Του Νίκου Τσούλια

      Είναι εντυπωσιακό γεγονός της ευκολίας με την οποία οι κάθε λογής εκφράσεις της νέας τεχνολογίας κερδίζουν το παιδικό μυαλό. Η λαχτάρα σχεδόν όλων των παιδιών είναι να προσηλωθούν στα όλο και πιο νέα τεχνολογικά ευρήματα του ψηφιόκοσμου, αντικαθιστώντας την παλιότερη σφοδρή επιθυμία των παιδιών να βγουν στην αλάνα της γειτονιάς για να παίξουν τα ομαδικά παιχνίδια ξεσηκώνοντας τη γειτονιά.

      Αλλά ο μετασχηματισμός των σχέσεών μας με τα παιδιά είναι πιο βαθύς και πιο εκτεταμένος. Οι αφηγήσεις των παλιότερων γενιών μέσα από τις κάθε λογής ιστορίες παππούδων και γιαγιάδων τείνουν να γίνουν μακρινή ανάμνηση, ενώ και το διάβασμα των παραμυθιών εξοστρακίζεται όλο και πιο πολύ. Καλοδεχούμενες ως έναν βαθμό οι αλλαγές της μεταμοντέρνας εποχής, αλλά αυτό δεν παραπέμπει στην πλήρη αποβολή ουσιαστικών λειτουργιών και θεσμών που αφορούν τόσο τη βιομηχανική όσο και την αγροτική εποχή στην ιστορία του ανθρώπου. Γι’ αυτό οφείλουμε να αντισταθούμε μέσα από τις όμορφες και πολύ σημαντικές λειτουργίες αγωγής των παιδιών που έχουν διαχρονικό χαρακτήρα και να κάνουμε το «διάβασμα» και την «αφήγηση» συστατικά στοιχεία της διαπαιδαγώγησης.

      Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο θέλω να σημειώσω την πολύ θετική επίδραση των παραμυθιών στην πνευματική καλλιέργεια των παιδιών, γιατί προαπεικονίζουν το όμορφο ταξίδι της γνώσης σε κάθε άνθρωπο. Τα παραμύθια με το φαντασιακό τους περιεχόμενο είναι εκείνα τα ερεθίσματα που μπορούν να πρωτοεισαγάγουν τη γοργά αναδυόμενη σκέψη του παιδιού στην πρώτη αχνή ερμηνεία του Κόσμου. Δίνουν τη δυνατότητα να καλλιεργηθεί το παρθένο έδαφος μιας κάποιας μορφής ορθοκρισίας και να ενισχύσουν έτι περαιτέρω την περιέργεια και την αναζήτηση της ούτως ή άλλως ανήσυχης παιδικής σκέψης.

      Τα παραμύθια αποτελούν την πρώτη οργανωμένη απόπειρα άτυπης αλλά πολύ βασικής εκπαίδευσης των παιδιών. Και είναι αυτή η προσπάθεια συνδεδεμένη με τη χαρά του παιδιού, με ό,τι αυτό αρέσκεται, και ως εκ τούτου κατακτά μια πολύ θετική εικόνα για το ρόλο των γραμμάτων και της μάθησης γιατί είναι εγγεγραμμένη στην πρωτόλεια μήτρα της συνείδησής του.

      Η ψυχική ευφορία, που τόσο απλόχερα δίνεται από τον φανταστικό κόσμο των παραμυθιών, διαχέεται και στo ίδιo το είδωλο των βιβλίων αλλά και στην πρόσληψη της αφηγηματικής τέχνης, με αποτέλεσμα να θεμελιώνει μια πολύ ισχυρή συναισθηματική «προσλαμβάνουσα» για το διάβασμα. Γιατί πάντα στο διάβασμα των παραμυθιών ο αναγνώστης / η αναγνώστρια «λοξοδρομεί» από τoν αυτοτελή δρόμο της ιστορίας τους, επινοεί πιο προσιτές στη σκέψη του παιδιού λέξεις και νοήματα, χρωματίζει τη φωνή με επιπρόσθετα επιφωνήματα για να δημιουργήσει ένα καλύτερο ατμοσφαιρικό περιβάλλον, ενσωματώνει μέσα στη ροή της αφήγησης επιπλέον και τις αντιδράσεις του παιδιού μεταφέροντάς το έτσι σε μια πιο βιωματικού τύπου πρόσληψη της ιστορίας. Και είναι τόσο ισχυρή η επίδραση των παραμυθιών στις μάλλον αδιόρατες πτυχές του βαθύτερου πυρήνα της ψυχής μας, που σχεδόν μόνο τα μυθιστορήματα – ως συγγενικά με τα παραμύθια – θα γίνουν τα βασικά αναγνώσματά μας στην ενήλικη ζωή μας, κάτι που δεν θα συμβεί εύκολα, για παράδειγμα, για τα επιστημονικά ή τα φιλοσοφικά ή γενικότερα τα δοκιμιακά βιβλία.

