Πανελλήνιες Εξετάσεις 2016:Τα SOS στην Έκθεση Γενικής Παιδείας

Κόντρα στο ρεύμα της εποχής που θέλει το μεγαλύτερο μέρος της ημερήσιας αρθρογραφίας ν’ αφιερώνεται σε θέματα πολιτικά και κοινωνικά, θα επιχειρήσουμε, στον βαθμό που επιτρέπουν οι ιδιαιτερότητες μιας έντυπης δημοσίευσης, μια απόπειρα υποστήριξης των παιδιών που σε λίγες ημέρες εισέρχονται στον απαιτητικό στίβο των Πανελληνίων Εξετάσεων. Παραδοσιακά, εδώ και πολλά χρόνια, το πρώτο μάθημα που εξετάζεται στις εισαγωγικές εξετάσεις είναι η Έκθεση Γενικής Παιδείας.

Το θέμα της περίληψης

Η πρώτη εκφώνηση που εμφανίζεται στο εξεταστικό φύλλο της Έκθεσης αφορά τη σύνταξη της περίληψης του κειμένου. Συνήθως το κείμενο που επιλέγεται από την εξεταστική επιτροπή ανήκει στο είδος του δοκιμιακού αποσπάσματος ή του άρθρου! Σπανιότερα η εξεταστική επιτροπή επιλέγει επιστημονικό ή λογοτεχνικό κείμενο! Μ’ ελάχιστες εξαιρέσεις, που περισσότερο επιβεβαιώνουν τον κανόνα, το κείμενο που επιλέγεται για την άσκηση της περίληψης είναι συμβατό με την αντιληπτική ικανότητα ενός 18χρονου υποψήφιου και συνοδεύεται συνήθως από άσκηση κατανόησης που ζητά την ανάπτυξη του νοήματος ενός συγκεκριμένου χωρίου. Το 2015 η άσκηση κατανόησης είχε τη μορφή του «Σωστού-Λάθους»! Το ίδιο δεν αποκλείεται να επαναληφθεί – κάτι βέβαια που εξυπηρετεί τους υποψηφίους – και το 2016.

Η σύνταξη της περίληψης αποτελεί πάντα μια ιδιαίτερα απαιτητική διαδικασία. Οι υποψήφιοι οφείλουν να μην απομακρύνονται από τα νοηματικά κέντρα του δεδομένου κειμένου, να μην οδηγούνται στην αντιγραφή του, να μην προδίδουν το αναγκαίο πληροφοριακό ύφος και να μην εισάγουν προσωπικά σχόλια μέσα στην παράγραφο της περίληψης, σφάλματα που ανήκουν δυστυχώς στα πιο συνηθισμένα και φυσιολογικά λειτουργούν αρνητικά στη βαθμολόγηση της άσκησης. Στην περίληψη είναι εξαιρετικά σημαντικό ν’ ακολουθείται η λογική και ιδεολογική αλληλουχία του αρχικού κειμένου, η οποία βέβαια θα υποστηρίζεται και από την κατάλληλη συνοχή. Για την τήρηση του ζητούμενου ορίου λέξεων οι υποψήφιοι θα ήταν προτιμότερο να συγγράψουν μια δοκιμαστική περίληψη στο πρόχειρο και, αφού κάνουν τις αναγκαίες βελτιώσεις, να τη μεταφέρουν στο καθαρό.

Οι ασκήσεις του Β μέρους

Στο δεύτερο μέρος της εξέτασης οι υποψήφιοι καλούνται ν’ απαντήσουν σε μια σειρά από εκφωνήσεις που ελέγχουν κυρίως τον βαθμό κατάκτησης της βασικής θεωρίας του μαθήματος. Στις ασκήσεις που εμφανίζονται οι πιο συνηθισμένες, από το 2000 και εξής, είναι η άσκηση της δομής και ανάπτυξης παραγράφου και η άσκηση της μεταφορικής (ποιητικής) λειτουργίας της γλώσσας (8 εμφανίσεις). Πέντε φορές οι εξεταστές έχουν δώσει θέμα που αφορά τους τρόπους και τα μέσα πειθούς, ενώ από τέσσερις φορές έχουν εμφανιστεί η άσκηση της συνοχής-συνεκτικότητας κειμένου και η άσκηση του σχηματισμού λέξεων από άλλες λέξεις. Σχετικά συνήθης είναι και η άσκηση της ερμηνείας ή/και μετατροπής μιας ενεργητικής σύνταξης σε παθητική ή το ανάποδο (3 εμφανίσεις).

Από δύο φορές στο παρελθόν οι εξεταστές έχουν ζητήσει τα γνωρίσματα του επιστημονικού λόγου, καθώς και την ερμηνεία των εισαγωγικών, της διπλής παύλας και του ερωτηματικού. Μόλις από μία φορά οι εξεταστές έχουν ζητήσει τη διατύπωση προσωπικής άποψης για χωρίο του κειμένου (2005), τον μετασχηματισμό του ύφους από επίσημο σε ανεπίσημο (2007), τη δημιουργία περιόδων κειμένου από λέξεις (2008), τη συλλογιστική πορεία μιας παραγράφου (2002), τον χαρακτηρισμό και την αξιολόγηση ενός συλλογισμού (2004), την ερμηνεία του α πληθυντικού προσώπου (2007), τα γνωρίσματα του στοχαστικού δοκιμίου (2008) και την ερμηνεία του γ προσώπου (2015).

