογική συνήθεια, μια ανόητη εξάρτηση του ανθρώπου. Είναι μια κρατούσα για την ελληνική κοινωνία «εικόνα», που δεν μπορεί να στηριχτεί σε κανενός είδους λογική.
Μπορεί το κάπνισμα να έχει κοινωνική προέλευση, αλλά κάτι τέτοιο δε σημαίνει ότι το σχολείο δεν πρέπει να δώσει τον αγώνα του να το επιλύσει ή έστω να το περιορίσει. Ακόμα και αν για τους γονείς των μαθητών / μαθητριών το κάπνισμα δεν είναι μείζον πρόβλημα, για τους εκπαιδευτικούς οφείλει να είναι «κάρφος εν οφθαλμώ». Και θεωρώ ότι υπάρχουν πολλές δυνατότητες για να θέσουμε το όλο ζήτημα σε μια βάση δημιουργικής συζήτησης.
Η συνήθεια του καπνίσματος από μικρή ηλικία αποτελεί υπονομευτικό στοιχείο για την υγεία και για την ευεξία των νέων. Η νικοτίνη είναι καρκινογόνος ουσία, προκαλεί καρκίνο, τελεία και παύλα. Το κάπνισμα δεν μειώνει απλά και μόνο (;) τη ζωή των ανθρώπων, αλλά διαβρώνει εν πολλοίς και την ίδια την ποιότητα της ζωής. Κανένας μα κανένας που ασκείται σ’ αυτή τη συνήθεια δεν κάνει μια απλή προβολή της ζωής του στο μέλλον, να αξιολογήσει μέσα από μια στοιχειώδη ανάλυση τι σημαίνει να καταστρέφει το αναπνευστικό του σύστημα. Κανένας απ’ αυτούς που καπνίζουν δεν ζητάει να δει το πώς μπορεί να γίνει η καθημερινή του ζωή βλέποντας και μόνο κάποια παραδείγματα ασθενών που έχουν προκύψει ευθέως από της νικοτίνης τις μακροχρόνιες επιδράσεις.
Πολύ ορθά η πολιτεία έχει απαγορεύσει το κάπνισμα στους δημόσιους χώρους. Πολύ λανθασμένα έχει ατονήσει η παρακολούθηση της εφαρμογής του και ίσως να μην εξελίσσεται η όλη ιστορία με ευοίωνες προοπτικές. Οι Έλληνες θεωρούμε συχνά την αντίδρασή μας σ’ ένα μέτρο της πολιτείας ως μαγκιά, ως εκδήλωση ανεξαρτησίας! Αρκεί να αναλογιστούμε το εξής ανάλογο εξωφρενικό γεγονός. Για να αποκτήσουμε συνείδηση της αναγκαιότητας της ζώνης κατά την οδήγηση των αυτοκινήτων πέρασαν περίπου δύο δεκαετίες! Θεωρούσαμε ότι το να φοράμε ζώνη ήταν μια υποταγή… Έπρεπε να γίνει ολόκληρη εθνική προσπάθεια για να κάνουμε το αυτονόητο, να φοράμε τη ζώνη που ούτως ή άλλως αφορούσε τη ζωή μας. Αναρωτιέμαι συχνά, γιατί δεν διαπαιδαγωγούμαστε όχι μόνο με βάση τους νόμους της πολιτείας αλλά με βάση την κοινά αποδεκτή ορθότητα ενός μέτρου.
Έτσι, όπως έγινε με το ζήτημα της ζώνης, εκτιμώ ότι πρέπει να γίνει και με το πρόβλημα του καπνίσματος στους μαθητές και στις μαθήτριες. Πολύ ορθά έχει απαγορευτεί το κάπνισμα στο σχολείο, απαγόρευση που αφορά όλους προφανώς και τους εκπαιδευτικούς. Η τήρηση του μέτρου είναι μια εκπαιδευτική και παιδαγωγική ευθύνη. Και σ’ αυτό οφείλουμε να είμαστε απόλυτοι χωρίς ταλαντεύσεις και ιδεολογήματα κάθε μορφής. Δύο πρέπει να είναι οι κεντρικές κατευθύνσεις του σχολείου στο ζήτημά μας.
Πρώτον, η οργάνωση συγκροτημένων παρεμβάσεων με επιστημονικό και παιδαγωγικό τρόπο, ώστε να πείσουμε μαθητές και μαθήτριες για να σταματήσουν το κάπνισμα. Πρόσθετα στις όποιες οργανωμένες προσπάθειες του σχολείου εκτιμώ ότι και η λειτουργία των εκπαιδευτικών μέσα στη σχολική αίθουσα στο πλαίσιο της γενικότερης παιδαγωγικής τους παρέμβασης έχει πολλά περιθώρια για την προαγωγή μιας αντικαπνιστικής νοοτροπίας. Εδώ σ’ αυτή την προσπάθεια αγωγής υγείας θεωρώ ότι μπορούμε να θέσουμε και έναν επιπρόσθετο στόχο, οι μαθητές / μαθήτριές μας να γίνουν φορείς αντικαπνιστικής αντίληψης, έτσι ώστε να επηρεάσουν και τους γονείς τους στην ίδια κατεύθυνση. Είναι πολύ θετικό στοιχείο ότι πολλοί μαθητές /μαθήτριες ενοχλούνται από το κάπνισμα των γονέων τους στα σπίτια τους και προσπαθούν να αλλάξουν αυτή την απαράδεκτη εικόνα. Επίσης στην ίδια προοπτική, οφείλουμε να αναλύσουμε και τους άλλους επιζήμιους δρόμους που ανοίγει το κάπνισμα με τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, γιατί είναι πρόδηλα κατανοητό ότι το κάπνισμα μπορεί να αποτελεί και προγεφύρωμα για ακόμα πιο βλαβερές συνήθειες.
Δεύτερον, η εφαρμογή της απαγόρευσης του καπνίσματος γι’ όλους στο σχολείο πρέπει να είναι απόλυτη. Η οποιαδήποτε παραμέληση της εν λόγω κανονιστικής διάταξη θεωρώ ότι αποτελεί μέγα παιδαγωγικό σφάλμα. Αν υπάρχουν περιπτώσεις μαθητών / μαθητριών που δεν τηρούν το μέτρο, η επιβολή ποινών πρέπει να είναι δεδομένη χωρίς παρεγκλίσεις και «κατανοήσεις».
Όταν μετά από κάποια χρόνια και η ελληνική κοινωνία θα έχει αντιμετωπίσει αυτή την πλήρως ανορθολογική και καταστροφική για την υγεία μας συνήθεια – όπως συνέβη και με τη ζώνη ασφαλείας στα αυτοκίνητα -, όλοι θα αναρωτιόμαστε. Μα έπρεπε να περάσουν τόσες δεκαετίες για να δούμε το μαζικό / συλλογικό λάθος του καπνίσματος και της συνειδητής βλάβης της υγείας μας;
