ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΝΟΜΙΜΟΦΡΟΣΥΝΗΣ

Η κάθε λογής σύγκρουση βρίσκεται στην καρδιά της τραγωδίας. Αν στους Επτά κυριαρχεί το σχήμα Οίκος-Πόλις (και κατ᾽ επέκταση Άτομο-Κοινότητα), αλλού συγκρούονται:

το μητρικό αίσθημα και η εκδικητική επιταγή (Μήδεια)
ο θεϊκός και ο ανθρώπινος νόμος (Αντιγόνη)
η ευθύνη προς τον πατέρα και προς τη μητέρα (Ορέστεια, Ηλέκτρες)
η φυσική ροπή και η επιλογή της αφοσίωσης στο θείο (Ιππόλυτος) κ.ά.
Αυτό που με έμφαση διαφαίνεται και στους Επτά είναι ότι, όσο και αν οι τραγικοί ήρωες έχουν ανταγωνιστές, οι οποίοι προσωποποιούν τα διλήμματα που αντιμετωπίζουν και τις δυνάμεις που τους αντιμάχονται, στις πιο πετυχημένες τραγωδίες οι συγκρούσεις είναι κατά βάση ΕΣΩΤΕΡΙΚΕΣ. Η τραγωδία, δηλαδή, αρέσκεται να παρουσιάζει τα πρόσωπα να βιώνουν ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ ΝΟΜΙΜΟΦΡΟΣΥΝΗΣ (conflict of loyalties), ανάμεσα σε δυνάμεις που διεκδικούν — και δικαιούνται! — εξίσου την πίστη και την αφοσίωσή τους. Άλλωστε το αληθινό πεδίο της τραγικότητας δεν είναι το πεδίο των πολεμικών συγκρούσεων· είναι η ψυχή του ανθρώπου, που έρχεται αντιμέτωπος είτε με τoν ίδιο του τον εαυτό είτε με την κοινότητα που στις προνεωτερικές κοινωνίες τον ορίζει.
ΗΘΙΚΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ ΚΑΘΗΚΟΝ

Στην περίπτωση των Επτά, λοιπόν, η σύγκρουση μαίνεται ανάμεσα στο ηθικό καθήκον προς την Πόλη αφενός και το φυσικό καθήκον προς τον Οίκο αφετέρου. Το καθήκον προς την Πόλη είναι η πατριωτική υποχρέωση να την περιφρουρείς έναντι οποιασδήποτε ξένης επιβουλής. Το καθήκον προς τον Οίκο καταλήγει σε κάτι στοιχειώδες, αλλά θεμελιακό: τη φυσική ευθύνη να διαιωνίζεις και όχι να εκριζώνεις τη γενιά σου, από τη μια και απότην άλλη το απαράβατο ηθικό καθήκον να ωφελείς και όχι να βλάπτεις (πόσο μάλλον να πολεμάς και να σκοτώνεις!) τους φίλους!

Τι είναι όμως ο οἶκος; Ο οἶκος είναι το σύνολο των μελών της οικογένειας, των προσώπων που εξαρτώνται από την οικογένεια (δούλων κλπ), καθώς και της περιουσίας που ανήκει στην οικογένεια. Οι οίκος δεν περιλαμβάνει μόνο τα εν ζωή άτομα· περιλαμβάνει και το γένος, το σύνολο των προγόνων, απέναντι στους οποίους διατηρεί κανείς ισόβιες υποχρεώσεις.

Οποιαδήποτε προσβολή εναντίον του οἴκου ή του γένους από μέλος του οίκου θεωρείται αδιανόητη, μιασματική, σύμφωνα με την αρχαία ελληνική ηθική – πόσο μάλλον το να χύσεις αδελφικό αίμα. Κι όμως συχνά οι συγκρούσεις συμφερόντων αφορούν ακριβώς σε άτομα του ιδίου γένους και του ιδίου Οίκου. Η τραγωδία εμμένει σε αυτό το σχήμα, ακριβώς εξαιτίας της τραγικής του δυναμικής.

Ολόκληρο το άρθρο στη σελίδα antonispetrides.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.