Οι υποψήφιοι οφείλουν να γνωρίζουν ότι, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, αγαπημένα θέματα των εξεταστών, αν αυτό έχει κάποια σημασία, είναι η άσκηση της δομής και ανάπτυξης παραγράφου, η άσκηση της μεταφορικής (ποιητικής) λειτουργίας της γλώσσας, η άσκηση της συνοχής-συνεκτικότητας του κειμένου και η άσκηση της ερμηνείας ορισμένων σημείων στίξης (διπλή παύλα, ερωτηματικό, εισαγωγικά). Επιπλέον, είναι χρήσιμο να τονισθεί ότι, από το 2009 και εξής, οι εξεταστές δίνουν πάντα άσκηση τόσο για συνώνυμα όσο και για αντώνυμα. Κατά τη γνώμη μας, οι υποψήφιοι οφείλουν να είναι καλά προετοιμασμένοι για όλα τα είδη των εκφωνήσεων που έχουν εμφανιστεί στο παρελθόν. Δυνητικά θα ήταν καλό να υπάρχει σχετική προετοιμασία και για τα είδη των ασκήσεων που δεν έχουν εμφανιστεί ποτέ, τα οποία αναφέρονται στη σχετική βιντεοπαρουσίαση που έχουμε δημιουργήσει.

Η παραγωγή λόγου

Από τη σχολαστική παρατήρηση της θεματολογίας που έχει αξιοποιηθεί μεταξύ των ετών 2000 και 2015 στην εξέταση του μαθήματος προκύπτει ότι η συντριπτική πλειοψηφία των εκφωνήσεων της παραγωγής λόγου έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με τα θέματα της παιδείας και της εκπαίδευσης! Πρόκειται βεβαίως για μια ιδιαίτερα χρήσιμη παρατήρηση που οι υποψήφιοι και οι υποψήφιες μπορούν ν’ αξιοποιήσουν στα τελευταία τους διαβάσματα, πριν εισέλθουν στις αίθουσες των εξεταστικών κέντρων. Αυτό βέβαια είναι απολύτως λογικό, καθώς, ανεξάρτητα από τη θεματική ενότητα που (φαινομενικά) εξετάζεται κάθε χρόνο στην Έκθεση, οι εξεταστές πάντα δίδουν στους υποψηφίους την ευκαιρία ν’ αξιοποιήσουν τις γνώσεις και τις εμπειρίες που έχουν αποκτήσει μέσα από την πολυετή φοίτησή τους στις αίθουσες της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Ανάμεσα στις πιθανότερες θεματικές ενότητες, που περιμένουμε φέτος ν’ αξιοποιηθούν στην παραγωγή λόγου από την εξεταστική επιτροπή του 2016, ξεχωρίζουν η ευρύτατη ενότητα της παιδείας και της εκπαίδευσης, το χρέος του επιστήμονα, τα θέματα της αλληλεγγύης, του εθελοντισμού και του ανθρωπισμού, τα προβλήματα της δημοκρατίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα, οι ενότητες που αφορούν την ποιότητα της ενημέρωσης και την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, τα προβλήματα των νέων ανθρώπων και η λειτουργία της σύγχρονης οικογένειας.

Ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο της παραγωγής λόγου είναι και η ζητούμενη επικοινωνιακή μορφή, η οποία μάλιστα συχνά υποτιμάται από την πλειοψηφία των υποψηφίων. Οι συνηθέστερες επικοινωνιακές μορφές που ζητούν οι εξεταστές είναι το άρθρο και η προφορική εισήγηση, που έχουν εμφανιστεί από 7 φορές. Μόλις από μία φορά, τα τελευταία 16 χρόνια, οι εξεταστές έχουν ζητήσει τη μορφή της επιστολής (2000) και τη μορφή του δοκιμίου πειθούς (2001). Οι υποψήφιοι σαφώς οφείλουν να γνωρίζουν και ν’ αξιοποιούν τα ιδιαίτερα γνωρίσματα που διαφοροποιούν την εκάστοτε μορφή από τις άλλες. Για όλ’ αυτά τα στοιχεία καθώς και για πολλές άλλες χρηστικές γνώσεις ή πληροφορίες (π.χ. άλλα sos θέματα, επιχειρηματολογία σημαντικών θεμάτων, ζητούμενα με λιγότερες πιθανότητες, κ.ά.), οι υποψήφιοι και οι υποψήφιες των εισαγωγικών εξετάσεων μπορούν να παρακολουθήσουν την ειδική βιντεοπαρουσίαση που έχουμε δημιουργήσει και υπάρχει στο διαδίκτυο:

 

ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ σ’ όλες τις υποψήφιες και σ’ όλους τους υποψήφιους!

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.