Του Νίκου Τσούλια
Ο Παρθενώνας είναι το απόλυτο σύμβολο. Είναι το πανανθρώπινο σύμβολο, το σύμβολο του πολιτισμού των πολιτισμών και εξ αυτού του συμβολισμού του η UNESCO το επέλεξε με τον πιο απόλυτο τρόπο ως έμβλημα της παγκοσμιότητας, ως έμβλημα της ιστορίας του ανθρώπινου είδους. Και δικαίως τέθηκε ένα πρωτόγνωρο ερώτημα, όχι για να απαντηθεί αλλά για να παραμένει πάντα ερώτημα στοχασμού και προβληματισμού. «Μπορεί ένα μοναδικό μνημείο να λειτουργεί ως σύμβολο τόσο της εθνικότητας όσο και του διεθνούς πολιτισμού;» (Μ. Beard).
Είναι το πρώτο των πρώτων σύμβολο του Ελληνισμού, που δεν υπερβαίνει απλά και μόνο τα άλλα σύμβολά μας εθνοκεντρικά ή θρησκευτικά λόγω της μεγαλύτερης διαχρονικότητάς του και εξυφαίνοντας ως εκ τούτου με έναν απόλυτα μοναδικό τρόπο την ενότητα του πολιτισμού μας αλλά και γιατί αν και υλικό κυρίως δημιούργημα, η πνευματικότητά του υπερβαίνει την υλικότητά του. Εξαϋλώνεται από τη γνωστή σε κάθε γωνιά της Γης αρχιτεκτονική «Μορφή του» και ανατέμνει χρόνους και καιρούς ταξιδεύοντας με το ίδιο πάντα μήνυμα: του διαρκούς εκπολιτισμού και εξανθρωπισμού του ανθρώπου.
Ο Παρθενώνας έχει και έναν ιδιαίτερο συμβολισμό. Είναι αφιερωμένος στην Αθηνά, στο είδωλο της σοφίας, στη θεά που συνεργεί στην ευδοκίμηση του νόστου της «Οδύσσειας», της κορυφαίας αφήγησης για το Δυτικό πολιτισμό αποτελώντας έτσι Παρθενώνας και Οδύσσεια το ζεύγος γύρω από το οποίο περιστρέφεται ο βαθύτερος πυρήνας του ελληνισμού. Είναι το αρχέτυπο της Αθήνας˙ χωρίς αυτόν δεν μπορεί να νοηθεί η Αθήνα. Ο Ιερός Βράχος θα στεφανώνει πάντα τον τόπο που επινόησε τη Δημοκρατία και την ελευθερία του πνεύματος, το Θέατρο και την ανοιχτή κοινωνία.
Ο Παρθενώνας δεν μπορεί να βεβηλωθεί ούτε να τεμαχιστεί. Καμιά μεταμόρφωσή του σε εκκλησία και σε τζαμί δεν θα αφήσει ίχνη στο ιερό είδωλό του. Ρημαγμένος από τόσα και τόσα χέρια βαρβαρότητας παραμένει ακέραιος και ζητάει από κάθε επισκέπτη να αναπλάσει την άρτια εικόνα του. Όσα τμήματά του έχουν αποσπαστεί από τη θεία μορφή του νοσταλγούν την επιστροφή τους˙ έχουν το βλέμμα τους στραμμένο μόνιμα εδώ. Σε κανέναν άλλο τόπο δεν μπορούν να νοηθούν – ως τι μνημεία άραγε; Πέρασε από σκληρές δοκιμασίες στο διάβα του χρόνου και όσοι τον άγγιξαν χωρίς να σεβαστούν την ιερότητά του είναι εσαεί εκτεθειμένοι στην Ιστορία. Κανένας Έλγιν και κανένα Βρετανικό Μουσείο δεν μπορεί να αγνοήσει το μεγαλείο του Ναού του πνεύματος του ανθρώπου.
Η αιωνιότητά του συνδέεται με την αγωνία του ανθρώπου να κατανοήσει τη ζωή και να δημιουργήσει τον Κόσμο. Γι’ αυτό η Βιρτζίνια Γουλφ θα ομολογήσει γεμάτη δέος: «κανένα άλλο μέρος δεν είναι τόσο γεμάτο πόθο και ζωντανό όσος αυτός ο τόπος με τις αρχαίες νεκρές πέτρες». Ποιος κάτοικος της Αθήνας μπορεί να ξυπνάει κάθε πρωί χωρίς να ατενίζει το συλλογικό μας είδωλο, το σύμβολο της φαντασιακής και της πραγματικής ελληνικής ταυτότητάς μας, να μη νιώθει την έκσταση του πνεύματος και την απόλυτη ομορφιά της ψυχής, να μη γεύεται το ανυπέρβλητο μεγαλείο; Κανένας επισκέπτης της αττικής και αθηναϊκής γης δεν μπορεί να φεύγει απ’ εδώ χωρίς να γευθεί από κοντά την ιερή εικόνα του Παρθενώνα, χωρίς να περπατήσει δίπλα από το «ναό του ανθρώπου’, χωρίς να νιώσει την κορύφωση του ανθρώπου και το κοινό μέλλον όλων των πολιτισμών. Δεν θα μπορεί να ισχυριστί ότι έχει έλθει ποτέ στην Αθήνα…
Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα
κακιά σκουριά δεν πιάνει
Γιάννης Ρίτσος
