Του Νίκου Τσούλια
Μάθαμε στο σχολείο για την κάθοδο των Δωριέων, ενός ελληνικού φύλου μας, αλλά η τότε θεώρηση της μετακίνησής των είχε μάλλον του χάρτη τη συμβολική απεικόνιση και όχι τη σημερινή ευρύτερη προσέγγιση της μετανάστευσης. Σε κάθε περίπτωση όμως ήταν μια μετανάστευση / μετακίνηση στη σημερινή Ελλάδα.
Αλλά αν δούμε την παγκόσμια ιστορία, θα διαπιστώσουμε ότι ένα από τα βασικά της χαρακτηριστικά της είναι οι μετακινήσεις πληθυσμών για διάφορους λόγους: αναζήτηση καλύτερης γης και ευνοϊκότερων συνθηκών ζωής, κλιματικές αλλαγές, πόλεμος, εμπορικές επεκτάσεις κλπ. Οι αποικίες των Ελλήνων στην αρχαιότητα, αποικίες που επεκτάθηκαν σ’ όλη τη Μεσόγειο και στη Μαύρη θάλασσα, ήταν μαζικές μετακινήσεις με σκοπό την εύρεση νέων ευκαιριών στην κοινωνική εξέλιξη και στην οικονομική ανάπτυξη.
Ας δούμε μια πολύ γενική και σε κάθε περίπτωση ελλειμματική περιγραφή του «Παγκόσμιου Χάρτη της μετανάστευσης» από την εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ, SCIENCE» (5.6.2016).
Πριν από:
200.000 χρόνια
Ο Homo sapiens εμφανίζεται στην Αν. Αφρική.
125.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι φεύγουν από την Αφρική για τη Δ. Ασία, αργότερα όμως τις θέσεις τους καταλαμβάνουν οι Νεάντερνταλ.
100.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι κατευθύνονται προς την Α. Ασία ζευγαρώνοντας «καθ’ οδόν» με Νεάντερνταλ.
75.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι φθάνουν στη Δ. Αφρική.
60.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι φεύγουν από την Αφρική μέσω της Μέσης Ανατολής.
46.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι φθάνουν στην Αυστραλία.
44.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι φθάνουν στην Ευρώπη.
16.000 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι φθάνουν στην Αμερική.
8.000 χρόνια
Αγρότες από τη Μέση Ανατολή εισβάλλουν στην Ευρώπη με κυνηγούς – τροφοσυλλέκτες.
6.000 χρόνια
Οι πρώτες πόλεις ιδρύονται από τους Σουμέριους προσελκύοντας μετανάστες και προωθώντας την τεχνολογική καινοτομία.
4.500 χρόνια
Οι Γιαμνάγια, νομάδες βοσκοί της ρωσικής στέπας, εισβάλλουν στην Ευρώπη.
3.000 χρόνια
Ευρασιάτες μετακινούνται ξανά προς την Ανατολική και στη συνέχεια στη Ν. Αφρική
1.500 χρόνια
Οι σύγχρονοι άνθρωποι εγκαθίστανται στην Πολυνησία.
370 μ. Χ.
Οι ευρασιάτες Ούννοι μετακινούνται προς τα δυτικά, ωθώντας τα γερμανικά φύλα προς τη Ρώμη και οδηγώντας στην πτώση της.
632
Οι Άραβες εξαπλώνονται στη Δ. Ασία και στη Β. Αφρική δημιουργώντας τα ισλαμικά χαλιφάτα.
980
Οι Βίκινγκς μεταναστεύουν στην Ισλανδία, στη Γροιλανδία και στη Β. Αμερική.
1200
Μετανάστες από το Β. Μεξικό ιδρύουν την αυτοκρατορία των Αζτέκων.
1220
Οι Μογγόλοι αρχίζουν να εξαπλώνονται στην Ευρασία.
1492
Ο Κολόμβος φθάνει στην Καραϊβική πυροδοτώντας ένα κύμα μετανάστευσης από την Ευρώπη στην Αμερική.
1520
Ευρωπαϊκά πλοία αρχίζουν να μεταφέρουν σκλάβους από τη Δ. Αφρική στο Νέο Κόσμο.
1820
2,6 εκατομμύρια Ευρωπαίοι ζουν στο Νέο Κόσμο.
