Το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών διοργανώνει την Πέμπτη 2 και την Παρασκευή 3 Φεβρουαρίου 2017 στην Αθήνα Διεθνές Συνέδριο με θέμα «Πόλεις σε κρίση στην Ευρώπη (από τον 12οαι. μέχρι σήμερα)».
Ο πυρήνας του προβληματισμού του συνεδρίου εντοπίζεται στη διασύνδεση μεταξύ της ευρωπαϊκής έννοιας της πόλης και των κρίσεων. Το ενδιαφέρον μας στρέφεται στον τρόπο με τον οποίο ένα ιδανικό ευρωπαϊκό μοντέλο της πόλης μπορεί να διαχειριστεί με αποτελεσματικό τρόπο τις κρίσεις και να αναπτύξει τα χαρακτηριστικά που θα το διασώσουν και θα το εξελίξουν. Στο πλαίσιο της βεμπεριανής αντίληψης για την πόλη, το συνέδριο επικεντρώνεται στο ερώτημα πώς η κρίση μπορεί να χρησιμεύσει ως κίνητρο για να αποκλειστεί ένα μοντέλο διαχείρισης, ένας αστικός σχεδιασμός ή μια στρατηγική ανάπτυξης.
«“Stadt Luft macht frei”: Ο αέρας της πόλης απελευθερώνει», σύμφωνα με ένα ρητό του γερμανικού Μεσαίωνα που το χρησιμοποίησε ο Max Weber στην περίφημη μελέτη του για την ευρωπαϊκή πόλη. Στην αρχική της σημασία αυτή η φράση σήμαινε ότι το άτομο ξέφευγε από τις υποχρεώσεις της φεουδαρχικής υποτέλειας που επικρατούσε στην ύπαιθρο. Ωστόσο, η σημασία της είναι πολύ πιο ευρεία: η πόλη επιτρέπει στο άτομο όχι μόνον να ξεφύγει από τους κανόνες και τους ελέγχους της κοινότητας του χωριού, αλλά επίσης και κυρίως, από την καταπίεση μιας περιορισμένης και καταναγκαστικής κοινωνίας. Η πόλη είναι ο χώρος των εμπορικών συναλλαγών και όλων των δραστηριοτήτων που συνδέονται με την αγορά, τα χρήματα, την πίστωση. Συγχρόνως, είναι ο προνομιακός χώρος για τη μετάδοση πληροφοριών και γνώσεων, την εκπαίδευση, την έρευνα, τις τέχνες, την πολιτική, τις πολιτιστικές δραστηριότητες.
Η σημερινή χρήση του όρου «κρίση», σηματοδοτεί τόσο μια ρήξη με την αρχική έννοια της λέξης, όσο και με την έννοια της ιστορικής εξέλιξης που αναδύεται στο δέκατο όγδοο αιώνα, οπότε η έννοια της κρίσης ενσωματώνει την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα στην προοπτική της ιστορικής εξέλιξης. Συγχρόνως ακόμη και αν οι κρίσεις είναι συχνά υπεύθυνες για σοβαρούς κινδύνους, μπορούν επίσης να αποτελούν ευκαιρία των θετικών ανατροπών.
Σήμερα, η κρίση φαίνεται να έχει γίνει μια “φυσική” κατάσταση, μια κανονικότητα που χαρακτηρίζεται από τον πολλαπλασιασμό των αβεβαιοτήτων. Έτσι επεκτείνεται, εμφανίζεται ως το περιβάλλον και το επίπεδο της ύπαρξής μας. Αυτή η δραματική μεταστροφή είναι ένα σημάδι μιας βαθιάς μεταμόρφωσης της σχέσης μας με το χρόνο, μιας σχέσης που χαρακτηρίζεται από την αβεβαιότητα για το μέλλον.
Μια σειρά αλληλένδετα ερωτήματα ανακύπτουν προς συζήτηση: Με ποιους τρόπους η νεότερη ευρωπαϊκή (και διεθνής) ιστοριογραφία έχει προσεγγίσει το ζήτημα των πόλεων σε κρίση; Πώς έχει σημασιοδοτήσει και νοηματοδοτήσει τον όρο «κρίση» σε συνάρτηση με τον αστικό χώρο; Τι σημαίνει εντέλει κρίση στην ιστορία του αστικού χώρου; Με ποιες μορφές εκδηλώνονται οι «κρίσεις» και πώς επηρεάζουν τον χωροταξικό χαρακτήρα των πόλεων και την θέση τους στην χωρική ιεραρχία των πολιτικο-διοικητικών μορφωμάτων στα οποία εντάσσονται ή υπάγονται; Κατά πόσο η μορφή, ο χαρακτήρας και η λειτουργία των κρίσεων διαφοροποιούνται ανάλογα με το μέγεθος, το νομικο-πολιτικό καθεστώς και ευρύτερα τον χαρακτήρα των πόλεων; Ποιες διαδικασίες ή γεγονότα προσλαμβάνονται ως «κρίσεις» από τους κατοίκους των πόλεων ή από κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες που κατοικούν στις πόλεις; Ποιες είναι οι επιπτώσεις διεθνών και άλλων μεγάλης εμβέλειας κρίσεων στον χαρακτήρα και την λειτουργία των πόλεων και, αντίστροφα, κατά πόσο και με ποιους όρους, μια πόλη σε κρίση μπορεί να πυροδοτήσει πολλαπλές κρίσεις ευρύτερης εμβέλειας;
Μεταξύ άλλων οι ανακοινώσεις μπορούν να εστιάσουν σε παραδείγματα μεμονωμένων ή συνόλων πόλεων ως χώρων εκκόλαψης και εκδήλωσης εξεγέρσεων/επαναστάσεων, επιδημιών, φυσικών καταστροφών, πολεμικών συγκρούσεων (λχ. πολιορκημένες πόλεις), που ταυτόχρονα αμφισβητούν και απειλούν τον χωροταξικό τους χαρακτήρα ή να αναλύσουν διαχρονικά την πορεία παρακμής πολυάνθρωπων και οικονομικά ισχυρών πόλεων.
Μας ενδιαφέρουν προτάσεις που αφορούν σε όλες τις γεωγραφικές περιοχές της ευρωπαϊκής ηπείρου, κατά προτεραιότητα όμως σε πόλεις της βορειοδυτικής, δυτικής, κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης από την μεσαιωνική έως και την σύγχρονη περίοδο. Το συνέδριο επιδιώκει την διεπιστημονική προσέγγιση των θεμάτων και ερωτημάτων, κυρίως μέσα από την οπτική της ιστορίας αλλά σε συνδυασμό με την ανθρωπολογία, την κοινωνιολογία, τις οικονομικές, νομικές και πολιτικές επιστήμες.
Οι συνάδελφοι που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν παρακαλούνται να στείλουν τους τίτλους των ανακοινώσεων τους μαζί με μία σύντομη περίληψη (100-200 λέξεις), μέχρι τις 15 Νοεμβρίου στην ηλεκτρονική διεύθυνση της κας Μ. Παπαθανασίου: mpapath[at]arch.uoa[dot]gr
Η οργανωτική επιτροπή
Μαρία Ντούρου-Ηλιοπούλου
Κώστας Γαγανάκης
Νικολέττα Γιαντσή
Κώστας Ράπτης
Μαρία Παπαθανασίου
