antisthenis-thoukididisη Ιστορία πορεύεται με τα ΟΧΙ και μνημονεύει “ες αιεί” τους έχοντας  σθένος και  παρρησία να πουν ΟΧΙ

“φίλε μου η συζήτηση είναι ένα είδος εμπορίου. Αν, θελήσεις να συμμετάσχεις χωρίς να διαθέτεις κεφάλαια, εμπόριο δεν γίνεται. Βαίνομεν προς χρεωκοπίαν»

———

«Τό γάρ εὖ πράττειν παρά τήν ἀξίαν ἀφορμή τοῦ κακῶς φρονεῖν τοῖς ἀνοήτοις γίγνεται· διόπερ πολλάκις δοκεῖ τό φυλάξαι τἀγαθά τοῦ κτήσασθαι χαλεπώτερον εἶναι».

(Δημοσθένης, 384-322, ΟΛΥΝΘΙΑΚΟΙ Α’, 23, 6)

(= διότι στους ανόητους η ευτυχία που δεν την αξίζουν, γίνεται αφορμή να χάνουν το μυαλό τους· γι’ αυτό συχνά συμβαίνει να είναι δυσκολότερο να διατηρήσεις τα αγαθά, παρά να τα αποκτήσεις)

«Οὑτωσί περί τούτου ἀκήκοα, ὦ φίλε Σώκρατες, οὐκ εἶναι ἀνάγκην τῷ μέλλοντι ῥήτορι ἔσεσθαι τά τῷ ὄντι δίκαια μανθάνειν, ἀλλά τά δόξαντα ἄν πλήθει, οἵπερ δικάσουσιν, οὐδέ τα ὄντως ἀγαθά ἤ καλά, ἀλλ᾽ὅσα δόξει· ἐκ γάρ τούτων εἶναι τό πείθειν, ἀλλ᾽οὐκ ἐκ τῆς ἀληθείας».

(Πλάτων, 427-347, “ΦΑΙΔΡΟΣ” 260α)

(= γι’ αυτό το ζήτημα, αγαπητέ Σωκράτη, έχω ακούσει αυτά, δηλαδή ότι δεν είναι ανάγκη να γνωρίζει τα πραγματικώς δίκαια όποιος πρόκειται να γίνει ρήτορας, αλλά εκείνα που φαίνονται δίκαια στο πλήθος, το οποίο ακριβώς θα είναι ο δικαστής, ούτε τα πραγματικώς αγαθά ή ωραία, αλλά όσα θα φανούν τέτοια· γιατί απ’ αυτά δημιουργείται η πειθώ και όχι από την αλήθεια).

«Ὅταν οὖν ὁ ῥητορικός ἀγνοῶν ἀγαθόν καί κακόν, λαβών πόλιν ὡσαύτως ἔχουσαν πείθῃ, μή περί ὄνου σκιᾶς ὡς ἵππου τόν ἔπαινον ποιούμενος, ἀλλά περί κακοῦ ὡς ἀγαθοῦ, δόξας δέ πλήθους μεμελετηκώς πείσῃ κακά πράττειν ἀντ᾽ἀγαθῶν, ποῖόν τινα οἴει μετά ταῦτα τήν ῥητορικήν καρπόν ὧν ἔσπειρε θερίζειν;

(Πλάτων, 427-347, “ΦΑΙΔΡΟΣ” 260c)

(= αν λοιπόν ο ρήτορας ενώ δεν γνωρίζει το αγαθόν και το κακόν αφού βρει πολίτες οι οποίοι αγνοούν στον ίδιο βαθμό αυτά, τους συμβουλεύει όχι βέβαια επαινώντας περί όνου σκιάς ότι είναι ίππος, αλλά για το κακό ότι είναι αγαθό και εάν αφού μελετήσει τις δοξασίες του όχλου, τους πείσει να πράττουν κακά αντί για αγαθά, τί είδους καρπό νομίζεις ότι θα θερίσει κατόπιν η ρητορική απ’ όσα είπαμε;

«Τότ᾽, ἔφη, τάς πόλεις ἀπόλλυσθαι ὅταν μή δύνωνται τούς φαύλους ἀπό τῶν σπουδαίων διακρίνειν»

(Αντισθένης, 445-360, Fragment, 103,2)

(= οι χώρες και τα κράτη αφανίζονται, όταν δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τους ανίκανους/μηδαμινούς/τιποτένιους από τους ικανούς/σπουδαίους).