     Η ενδογενής καλλιέργεια της φαντασίας και η εξωγενής γονιμοποίησή της με έναν τόσο εύκολο τρόπο από τα αναγνώσματα των παραμυθιών διευρύνουν με πολύ ταχύ ρυθμό την πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Και πρέπει να σημειωθεί ότι – σύμφωνα με τα πορίσματα της σύγχρονης παιδαγωγικής – είναι κυρίως αυτή η ηλικία του ανθρώπου που έχει το «νοητικό boom», που οι συνάψεις και οι νευρώνες του εγκεφάλου πολλαπλασιάζονται με εκθετικό ρυθμό, που θεμελιώνεται ο κόσμος των νοημάτων μέσω των οποίων γίνεται η ερμηνεία του κόσμου και της πραγματικότητας.

      Αγνοούμε εδώ και κάτι εξίσου βασικό, ότι η παιδική σκέψη κατανοεί πολύ περισσότερα πράγματα από ό,τι νομίζουμε – γι’ αυτό και εκφράζουμε τη συνεχή απορία μας πώς ξέρει την «τάδε λέξη» ή το «δείνα νόημα» – και αυτό ανεξάρτητα από τη μη δυνατότητα εκδήλωσης και σαφούς εξωτερίκευσης αυτής της κατανόησης. Τα παραμύθια ανταριάζουν και ταυτόχρονα καθησυχάζουν έναν φαντασιακό κόσμο που θρέφεται από ιστορίες στις οποίες πρωταγωνιστούν ζώα και ανθρωπόμορφες μορφές και που δεν συναντά μάλλον το παιδί στο στενό του περιβάλλον.

      Μια από τις πιο σημαντικές επιδράσεις των παραμυθιών είναι ο ευρύτατα παιδαγωγικός τους ρόλος, αφού προάγουν αξίες, συμβολισμούς και στάσεις και τρόπους ζωής με έναν απόλυτα φιλελεύθερο τρόπο χωρίς καταναγκασμούς και στείρες συμβουλές αλλά μέσα από την ίδια τη ζωή, με τα παραδείγματά της και με τα γεγονότα της. Άλλωστε αυτός ήταν ο βασικός λόγος της επινόησής τους και της γραφής τους. Η σημερινή αντίληψη των γονέων ότι τα παραμύθια προσφέρονται για να κοιμηθούν πιο εύκολα (πιο γρήγορα) τα παιδιά δεν έχει να κάνει με την αυταξία και το σημαντικό ρόλο των παραμυθιών αλλά με μια διευκόλυνση (ξεμπέρδεμα) των ίδιων των γονέων…

      Μέσα από τα στρώματα των πολλαπλών ερμηνειών των παραμυθιών – που θα τα επιζητεί όλο και πιο έντονα το παιδί – θα αρχίσει να εκλογικεύεται η σκέψη του και να συμμετέχει όλο και πιο ενεργά στην απόπειρα της ερμηνείας των όσων συμβαίνουν στον κόσμο της φαντασίας του, που ούτως ή άλλως είναι ο κυρίαρχος κόσμος του. Αλλά το διάβασμα των παραμυθιών είναι αμφίπλευρο, λειτουργεί θετικά και για αυτόν / αυτή που τα διαβάζει. Στην περίπτωση μάλιστα των γονέων το όλο σκηνικό του διαβάσματος λειτουργεί ως η πιο κοντινή προέκταση της μητρικής / πατρικής αγκαλιάς δημιουργώντας μια νέου τύπου συναισθηματική σχέση μεταξύ των δύο πλευρών με διαμεσολαβητικό στοιχείο τα πρώτα σκιρτήματα του πεδίο της συστηματικής μάθησης. Και είναι πασιφανές πόσο απελευθερωτική είναι μια τέτοια τελετουργία.

      «Να διαβάζουμε παραμύθια στα παιδιά». Είναι η πρώτιστη εκπαιδευτική και μορφωτική ευθύνη των γονέων. Είναι μια ισχυρή καλλιέργεια των συναισθηματικών σχέσεων γονέων και παιδιών. Είναι μια πολύ όμορφη έκφραση αγάπης σε ό,τι πολυτιμότερο έχουν στη ζωή τους οι γονείς. Είναι ένα πολύ ακριβό φυλακτό στη ψυχή των παιδιών γι’ όλη τους τη ζωή.

anthologio.wordpress.com

 

Προηγούμενο άρθροΤο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο συμμετείχε στην Έκθεση “Spoudase 2017
Επόμενο άρθροΌλες οι αλλαγές στο νέο Λύκειο
Κατάγεται από την Αυγή Αμαλιάδας και είναι εκπαιδευτικός. Έχει εκλεγεί πρόεδρος της ΟΛΜΕ τέσσερις φορές (1996 – 2003) και έχει εκπονήσει διδακτορική διατριβή στην Ειδική Αγωγή. Έχει εκδώσει δύο βιβλία εκπαιδευτικού περιεχομένου τα: “Σε πρώτο πρόσωπο” και «Παιδείας εγκώμιον». Έχει δημοσιεύσει δεκάδες άρθρα σε επιστημονικά και εκπαιδευτικά περιοδικά. Έχει συνεργαστεί επαγγελματικά με τις εφημερίδες «ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ» (1980 – 1986) και «ΕΞΟΡΜΗΣΗ» (1988 – 1996). Τα τελευταία χρόνια αρθρογραφεί στην εφημερίδα “ΤΟ ΑΡΘΡΟ” και στις εφημερίδες της ΗΛΕΙΑΣ: «ΠΡΩΙΝΗ», “ΑΥΓΗ” και “ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ”.

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.