Του Νίκου Τσούλια
Σήμερα η «ελεύθερη αγορά» αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα διαμόρφωσης της σύγχρονης ιστορίας. Η ελεύθερη αγορά εκφραζόμενη από τους κύριους θεσμούς του καπιταλιστικού συστήματος (Δ.Ν.Τ., τραπεζικό και χρηματιστηριακό κεφάλαιο, Ο.Ο.Σ.Α. κλπ) εμφανίζεται (και είναι έτσι φυσικά…) να καθορίζει την πολιτική σε μεγάλο βαθμό. Η έννοια τηςδιαπλοκής – δηλαδή της άμεσης χειραγώγησης της πολιτικής – γίνεται όλο και πιο έντονη και αγκαλιάζει σχεδόν όλες τις χώρες.
Η εκτεταμένη διαφθορά στις λειτουργίες των κρατών, τα θαλασσοδάνεια στις μεγάλες επιχειρήσεις, οι ειδικές νομοθετικές ρυθμίσεις για την ελευθερία του κεφαλαίου, οι φορολογικοί παράδεισοι, η φοροαπαλλαγές των επιχειρηματικών ομίλων, οι χαριστικές ρυθμίσεις για δήθεν προσέλκυση επενδύσεων, τα καρτέλ, οι στημένοι διαγωνισμοί στα μεγάλα τεχνικά έργα, η χωρίς κανένα έλεγχο κερδοσκοπία του κεφαλαίου, ο έλεγχος των Χρηματιστηρίων αλλά και πολλές άλλες ευνοϊκές για τη ροή του κεφαλαίου κρατικές λειτουργίες συνθέτουν ένα βαρύ πλέγμα ποδηγέτησης της σύγχρονης πολιτικής. Είναι δε τόσο συνεκτικό και πανίσχυρο το όλο πλέγμα που οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να το αμφισβητήσουν – όσο για τους πολίτες δύσκολα μπορούν να το κατανοήσουν. Φυσικά πρόκειται έναν κλασικό μηχανισμό ταξικής επιβολής του κεφαλαίου επί της κοινωνίας, μόνο που στις ημέρες μας ο μηχανισμός αυτός γίνεται όλο και πιο ισχυρός, πιο καταπιεστικός και πιο δυσερμήνευτος, άρα και λιγότερο αμφισβητήσιμος από την ευρεία πλειοψηφία των πολιτών.
Στη σημερινή συγκυρία μάλιστα του ύστερου και παρακμιακού καπιταλισμού έχουμε το εκτεταμένο φαινόμενο της εικονικής οικονομίας με τη χρηματιστηριακή κυρίως μορφή της όπου δεν υπάρχει αντιστοίχηση μεταξύ των κεφαλαίων και κάποιου συγκεκριμένου παραγωγικού πλούτου. Απτή αλλά και δραματική απόδειξη αυτής της παρασιτικής σχέσης είναι οι απανωτές πτωχεύσεις μεγάλων επιχειρήσεων, πτωχεύσεις οι οποίες μεταφέρονται τελικά μέσω των Τραπεζών στις πλάτες των μικροκαταθετών. Έτσι, αντί η οικονομία να αποτελεί «εργαλείο» της πολιτικής, όπως θα περίμενε κανείς σε κάθε πολιτεία, έχουμε την πολιτική να λειτουργεί ως υπηρέτης της «οικονομίας» δηλαδή του μεγάλου κεφαλαίου.
Ενώ η έννοια της Αγοράς υπήρξε ο γενέθλιος τόπος της Δημοκρατίας και πεδίο άσκησης της πολιτικής στην αρχαία Αθήνα, σήμερα η έννοια της αγοράς είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τις καπιταλιστικές λειτουργίες και καταδυναστεύει λαούς και κοινωνίες σ’ όλη την ανθρωπότητα. Με δεδομένη μάλιστα την έντονα διεθνοποιημένη – και μάλλον παγκοσμιοποιημένη – οικονομία, ο έλεγχος της εθνικής πολιτικής από το διεθνές κεφάλαιο έχει καταστεί πιο εύκολη διαδικασία, αφού ο όποιος καταμερισμός εργασίας αναπτύσσεται μεταξύ των εθνών / κρατών διαμορφώνεται με τα «υλικά» της ελεύθερης αγοράς και όχι με τις επιταγές και τις προτεραιότητες των κοινωνιών και των πολιτών. Έτσι, για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι η πιο υπερχρεωμένη χώρα στον κόσμο αλλά αυτό δεν την εμποδίζει καθόλου να είναι η κυρίαρχη καπιταλιστική δύναμη!
