Του Νίκου Τσούλια
Μερικοί ισχυρίζονται ότι αν βρούμε ζωή στις τόσες και τόσες γειτονιές του Σύμπαντος, θα νιώσουμε λιγότερο εγωιστικοί, πιο ταπεινοί. Γιατί θα νιώσουμε το μεγαλείο της συνολικής δημιουργίας πέραν του «πολιτισμού χρήσης» ως προς τα άλλα όντα, που έχουμε αναπτύξει εδώ στη Γη. Άλλωστε δεν θα έχουμε κάποια κοινή ταυτότητα έστω και σε επίπεδο χημείας και σύνθεσής μας; Ο Καλβίνο έχει μια αρκετά γενική θεώρηση και αναφέρεται στην αρχή των πάντων, τη Μεγάλη Έκρηξη. «Είμαστε όλοι εκεί στο Big Bang. Ο ίδιος ο χώρος και ο χρόνος δημιουργούνται εκείνη τη στιγμή. Η σκηνή του δράματος δημιουργείται ταυτόχρονα με το δράμα».
Απ’ αυτή τη θεωρητική προσέγγιση όμως έως τη μερική έστω αφομοίωση των όσων έχουν διαδραματιστεί μέχρι τώρα στην άπειρη κλίμακα του χωροχρόνου, υπάρχει μια απόσταση που δεν μπορεί να καλυφθεί με τα δικά μας επεξηγηματικά σχήματα. Όλοι κατανοούμε ότι η ανεύρεση (ή η επικοινωνία πιο ορθά) δεν θα έχει έναν χαρακτήρα ανακάλυψης μιας «Αμερικής», αλλά θα έχει ένα ισχυρό και απρόβλεπτων διαστάσεων σοκ.
Λίγοι βέβαια γνωρίζουν ότι η επικοινωνία με άλλα όντα με τις τεχνολογικές μας δυνατότητες, σημερινές και τις εν δυνάμει αυριανές, είναι μάλλον αδύνατη. Οι αποστάσεις είναι τόσο τρομακτικές, που καθιστούν το όλο εγχείρημα στην πράξη ουτοπικό και χιμαιρικό. Επομένως η όλη προσπάθεια τείνει στο να τροφοδοτηθεί η ανθρώπινη νόηση και κουλτούρα με ένα καθ’ όλα θεωρητικό και απίθανο ενδεχόμενο, από το οποίο γοητεύεται – και όχι για να αντιμετωπίσει κάποια (εκτός φαντασίας) ξεχωριστή «Ιθάκη». Υπάρχουν πάντως πάμπολλα ιστορικά παραδείγματα, όπου ο άνθρωπος ανακαλύπτοντας όλο και καινούργιες γι’ αυτόν μορφές ζωής εκδηλώνει πάντα την ίδια στάση, της επικυριαρχίας και της ένταξής τους στις δικές του αναγκαιότητες. Άραγε παραμένει το ίδιο «κινούν αίτιον» αναγνώρισης άλλων έμβιων όντων σε μη γήινα συστήματα ή μήπως θα αποσύρουμε την επηρμένη στάση μας ανάλογα με το αν έχουμε την «υπεροχή» έναντι των εξωγήινων ειδών;
Υπάρχει ωστόσο ένας βαθύτερος προβληματισμός σε αυτή την ειδική ερευνητική πορεία μας. Υπάρχει η ανάγκη να συνδιαλεχτούμε με εντελώς διαφορετικές μορφές πολιτισμού. Υπάρχει ανάγκη να νιώσουμε ότι δεν είμαστε μόνοι μας στο αχανές Σύμπαν. Αν όλος αυτός ο κόσμος των σωμάτων, της ύλης, της ενέργειας και της κίνησης δεν έχουν γίνει για να είναι κατανοητά μόνο από τη δική μας συνείδηση, τότε ίσως να αλλάξει η εγωιστική συμπεριφορά μας. Το ομοίωμά μας θα είναι πιο στενά συνδεδεμένο με την ουσία της ανθρώπινης ιδιότητάς μας.
Τότε θα νιώσουμε την ευθύνη να απομακρυνθούμε από το άγχος να κυριαρχήσουμε σ’ όλα τα πράγματα και να πλησιάσουμε περισσότερο τον εαυτό μας. Γιατί θα συνειδητοποιήσουμε ότι όλος αυτός ο ωκεανός της ύλης δεν έχει δημιουργηθεί για χάρη μας. Και μέχρι τότε; Μπορεί να γεμίζει αυτό το κενό της μοναξιάς η επέκταση της τεχνολογικής μας ισχύος ή η απόπειρα διαλόγου με κάποια δικά μας «νοήμονα» κατασκευάσματα; Μπορεί ο μετέωρος άνθρωπος να ισορροπήσει στις τελεονομίες του δικού μας κατασκευασμένου κόσμου; Ο καθηγητής Γ. Γραμματικάκης έχει μια αρκετά ποιητική πρόταση. «Τον μετέωρο άνθρωπο θα ισορροπήσει το άπλωμα του χεριού στους άλλους κατοίκους του πλανήτη και στη φύση ή στη θάλασσα που υπήρξαν μάρτυρες στη γένεσή του» (Η κόμη της Βερενίκης).
Μπορεί ο άνθρωπος να αυτοπροσδιορίσει την ιστορία και τον πολιτισμό της αλαζονείας του; Μόνο αν αποφασίσει να αναπτύξει μια άλλη σχέση με το φαινόμενο της ζωής στο σύνολό του. Ούτως ή άλλως εκείνο το Homo Sapiens… που θα μπορέσει να έλθει σε επαφή με κάποια εξωγήινα όντα δεν θα είναι το σημερινό είδος Homo Sapiens Sapiens. Θα είναι ένα άλλο είδος της εξελικτικής πορείας, βιολογικής μα και τεχνολογικής πλέον. Αλλά δεν θα είμαστε εμείς. Δική μας ευθύνη είναι να μη συρρικνώσουμε τις άπειρες εκφράσεις της ζωής στον πλανήτη μας, να μη στομώσουμε το χειμαρρώδες παιχνίδι της εξέλιξης, να μη συνεχίσουμε να καλλιεργούμε πολιτισμούς της καταστροφής.
Υποστήκαμε από την εποχή του Δαρβίνου έναν «βιολογικό συγκλονισμό»: συνειδητοποιήσαμε τη ζωική μας καταγωγή. Κι όμως δεν γίναμε πιο σώφρονες. Άραγε, αν υποστούμε έναν «συμπαντικό συγκλονισμό» και νιώσουμε ότι ο Κόσμος όλος δεν έγινε μόνο για τη δική μας … νοημοσύνη, θα χάσουμε το βασίλειο της αλαζονείας;
Υπάρχει και μια άλλη όψη του θέματός μας. Να αποδεχτούμε τους εξωγήινους στον πλανήτη μας. Ήδη στις Η.Π.Α. κατασκευάστηκε το πρώτο «Ουφοδρόμιο» δηλαδή ένας διάδρομος προσγείωσης στην πάλαι ποτέ «Εθνική Οδό 375» της Νεβάδα, που τώρα ονομάζεται «Λεωφόρος Εξωγήινων» (Extra terrestrial highway). Οι φαντασιώσεις και οι πιο φευγαλέες και προκλητικές επιθυμίες ζητούν χώρο στην πραγματικότητα…
Δημοσιεύτηκε ως ενιαίο άρθρο (α΄και β΄μέρος) για πρώτη φορά στην εφημερίδα «ΕΞΟΡΜΗΣΗ»,
3 Μαρτίου 1996