«τοιαῦτ᾽ἔφη δεῖν ἐφόδια ποιεῖσθαι ἅ καί ναυαγήσαντι συγκολυμβήσει».

(Διογένης Λαέρτιος, 3ος μ.Χ., Βίοι Φιλοσόφων, βιβλίο 6ο, 3)

(= τα καλύτερα εφόδια για ένα ταξείδι είναι εκείνα που και σε περίπτωση ναυαγίου θα μπορούν να επιπλέουν μαζί σου).

«ἄτοπον, ἔφη, τοῦ μέν σίτου τάς αἴρας ἐκλέγειν καί ἐν τῷ πολέμῳ τούς ἀχρείους ἐν δέ πολιτείᾳ τούς πονηρούς μή παραιτεῖσθαι».

(Διογένης Λαέρτιος, 3ος μ.Χ., Βίοι Φιλοσόφων, βιβλίο 6ο, 6)

(= είναι παράξενο, είπε, από το στάρι να βγάζουμε την ήρα, και στον πόλεμο να παραμερίζουμε τους ακατάλληλους αλλά να μην απομακρύνουμε από τη διοίκηση του κράτους τους κακούς πολίτες).

«Συνεβούλευεν (Ἀντισθένης) Ἀθηναίοις τούς ὄνους ἵππους ψηφίσασθαι· ἄλογον δέ ἡγουμένων, “ἀλλά μήνκαί στρατηγοί”, φησί, “γίνονται πάρ᾽ὑμῖν μηδέν μαθόντες, μόνον δέ χειροτονηθέντες”».

(Διογένης Λαέρτιος, 3ος μ.Χ., Βίοι Φιλοσόφων, βιβλίο 6ο, 8)

(= συνήθιζε να συνιστά στους Αθηναίους να κάνουν ψήφισμα ότι τα γαϊδούρια είναι άλογα, καί επειδή αυτοί το θεώρησαν παράλογο, “μήπως και τους στρατηγούς, τους είπε, δεν τους διορίζετε χωρίς καμμία ειδική εκπαίδευση, αλλά μόνο και μόνο επειδή αυτοί εκλέγηκαν δια ανατάσεως της χειρός).

Οι Αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι είναι οι Μεγάλοι Δάσκαλοι της ανθρωπότητας και γι’ αυτό είναι πάντα επίκαιροι και διαχρονικοί. Εμείς αντίθετα οι Νεο-Έλληνες από σύνδρομο κατωτερότητας πάσχοντες δεν τους διδασκόμαστε, ενώ θα μπορούσαμε να είχαμε διδαχτεί πολλά απ’ αυτούς και να είχαμε αποφύγει λάθη του παρελθόντος που συνεχώς επαναλαμβάνουμε. Πέρα από τα παραπάνω πολύτιμα σε πείρα αποφθέγματα του κυνικού φιλοσόφου, Αντισθένους, σας αναφέρω μια πολύ μικρή ιστορία με τεράστιο διδακτικό μήνυμα/περιεχόμενο.

Ο Αντισθένης απέφευγε να συζητεί με οποιονδήποτε πήγαινε να του πιάσει κουβέντα για “σοβαρά” θέματα (σαν αυτά που συζητιούνται στη Βουλή επί ημερησίας διατάξεως). Ένας άσχετος ανίδεος (βλέπετε και τότε κυκλοφορούσαν πολλοί στην Αθήνα, δοκησίσοφοι και “ξερόλες”, που παραβρέθηκε σε μια τέτοια σοβαρή συζήτηση, θέλησε να πάρει κι αυτός μέρος. Τότε του απάντησε ο Αντισθένης “φίλε μου η συζήτηση είναι ένα είδος εμπορίου. Αν, λοιπόν, θελήσεις να συμμετάσχεις χωρίς να διαθέτεις κεφάλαια, εμπόριο δεν γίνεται. Βαίνομεν προς χρεωκοπίαν».

Εμείς εμπιστευθήκαμε τις τύχες της πατρίδας μας σε ανθρώπους ακατάλληλους, ανίκανους ή άπειρους γι’ αυτό και χρεωκοπήσαμε και έχουμε φτάσει σε τέτοιο σημείο σύγχυσης, παράκρουσης και παραλογισμού ώστε να θεωρούμε τα μνημόνια (= μνημόσυνα του επικηδείου μας) 1, 2, 3, 4… βιώσιμα, παραγωγικά, επενδυτικά και αναπτυξιακά.

Στον Όμηρο οι συνετοί και σωστοί πολιτικοί άνδρες ονομάζονται “βουληφόροι ἠδ’ ἀγορηταί”, τα δημόσια πρόσωπα της πολιτικής και στρατιωτικής ζωής ήτοι αυτοί που εκφέρουν ορθήν γνώμην, που δίνουν σωστές συμβουλές και παίρνουν σωστές αποφάσεις και είναι και ικανοί ρήτορες. Αγορητές από το ρήμα αγοράομαι που σημαίνει αγορεύω δημοσίως, δημηγορώ και βουλεύομαι.

Ο Νέστορας, ο βασιλιάς της Πύλου θεωρείται “ἡδυεπής ἀγορητής” και “λιγύς” που σημαίνει γλυκόλογος, αλλά και εύγλωττος ρήτορας. Σήμερα έμεινε η φράση “ο Νέστορας της πολιτικής”, αλλά δεν ξέρω για ποιον· για τον συνετό πολιτικό άντρα, σπάνιο φαινόμενο στην εποχή μας.

Στον ανθ-ομηρικό και ανθ-ηρωικό κόσμο που ζούμε, όπου οι αξίες και τα ιδανικά αποτελούν είδος πολυτελείας και πρέπει βαριά να φορολογούνται, το ομηρικό ιδεώδες του πολιτικού ανδρός έχασε την καλή του σημασία και αίγλη και μετέπεσε στη σημασία του “Διαβουκόλοι και αγοραστοί”. Από το ρήμα διαβουκολώ που σημαίνει παραπλανώ, εξαπατώ κάποιον με ψεύτικες ελπίδες δημιουργώντας του ψευδείς εντυπώσεις (παροχές – υποσχέσεις – δεσμεύσεις, προεκλογικές ήτοι ανύπαρκτες). Αγορασμένοι, Αργυρώνητοι και Ξεπουλημένοι, αφού σε όλα λένε ΝΑΙ αγνοώντας πως η Ιστορία πορεύεται με τα ΟΧΙ και μνημονεύει “ες αιεί” αυτούς που έχουν το σθένος και την παρρησία να πουν ΟΧΙ. Τί περίεργο πράγμα δύο “διαφορετικοί” λαοί (Αχαιοί και Τρώες) να έχουν την ίδια νοοτροπία, κοινούς προγόνους, κοινή γλώσσα και θρησκεία!!!

Δημηγορίες είναι δημόσιοι λόγοι συμπυκνωμένοι, πολιτικών ή στρατιωτικών, που εκφωνούνται πάντοτε σε περίοδο διαχείρισης έντονων κρίσιμων καταστάσεων και αναφέρονται στην ορθή και λογική αντιμετώπισή τους στο μέλλον. Έχουν δραματικότητα και ως εκ τούτου αποτελούν “μικρές τραγωδίες”.

Για τους λόγους που εκφωνήθηκαν από πολιτικούς και στρατιωτικούς κατά την προετοιμασία του πολέμου ή κατά τη διάρκεια των πολεμικών επιχειρήσεων η δήλωσή του είναι σαφής· η δυσκολία να παρατεθούν αυτολεξεί ήταν μεγάλη ακόμη και για τις περιπτώσεις που ο ίδιος ήταν ανάμεσα στο ακροατήριο (1.22.1). Οι δημηγορίες στο έργο του Θουκυδίδη αποδίδουν τα κίνητρα, τους σχεδιασμούς, τους στόχους των ομιλητών και επίσης την προσωπικότητά τους, τις ιδέες τους, το ήθος τους. Οι δημηγορίες αποτελούν σημαντικό στοιχείο στην επιστημονική ανάλυση των ιστορικών γεγονότων και μάλιστα καθώς βρίσκονται σε αντιστοιχία με τα μεγάλα γεγονότα του πολέμου αλλά και μεταξύ τους με το σχήμα «θέση»-«αντίθεση», με το οποίο κάθε ζήτημα εξετάζεται και από την αντίθετη άποψη. Ο Θουκυδίδης δηλώνει ότι δεν απομακρύνθηκε από την κεντρική ιδέα των λόγων («ἐχομένῳ ὅτι ἐγγύτατα τῆς ξυμπάσης γνώμης τῶν ἀληθῶς λεχθέντων», 1.22.1) και, εφόσον ήταν αδύνατο να τους παραθέσει αυτολεξεί, έγραψε σύμφωνα με τη δική του κρίση ό,τι ήταν προσφορότερο να λεχθεί στην κάθε περίπτωση. Στις δημηγορίες, στην παρουσίαση των απόψεων, στη δομή, στην επιχειρηματολογία φαίνεται και η ικανότητα του ιστορικού να αναλύει τα γεγονότα και το βάθος της σκέψης του. Από τον τρόπο που δηλώνει ότι προχώρησε στη σύνθεση των δημηγοριών, δεν πρέπει να περιμένει κανείς «φυσικότητα» ως προς διαλεκτικές διαφοροποιήσεις των ομιλητών ανάλογα με τον τόπο καταγωγής τους.

Οι Δημηγορίες αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα των Ιστοριών του Θουκυδίδη. Καταλαμβάνουν περίπου το 1/5 του συνολικού όγκου του έργου του. Κάθε βιβλίο από τα οκτώ (εκτός από το όγδοο), περιέχει ένα μικρό ή μεγάλο αριθμό δημηγοριών, ανάλογα με τη σημασία των γεγονότων που περιγράφονται. Στο 1ο βιβλίο υπάρχουν οκτώ Δημηγορίες, στο 2ο βιβλίο εννέα, στο 3ο έξι, στο 4ο επτά, στο 5ο δύο, στο 6ο δέκα, στο 7ο τέσσερις και στο 8ο καμμία, γεγονός που συνιστά μια ακόμη ένδειξη για το ότι δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την επεξεργασία του έργου. Συνολικά οι δημηγορίες καταλαμβάνουν 194 παραγράφους από το σύνολο των 917 του έργου.

Ο Θουκυδίδης είναι ένας μεγαλοφυής Ιστορικός Αθηναίος Ιωνικής καταγωγής. Κατέστη ο ίδιος πρότυπο επιστημονικής ιστορικής ερεύνης, πατέρας της πολιτικής επιστήμης και εισηγητής της κριτικής πολιτικοστρατιωτικής ιστοριογραφίας. Παραμένει μέχρι σήμερα ο Μοναδικός και ο Αμίμητος. Η μίμηση απαιτεί την ομοειδή εσωτερικότητα. Και οι θεοί φιλοδωρούν με άγρια φειδώ. ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ έκτοτε ουδείς.

――――――

* Δημολόγος = Δημηγόρος, ρητορικός

* Δημ-εραστία = η αγάπη προς τον λαό

* Δωσι-πυγισμός = κιναιδισμός

Πέτρος Ιωαννίδης

Καθηγητής φιλόλογος του 2ου ΓΕΛ Βούλας

www.ebdomi.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.