Προφανώς δεν αρκεί μια ανάλυση, αν και πάντα είναι απαραίτητη. Το βασικό ερώτημα είναι το εξής. Μπορεί να αμφισβητηθεί η παντοδυναμία του κεφαλαίου και πώς γίνεται αυτό; Εδώ υπάρχει σοβαρό έλλειμμα και στη θεωρητική προσέγγιση αλλά και στην πρακτική της έκφραση. Οι διάφοροι μαρξιστές και νεομαρξιστές στοχαστές και διανοούμενοι φωτίζουν αρκετές πτυχές του προβλήματος «τι κάνουμε», αλλά όταν φτάνουν στο «δια ταύτα» αφήνουν αποσιωπητικά…
Υπάρχουν άλλωστε προφανή ερωτήματα που παραμένουν πεισματικά ερωτήματα εδώ και δεκαετίες. Πώς θα περάσουν τα «μέσα παραγωγής» σε άλλα χέρια, στις κοινωνικές δυνάμεις, με επανάσταση, με κοινοβουλευτικές διαδικασίες ή με απομονωτισμό τύπου Β. Κορέας; Ποια είναι τα πολιτικά υποκείμενα που μπορούν να μετασχηματίσουν την κοινωνική δυναμική σε σχήμα διακυβέρνησης και αλλαγής των πραγματικών συσχετισμών; Υπάρχουν αντικειμενικές συνθήκες και η κατάλληλη ανάπτυξη της ταξικής συνείδησης, για να γίνει κοινωνική αλλαγή; Γιατί η σημερινή ανάπτυξη των κοινωνικών αγώνων στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες και η αμφισβήτηση της σκληρής εκμετάλλευσης του κόσμου της εργασίας από τις παρασιτικές δυνάμεις του κεφαλαίου δεν οδηγούν σε μια «άνοιξη» αριστερών κυβερνητικών πολιτικών σχημάτων;
Για την Ελλάδα, όλα αυτά τα ζητήματα δεν είναι καθόλου δευτερεύοντα. Δεν είμαστε στη δεκαετία του 1970 ή του 1980 για να θεωρητικολογούμε γενικά και αόριστα. Βιώνουμε τη μεγαλύτερη κρίση μετά τον τελευταίο πόλεμο και το πιο επίμαχο στοιχείο είναι ότι ως κοινωνία και ως λαός, ως έθνος και ως κράτος δεν έχουμε αποσαφηνίσει τις βασικές επιλογές που οδηγούν στην υπέρβαση της κρίσης και στην είσοδό μας σε μια προοπτική ανάπτυξης. Γευόμαστε και το μοναδικό προνόμιο σ’ όλη την Ευρώπη να έχουμε «αριστερή κυβέρνηση», η οποία κέρδισε την εξουσία με βασικό σύνθημα όχι απλά και μόνο την έξοδο από την κρίση (ή και την απόπειρα εξόδου…) αλλά με όραμα υλοποιήσιμο περί αλλαγής της Ευρώπης και του Κόσμου!
«Τόσο απλά και όμορφα» ζούμε όχι μόνο την κρίση αλλά βιώνουμε χοντροκομμένες δημαγωγίες και απίστευτες φαντασιώσεις, που απλώς υπηρετούν την κατάκτηση της εξουσίας από την ομάδα «Τσίπρα – Καμμένου» – χαρακτηριστικές προς τούτο είναι και οι δηλώσεις του Γλέζου και του Θεοδωράκη. Και το πιο φοβερό είναι ότι δεν έχουμε καταφέρει να βγούμε από την πλασματική απεικόνιση της όλης κατάστασης, να αντιμετωπίσουμε την σκληρή πραγματικότητα και να αγωνιστούμε συνεργατικά, όταν ο άγριος καπιταλισμός κάνει ό,τι θέλει τις δήθεν αυταπάτες του Τσίπρα, του Βαρουφάκη κλπ.
