Η χαρισματικότητα αποτελεί μια εξαιρετική δυναμική που προκαλεί κοινωνικούς, πολιτικούς και εκπαιδευτικούς κλυδωνισμούς. Είναι πηγή ομοφωνιών ή διαφωνιών, προοδευτικής ή αναχρονιστικής αντίληψης, ιδεών κοινωνικής ισότητας ή ανισότητας. Από τον εννοιολογικό καθορισμό της μέχρι την εκπαιδευτική της διαχείριση η μελέτη της χαρισματικότητας γεννά παρανοήσεις, αλλά και αληθείς διαπιστώσεις. Ο διαχωρισμός τους αποτελεί ύψιστο εκπαιδευτικό καθήκον και πρώτιστο επιστημολογικό μέλημα. Η παρουσίαση των μύθων και της πραγματικότητας περί της χαρισματικότητας και η διακρίβωση των ορίων της επιστημονικής αλήθειας έχει ακαδημαϊκό και πρακτικό ενδιαφέρον, καθώς συμβάλλει στην αντικειμενική έρευνα και στην κατάλληλη ενίσχυση της χαρισματικής φύσης. Ο κύριος, όμως, σκοπός της διάκρισης της αλήθειας και του μύθου είναι το ίδιο το χαρισματικό παιδί. Η πυραμίδα της μελέτης της χαρισματικότητας, αν και περιλαμβάνει στη βάση της όρους κοινωνικού, επιστημονικού και οικονομικού συμφέροντος από την διαχείρισή της, τοποθετεί στην κορυφή της το ίδιο το χαρισματικό παιδί, προς την ανάπτυξη του οποίου πρέπει να κατευθύνονται όλες οι κοινωνικές δυνάμεις.
Αρχικά, οι έννοιες χαρισματικό, ευφυές, ταλαντούχο, δημιουργικό παιδί αποτελούν αληθείς όρους που εκφράζουν την υψηλή ικανότητα ή επίδοση. Ο όρος “χαρισματικό παιδί” δεν αποτελεί ένα κύημα κοινωνικής ή επιστημονικής προέλευσης στείρο από αξία και σημασία. Χαρισματικά παιδιά είναι αυτά που αναγνωρίζονται από επαγγελματικά εξειδικευμένα άτομα και τα οποία συνεπεία εξαιρετικών ικανοτήτων είναι άξια για υψηλή απόδοση. Αυτά είναι παιδιά που χρήζουν διαφορετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και υπηρεσιών πέρα από όσα παρέχονται από το συνηθισμένο σχολικό πρόγραμμα, έτσι ώστε να συνειδητοποιήσουν τη συμβολή τους στον εαυτό τους και στην κοινωνία. Η υψηλή απόδοση αφορά σε κάποιον από τους εξής τομείς: γενική νοητική ικανότητα, ειδική ακαδημαϊκή κλίση, δημιουργική ή παραγωγική σκέψη, ηγετική ικανότητα, εικαστικές και θεατρικές τέχνες ή ψυχοκινητική ικανότητα. Η διαφορετικότητα, λοιπόν, των χαρισματικών παιδιών αποτελεί μια πραγματικότητα. Ο νομοθέτης έχει αναγνωρίσει τη διαφορετικότητα και τις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες τους μέσω του τρέχοντος νόμου της Ειδικής Αγωγής.
Εκτός αυτού, μύθος είναι η αντίληψη ότι τα χαρισματικά παιδιά απειλούν την αυτο-εκτίμηση των ατόμων μιας κοινωνίας και στοχεύουν στη δημιουργία μιας τάξης ελίτ. Η αλήθεια είναι ότι τα παιδιά αυτά αντιλαμβάνονται καλύτερα τους Δημοκρατικούς θεσμούς και κανόνες και τους υπηρετούν πιο πιστά. Οι αυξημένες ηγετικές τους ικανότητες λειτουργούν ενωτικά κι όχι διαλυτικά για την ομάδα, διότι το χαρισματικό άτομο σκέφτεται για το γενικό καλό και την πρόοδο. Η πλειονότητα των χαρισματικών παιδιών τείνει να είναι γεμάτη κατανόηση και πιο ταπεινή σε σχέση με άλλα παιδιά. Ένας ακόμη μύθος, που αποτελεί και σκόπελο στην κατάλληλη διαχείριση του χαρισματικού παιδιού είναι ότι αυτό δε χρειάζεται ειδική εκπαίδευση και μέριμνα, διότι διαθέτει αυξημένες ικανότητες. Συμπέρασμα του μύθου είναι ότι αυτοί οι μαθητές τα καταφέρνουν από μόνοι τους, χωρίς ειδική υποστήριξη. Η επιστημονική και αποδεδειγμένη ερευνητικά αλήθεια είναι ότι τα χαρισματικά παιδιά δεν καταφέρνουν να φτάσουν στο ανώτατο επίπεδο των δυνατοτήτων τους χωρίς ειδική υποστήριξη. Η εκπαιδευτική διαχείριση πρέπει να περιλαμβάνει ειδικό αναλυτικό πρόγραμμα, κατάλληλες διοικητικές διευθετήσεις, διδακτικές μεθόδους και τεχνικές.
Συμπερασματικά, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η ευφυΐα αποτελεί φυσική πηγή, που διαθέτει ένας πολιτισμός για την ανάπτυξή του και συμβάλλει θετικά στην κατεύθυνση της προόδου του ατόμου και του συνόλου.
Σύνταξη:
Δρ. Φουστάνα Αγγελική
Ειδική Παιδαγωγός Χαρισματικών μαθητών,
Επιστημονική συνεργάτης Κέντρου Μελέτης Ψυχοφυσιολογίας και Εκπ/σης Παν/ίου Αθηνών
Επιμέλεια: Employ Σύμβουλοι Σταδιοδρομίας | www.e-employ.gr
