Του Νίκου Τσούλια
Θεωρώ ότι το Εθνικό Απολυτήριο είναι μια αναγκαιότητα του εκπαιδευτικού μας συστήματος και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα. Έπρεπε να έχει ήδη δημιουργηθεί και κακώς έχει υπάρξει τόση μεγάλη καθυστέρηση. Η παράταση της ζωής του σημερινού ενδοσχολικού τύπου απολυτηρίου δημιουργεί πρόσθετα προβλήματα – προβλήματα που τα ενίσχυσε έντονα η ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας καταργώντας την επιμέρους συμμετοχή των Πανελλαδικών Εξετάσεων. Έχει μήπως κατανοήσει τι γίνεται με το βαθμολογικό πληθωρισμό στην Γ΄ τάξη των λυκείων και πού οδηγεί επιστημονικά και παιδαγωγικά όλη αυτή η εξέλιξη;
Η αναγκαιότητά του Εθνικού Απολυτηρίου πηγάζει από τις πολλαπλές προκλήσεις των σημερινών και κυρίως των αυριανών εποχών. Συνδέεται ο θεσμός αυτός με την αναβάθμιση της ποιότητας της λυκειακής εκπαίδευσης, με την «εγκαθίδρυση του ορθολογισμού» σε έναν σημαντικό τίτλο – ο οποίος είναι χρήσιμος γι’ όλη τη ζωή κάθε πολίτη ανεξάρτητα από τη συνέχιση ή μη περαιτέρω σπουδών, για τις προσλήψεις μέσω του ΑΣΕΠ κλπ – και με τη συμπόρευσή μας με τα άλλα ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά συστήματα.
Για τη θέσπισή του πρέπει να λάβουμε υπόψη την ιστορική πορεία της εκπαίδευσής μας, τη σημερινή λειτουργία της και προφανώς οφείλουμε να αξιοποιήσουμε την εμπειρία άλλων εκπαιδευτικών συστημάτων. Η δημιουργία ενός πραγματικού Εθνικού Απολυτηρίου θα διαμορφώσει νέο τοπίο σ’ όλη την εκπαίδευση. Θα προκαλέσει ασυνέχειες και τομές, ωθήσεις και προκλήσεις στην πορεία της. Θα λύσει προβλήματα αλλά και θα αναδείξει άλλα υπαρκτά μεν καλυμμένα δε, και στα οποία οφείλουμε να δώσουμε απαντήσεις.
Τέσσερα είναι – κατά τη γνώμη μου – τα βασικά σημεία για τη μελέτη του. Η πρώτιστη θετική προοπτική είναι ότι ο τίτλος αυτός θα είναι απόλυτα αξιόπιστος και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ορθολογικό τρόπο τόσο για την επαγγελματική και την κοινωνική εξέλιξη των νέων – γιατί θα έχουν πιστοποιημένα με αντικειμενικό τρόπο επαρκή μορφωτικά εφόδια – όσο και για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ο τίτλος αυτός θα είναι ικανοποιητικός και για την εκπαιδευτική εξέλιξη των νέων ακόμα και στα πιο απαιτητικά πανεπιστήμια του εξωτερικού είτε για προπτυχιακές είτε για μεταπτυχιακές σπουδές. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε τελειώσει και με τη διαρκή προσφυγή των Υπουργών και των κυβερνήσεων στη στείρα ενασχόληση με το Σύστημα πρόσβασης και όχι με το περιεχόμενο της εκπαίδευσης, αφού το σύστημα δεν θα ταυτίζεται μεν με το Εθνικό Απολυτήριο, αλλά θα στηρίζεται μόνιμα και σταθερά επ’ αυτού. (Για τον τρόπο σύνδεσης του Εθνικού Απολυτηρίου με το σύστημα πρόσβασης θα επανέλθω).
Δεύτερο σημείο που πρέπει να απαντήσουμε είναι το εξής. Θα έχουμε έναν τύπο Εθνικού Απολυτηρίου, αυτόν του Γενικού Λυκείου. Η Επαγγελματική εκπαίδευση με βάση την ίδια τη σύστασή της θα έχει ως κύριο πεδίο εξέλιξης των μαθητών προς την αγορά εργασίας. Παράλληλα θα δίνει τη δυνατότητα της εξέλιξης προς την Τριτοβάθμια εκπαίδευση με σύστημα Πανελλαδικών Εξετάσεων και με ένα ορισμένο ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των εισαγομένων. Ακόμα θα δίνει τη δυνατότητα οριζόντιας κινητικότητας με το Γενικό Λύκειο με τις κατάλληλες προϋποθέσεις (εύκολα στην Α΄ λυκείου, πιο δύσκολα στη Β΄ Λυκείου).
