Του Νίκου Τσούλια
Αν θα θέλαμε να προσεγγίσουμε με μια αξιολογική κρίση το φάσμα των πιο αρνητικών χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας, είναι μάλλον βέβαιο ότι η φοροδιαφυγή είναι στην πρώτη θέση. Είναι στοιχείο που διατρέχει όλη την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους και που συνεχίζει να έχει την άκρως τιμητική του θέση παρά το γεγονός του μείζονος εγχειρήματός μας, της ένταξής μας στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και της εν μέρει «πολιτισμικής αποκόλλησής» μας από τη βαλκανοποιημένη γεωγραφική γειτονιά μας.
Η φοροδιαφυγή έχει εδραιωθεί ως ένα άρρητο αλλά πανίσχυρο στοιχείο της ιδεολογίας μας. Στηρίζεται σε επιχειρήματα / φληναφήματα και εν τούτοις θεωρείται ότι υπάρχει νομιμοποιητική βάση για όλο αυτό το παρακμιακό σκηνικό. Έτσι διατυπώνονται απόψεις του τύπου: Το κράτος ούτως ή άλλως δεν μας φροντίζει, γιατί εμείς να κάνουμε τις επιλογές του. Αφού οι κυβερνήσεις διαχρονικά δεν αντιμετωπίζουν τη φοροδιαφυγή έχοντας συστατική διαπλοκή με το μεγάλο κεφάλαιο και με τις παρασιτικές επιχειρήσεις, γιατί να πληρώνουμε φόρο μόνο εμείς. Αφού όσοι μπορούν να αποκρύψουν τα εισοδήματά τους το κάνουν χωρίς να έχουν επιπτώσεις, γιατί να μην το επιχειρήσω και εγώ. Αφού οι «άλλοι» επιδίδονται σ’ αυτό το «εθνικό σπορ», εγώ δεν μπορεί να είμαι το κορόιδο της όλης ιστορίας κλπ κλπ
Προφανώς και ισχύουν όλα αυτά. Αλλά ποια αξία μπορεί να έχει η ορθολογική στάση και συμπεριφορά μας, όταν υποκύπτει σε έναν απόλυτο ανορθολογισμό; Γιατί δεν μπορούμε να σκεφτούμε μερικές απλές αλήθειες; Και ποιες μπορεί να είναι αυτές; 1) Δεν μπορεί να υπάρξει καμιά έννοια κράτους χωρίς τη φορολογία, αφού αυτή είναι το «κυκλοφορικό σύστημά» του, που τροφοδοτεί την ίδια τη λειτουργία του και την ύπαρξή του. 2) Η φορολογία αποτελεί συστατικό στοιχείο συγκρότησης κάθε κοινωνίας, αφού συνέχει όλες τις δομές της και τις λειτουργίες της με βάση το χρήμα που καταβάλλει κάθε μέλος της. 3) Η διαμόρφωση του κοινωνικού κράτους και η έμπρακτη ανάπτυξη της αλληλεγγύης στηρίζεται στη φορολογία, η οποία μέσω των εθνικών εσόδων θα δημιουργήσει σχολεία, νοσοκομεία, σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. 4) Η τήρηση των νόμων εκ μέρους μας έχει αυταξία και δεν υπόκειται στη συσχέτισή της με τη μη τήρηση εκ μέρους των «άλλων» κλπ κλπ
