Του Νίκου Τσούλια

      Η αισθητική σε γεγονότα και σε καταστάσεις, σε πρόσωπα και σε πράγματα, σε πράξεις και σε εκδηλώσεις, σε φαινόμενα και σε λειτουργίες αποτελεί την κορυφαία αποτίμησή τους και το πιο ασφαλές πεδίο κριτικής τους. Καθετί υπαρκτό αλλά και φαντασιακό «ζήτημα» – που συμπεριλαμβάνει όλα τα επιμέρους προαναφερθέντα στοιχεία – προβάλλει πάντα μια αισθητική, η οποία είναι κυρίως απόρροια του της δικής του εικόνας με την τροποποιημένη όμως πρόσληψη του παρατηρητή ή του υποκειμένου που άμα τη θεώρησή του ταυτόχρονα το αξιολογεί.

      Προφανώς μια εικόνα ενός πράγματος ή ενός συμβάντος δεν είναι ουδέτερη, αλλά διαμεσολαβείται από τον παρατηρητή, από τη δύναμη της κριτικής του σκέψης και του ορθολογισμού του, από την ευαισθησία του συναισθηματικού του κόσμου και από το βάθος του ψυχισμού του. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν κοινά στοιχεία αισθητικής σε διάφορους παρατηρητές. Το ωραίο συναρτάται από τον παρατηρητή αλλά έχει και ανεξαρτησία απ’ αυτόν!

      Η αισθητική της κρίσης που μαστίζει τη χώρα μας και την κοινωνία μας αποκαλύπτει όχι απλά και μόνο τη στάση μας απέναντι σ’ αυτήν αλλά εν δυνάμει καταδεικνύει και τη δυνατότητα και τον τρόπο υπέρβασής της. Είναι δηλαδή σημαντικό πολιτικό και κοινωνιολογικό στοιχείο και όχι μια δευτερεύουσα ματιά απλής θεώρησης των πραγμάτων. Θέλω λοιπόν να επισημάνω μερικά σημεία της αισθητικής της κρίσης, τα οποία κυριάρχησαν από την αρχή της σε κάθε εκδήλωσή μας και τα οποία – πάντα κατά τη γνώμη μου – αποκάλυπταν όχι απλά και μόνο τη συνέχιση της κρίσης αλλά και την αναπαραγωγή της και την όξυνσή της!

     Και για να δούμε το «όλον» της εικόνας προτείνω να γίνουμε μακρινοί παρατηρητές και να θεωρήσουμε την Ελλάδα ως μια πόλη, στην οποία λείπουν τα υλικά αγαθά και οι κάτοικοι βρίσκονται σε ξαφνική γενική φτώχεια και σε κατάσταση απελπισίας. Θα περίμενε ο παρατηρητής ότι θα μαζεύονταν όλοι μαζί, θα προσπαθούσαν να εξηγήσουν σε πνεύμα ομοψυχίας στο τι και στο πώς συνέβη το «κακό» – γιατί δεν έπεσε από τον ουρανό ως μια μορφή φυσικής καταστροφής – και κυρίως να συνεννοηθούν στο πώς θα βρουν λύσεις.

     Αντί αυτής της εικόνας, τι βλέπει ένας ουδέτερος αναλυτής; Η βία και η οργή, ο θυμός και η αγανάκτηση να εξαπλώνονται σαν επιθετικός καρκίνος και όλοι να είναι εναντίον όλων και επικρατεί η αισθητική αυτών που είναι πιο επιθετικοί! Στρατόπεδα και χαρακώματα κάνουν την εμφάνισή τους και αρχίζει ο γενικευμένος πόλεμος. Όχι απλά και μόνο υπάρχει έλλειμμα διαλόγου και συνεννόησης, αλλά όλοι φωνασκούν και κανένας δεν ακούει κανέναν. Το επίπεδο επί του οποίου συνθέτονται οι απόψεις και οι ιδέες, οι αντιλήψεις και οι προτάσεις των ανθρώπων, η πολιτική και ο κοινοβουλευτισμός, απαξιώνονται και αποδομούνται. Τώρα δεν επικρατεί η αντιπαράθεση ιδεών αλλά οι προπηλακισμοί και η αντικοινοβουλευτική μούντζα, τα μπράτσα και ο φασισμός.

      Η εικόνα είναι εικόνα διχασμού, αλλά χωρίς να ξεχωρίζεις σε τι ακριβώς διχοτομούνται οι άνθρωποι της ρημαγμένης πόλης. Φτιάχτηκαν δύο στρατόπεδα, αλλά όλοι ήθελαν να μπούνε στο ένα στρατόπεδο, σ’ αυτό που εξέφραζε την αγανάκτηση και την «επανάσταση». Κανένας δεν μπορούσε να θέσει τα ερωτήματα: ούτε το πώς συνέβη η συμφορά ούτε το πώς θα βρούμε τα αγαθά για να ζήσουμε; Είχαν βρει τον ένοχο – ήταν αυτός που βρισκόταν στην ηγεσία της πόλης, που μόλις είχε αναλάβει την πρωτοκαθεδρία. Όχι, δεν χρειάζονταν αναλύσεις και διερευνήσεις. Είναι αυτός! Λύθηκε αυτό το μέρος του προβλήματος… Και ποια είναι η λύση; Μα αφού βρήκαμε τον ένοχο, αυτό δεν αρκεί;

      Δεν αρκούσε. Και όχι μόνο δεν αρκούσε αλλά τα πράγματα πήγαιναν πίσω. Όμως στα παραμύθια – γιατί η όλη εικόνα ήταν τόσο ανορθολογική που μόνο με παραμύθι έμοιαζε – υπάρχει το μαγικό ραβδί. Εμφανίστηκε ένας γνωστός γυρολόγος και διαλαλούσε την αλλαγή της εικόνας της συμφοράς σε εικόνα ευτυχίας. Τον έβαλαν επικεφαλής. Τίποτα ίδια η κατάσταση. Εμφανίστηκε ένας άλλος, που χρόνια και χρόνια καθόταν στη γωνία παραμελημένος από τους πολίτες. Αυτός διαλαλούσε μια ακόμα πιο θαυμαστή πραμάτεια. Δεν θα αλλάξει μόνο την εικόνα της απελπισίας αλλά φέρνει την ελπίδα και θα αλλάξει και τις άλλες πόλεις όχι μόνο τη δική τους και έτσι δεν θα ξαναέλθει η συμφορά ούτε έξω από τα τείχη της πόλης. Τον έβαλαν και αυτόν επικεφαλής και όλοι θριαμβολογούσαν για την απελευθέρωση. Αλλά υλικά αγαθά πουθενά δεν φαίνονταν. Αντίθετα όλο και περισσότερο απλωνόταν η εικόνα της εξαθλίωσης και της φτώχειας.

      Το παραμύθι έχει το «έζησαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα». Αλλά η ιστορία μας δεν ήταν παραμύθι και κακώς πήγε να το συναντήσει. Η ιστορία έχει το Λόγο και όταν ο Λόγος εκδιώκεται, έρχεται το σκοτάδι… Όταν η αισθητική μιας κατάστασης εκφράζει σκληρή βαρβαρότητα και φτηνή παραμυθία, είναι αισθητική ασχήμιας και το μόνο που κάνει είναι να κάνει το πρόσωπο του ανθρώπου αποκρουστικό και να τον απομακρύνει από την ομορφιά της ζωής!

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.