Τρίτο σημείο είναι η αναβάθμιση της ποιότητας της εκπαίδευσης, που θα απολήγει στον τίτλο του Εθνικού Απολυτηρίου. Εδώ προφανώς είναι η μεγάλη πρόκληση. Και έχουμε πολλά επιμέρους πεδία προς συζήτηση: τον καθορισμό συνολικά της θεσμικής Γενικής Παιδείας και της Επαγγελματικής εκπαίδευσης, τον προσδιορισμό της μορφωτικής αποσκευής και του περιεχομένου σπουδών, την έκταση των γνωστικών αντικειμένων – η οποία είναι ιδιαίτερα υπέρμετρη σήμερα – σε σχέση με την εμβάθυνση σε συγκεκριμένους τομείς, την παιδαγωγική κατάρτιση και την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, την παιδαγωγική μεθοδολογία, τη διαρκή αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου κλπ Αυτό είναι και το πιο δύσκολο σημείο, στο οποίο θα επανέλθω.
Τέταρτο σημείο είναι η διαχείριση του σημερινού μεγάλου ποσοστού του λειτουργικού αναλφαβητισμού, που διατρέχει το εκπαιδευτικό μας σύστημα και φτάνει μέχρι το τέλος του λυκείου. Το ποσοστό είναι περίπου της τάξης του 20% στο Γενικό Λύκειο και είναι μάλλον μεγαλύτερο στο Επαγγελματικό Λύκειο. Εδώ τίθεται ζήτημα που έχει κοινωνικές και πολιτικές όψεις. Δυστυχώς ο λειτουργικός αναλφαβητισμός δεν αντιμετωπίζεται με συστηματικό τρόπο ούτε φυσικά θα λυθεί από τη λειτουργία και μόνο του Εθνικού Απολυτηρίου. Το αντίθετο θα συμβεί, θα αποκαλυφθεί πλήρως και ως εκ τούτου η θέσπιση του Εθνικού Απολυτηρίου θα απαιτήσει την αντιμετώπιση ενός υπαρκτού προβλήματος, που όλοι το γνωρίζουμε και απλώς συνυπάρχουμε μαζί του. Οι μαθητές αυτοί δεν έχουν επαρκή μαθησιακά εφόδια και αν δεν πάρουμε συγκεκριμένα μέτρα – τα οποία βέβαια απλώς θα αμβλύνουν το πρόβλημα -, πολύ δύσκολα θα μπορούν να αποκτήσουν το Εθνικό Απολυτήριο. Στην περίπτωση δε που δεν θα υπάρχει Επαγγελματική εκπαίδευση, δεν θα έχουν καμιά εκπαιδευτική επιλογή παρά μόνο να «μεταναστεύσουν» στους θεσμούς της Κατάρτισης. Η δυνατότητα να επιλέγουν να παίρνουν ένα Πιστοποιητικό φοίτησης θεωρώ ότι θα περιπλέξει το όλο ζήτημα αφού θα πρόκειται μάλλον για αδιαβάθμητο τίτλο!
Είναι προφανές ότι δεν μπορούμε να βαδίζουμε αμέριμνοι, γιατί η δομή του εκπαιδευτικού μας συστήματος δεν είναι αντίστοιχη με τα «σημεία των καιρών». Δεν μπορούμε επίσης να περιμένουμε από μια λαϊκίστικη υποκουλτούρα όχι να δώσει απαντήσεις και λύσεις αλλά ούτε και να θέσει τα ζητήματα σε σωστή βάση – κάτι που το βιώνουμε πολύ έντονα σήμερα. Το κακό είναι ότι και τα μελλούμενα κάθε άλλο παρά αισιόδοξα είναι…
Αλλά υπάρχουν πολλά νέα ζητήματα που θέτει η δημιουργία ενός Εθνικού Απολυτηρίου και γι’ αυτό θα επανέλθω.