1840
Αρχίζει περίοδος μαζικής μετανάστευσης από την Ευρώπη προς τη Β. Αμερική και την Αυστραλία.
1910
Η μετανάστευση από την Ευρώπη στην Αμερική φθάνει στο αποκορύφωμά της: 2,1 εκατομμύρια το χρόνο.
1917
Η επανάσταση των Μπολσεβίκων στη Ρωσία οδηγεί περισσότερα από 1 εκατομμύριο άτομα στην Ευρώπη
1945
Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος εκτοπίζει 30 εκατομμύρια ανθρώπους.
1947
18 εκατομμύρια άτομα μετακινούνται μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν μετά την κήρυξη ανεξαρτησίας των δύο κρατών.
1975
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ μετρά 2,4 εκατομμύρια πρόσφυγες σ’ όλο τον κόσμο.
2000
Η Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες του ΟΗΕ μετρά 12,1 εκατομμύρια πρόσφυγες σ’ όλο τον κόσμο.
2015
Η Ύπατη Αρμοστεία για τους πρόσφυγες του ΟΗΕ μετρά 15,1 εκατομμύρια πρόσφυγες σ’ όλο τον κόσμο.
Προφανώς ο εν λόγω χάρτης είναι φοβερά ελλειπτικός – αρκεί να σκεφτούμε τις μετακινήσεις των τουρκικών φύλων στη Μ. Ασία, και των σλαβικών φύλων στα Βαλκάνια μόνο για την περίπτωση της γειτονιάς μας.
Σήμερα εκτεταμένες περιοχές της Ασίας και της Αφρικής δοκιμάζονται από τη φτώχεια και την ξηρασία, από τους πολέμους και την λεηλασία των φυσικών τους πόρων από την πολύχρονη αποικιοκρατία και το σύγχρονο ιμπεριαλισμό και προφανώς δεν έχουν καμιά άλλη εναλλακτική δυνατότητα παρά «να πάρουν των ομματιών τους» και να αναζητήσουν δυνατότητες επιβίωσης. Τι πιο φυσικό και πιο ηθικό; Αυτό δεν έκαναν όλοι οι λαοί στο διάβα της ιστορίας; Υπάρχει άραγε λαός γηγενής και τοπικά ριζωμένος που ποτέ δεν εξέφρασε μεταναστευτικά ρεύματα;
Προφανώς ο Βορράς, και κυρίως η Β. Αμερική και η Ευρώπη, θέλουν να ξεχνούν και την ιστορική και την πολιτική διάσταση του φαινομένου της μετανάστευσης. Θέλουν να ξεχνούν το τι έκαναν αυτοί στην Αμερική για να την αποικίσουν με τον πιο βίαιο τρόπο. Και τώρα θέλουν μόνο την ασφάλειά της και τα σύνορά τους, τον κατοχυρωμένο πλούτο τους και την φτιασιδωμένη ελέω καπιταλισμού ευημερία τους. Με βάση αυτά τα εργαλεία προσπαθούν να ερμηνεύσουν και τις επιταγές της ιστορίας και την έννοια του δικαίου. Θέλουν να ξεχνάνε τα σκλαβοπάζαρα των αλυσοδεμένων κατοίκων της Αφρικής για να υπηρετήσουν το «αμερικάνικο όνειρό τους», που έγινε εφιάλτης για εκατοντάδες χιλιάδες υποχρεωτικούς μετανάστες… Θέλουν να ξεχνάνε τις διαμάχες αιώνων και αιώνων των αυτοκρατοριών της Ευρώπης – Ισπανίας, Πορτογαλίας, Αγγλίας, Γαλλίας – για το μοίρασμα χωρών και χωρών και για το πλιάτσικο των φυσικών πόρων τους.
Να λοιπόν που έρχεται η …εκδίκηση – δηλαδή η ίδια η εξέλιξη της ιστορίας – από «εκεί» που δεν το περιμέναμε. Αυτοί οι κατατρεγμένοι της «άνισης ανάπτυξης» – της αποικιοκρατίας και του ιμπεριαλισμού – δεν επιτίθενται με όπλα όπως εμείς για να κάνουν αντίποινα, αλλά έρχονται κατά κύματα γιατί δεν μπορούν να επιβιώσουν στις ερημωμένες περιοχές τους, γιατί απλά και μόνο θέλουν να ζήσουν…