Προφανώς η φορολογία πρέπει να είναι δίκαια κατανεμημένη μεταξύ των διάφορων κοινωνικών στρωμάτων ανάλογα με την οικονομική τους δυνατότητα. Εδώ η ελληνική πολιτεία έχει αποτύχει πλήρως. Το μεγάλο κεφάλαιο και η μεγαλοαστική τάξη της χώρας έχουν κρατικοδίαιτη πρακτική και ποικίλες φοροαπαλλαγές και παράλληλα αντί για επενδύσεις αποθηκεύουν το συσσωρευμένο πλούτο τους σε ξένες τράπεζες, ενώ οι επιχειρήσεις τους κινούνται – σε γενική εκδοχή – στα όρια της πτώχευσης και των χαριστικών δανείων. Αλλά δεν είναι μόνο αυτή η πλευρά. Το ανώτερο στρώμα της μεσαίας τάξης (μεγαλογιατροί, μεγαλοδικηγόροι, μηχανικοί, εφοριακοί κλπ) κατορθώνουν να δηλώνουν εισόδημα εδώ και δεκαετίες μικρότερο από το αντίστοιχο εισόδημα των μικρομισθωτών ακόμα και των μικροσυνταξιούχων. Η παρακμή συνεχίζεται και πιο κάτω. Ακόμα και τώρα σε περίοδο σκληρής οικονομικής και όχι μόνο δοκιμασίας μας κάθε πολίτης προσπαθεί – και σε μεγάλο βαθμό το επιτυγχάνει – να έχει συμμετοχή σ’ αυτό το παιχνίδι, στο δε εμπόριό μας σχεδόν σ’ όλες τις εκφράσεις του δεν έχουμε μόνο φοροδιαφυγή αλλά και λεηλασία επί του «ξένου» φόρου, του Φ.Π.Α., που καταβάλλει ο αγοραστής για να αποδοθεί στο κράτος.
Η φοροδιαφυγή είναι «πεδίο» ενός ευρύτερου φαινομένου της κοινωνίας μας, της γενικευμένης παραβατικής συμπεριφοράς μας και της εκτεταμένης παρανομίας μας. Από την μεγάλης έκτασης αυθαιρεσία μας όταν οδηγούμε το αυτοκίνητό μας και την μη τήρηση της καθαριότητας στους δρόμους και στους δημόσιους χώρους μέχρι την μη τήρηση της απαγόρευσης του καπνίσματος στους προσδιορισμένους τομείς και τη μη έκδοση αποδείξεων σε κάθε οικονομική συναλλαγή μας είναι η ίδια παρακμιακή νοοτροπία μας που καθηλώνει κράτος και κοινωνία στον αναχρονισμό και στην χρόνια παθογένεια, στην έλλειψη σεβασμού και στην εν τοις πράγμασι απαξίωση της έννοιας της πατρίδας μας. Αλλά πέραν όλων αυτών εθελετοτυφλούμε με τον πιο ακραίο τρόπο. Θέλουμε να …ξεχνάμε ότι η σημερινή κρίση μας οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη γενικευμένη φοροδιαφυγή μας!
Αν ήμασταν μια σύγχρονη και ορθολογική κοινωνία, η καταβολή των αναλογούντων φόρων από τον καθένα μας θα έπρεπε να είναι μια όμορφη και απολύτως πρόθυμη ενέργεια, μια κορυφαία πράξη κοινωνικής συμμετοχής, μια δηλωτική στάση του ενεργού πολίτη. Η αγάπη προς την πατρίδα δεν εκφράζεται μόνο με ένα γενικό και αόριστο συναίσθημα ούτε μόνο με ένα συγκινησιακό φορτίο στο άκουσμα του Εθνικού μας ύμνου σε ένα μείζον αθλητικό γεγονός ούτε μόνο με ένα κάλεσμα της πατρίδας σε μια ακραία και μάλλον άγνωστη τους καιρούς μας συγκυρία. Εκφράζεται πρωτίστως με την καθημερινή μας στάση και συμπεριφορά απέναντι στους νόμους της, με την τήρηση των θεσμικών κανόνων της κοινωνίας και μάλιστα με την πιο ενδιάθετη και ολόθερμη ψυχολογία. Ο μέγας διδάσκαλός μας, ο Σωκράτης, θυσιάστηκε άδικα αλλά ολόψυχα προκειμένου να τηρηθούν οι νόμοι της πολιτείας, ενώ εμείς κάνουμε καθετί για να παραβαίνουμε τους νόμους της πατρίδας μας καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας …
