ekpaΜιχ. Κασσωτάκης, Γ. Φλουρής (2001), Μάθηση και διδασκαλία τ. Β΄,
Αθήνα: έκδοση συγγραφέων, σ.

[Οι αποδελτιώσεις δεν αντικαθιστούν το διάβασμα των βιβλίων, αντίθετα το κεντρίζουν. Προσφέρονται ως πρόταση μελέτης του σχετικού βιβλίου και για διευκόλυνση στη δική σας αποδελτίωση. Ο χρόνος γι’ αυτούς που διαβάζουν έχει … άλλη αξία]

Επιμέλεια: Νίκου Τσούλια

Η μάθηση ως ψυχολογική λειτουργία εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να μας διαφεύγει στην ουσία της. (17)

Άλλοι όμως πιστεύουν ότι δεν είναι δυνατό να γίνει σαφής διάκριση μεταξύ των τροποποιήσεων που οφείλονται σε αναπτυξιακούς παράγοντες και σε τροποποιήσεις που είναι αποτέλεσμα μάθησης.(19)

Τα είδη της ανθρώπινης μάθησης κατατάσσονται σε 3 κατηγορίες: α) σ΄ εκείνα που αναφέρονται στη μάθηση πληροφοριών που είναι αναγκαίες για την επεξεργασία τους και την αξιοποίησή τους στην αντιμετώπιση ποικίλων προβλημάτων της καθημερινής ζωής, β) σ΄ εκείνα που αφορούν τα συναισθήματα, τα βιώματα, τις στάσεις, τις αξίες και τις πεποιθήσεις του ατόμου και γ) σ΄ εκείνα που αναφέρονται στις κινήσεις και τις κινητικές, γενικά δεξιότητες. (βάση για το ταξινομικό σύστημα του B. Bloom. (23)

Ο Gagne διαμόρφωσε το εξής σύστημα των ειδών μάθησης: μάθηση πληροφοριών, μάθηση νοητικών δεξιοτήτων, μάθηση γνωστικής στρατηγικής, μάθηση στάσεων, μάθηση κινητικών δεξιοτήτων. (24)

Συχνά χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια η εξής ταξινόμηση: α) δηλωτική γνώση (declarative knowledge) η οποία αντιστοιχεί στο τι γνωρίζω και μπορεί να εκφράζεται είτε προφορικά είτε γραπτά, β) τη διαδικαστική γνώση (procedural), κατηγορία η οποία περιλαμβάνει τη γνώση του τρόπου με βάση τον οποίο εφαρμόζουμε όσα μαθαίνουμε και γ) τη γνώση των όρων (conditional) υπό τους οποίους μπορεί να αξιοποιηθεί η δηλωτική ή η διαδικαστική γνώση.(25)

Διδασκαλία εννοούμε ένα σύνολο από προγραμματισμένες σκόπιμες ενέργειες που γίνονται με πρωτεργάτη το δάσκαλο και συνεργάτη το μαθητή, σκοπός των οποίων είναι η κατάκτηση της γνώσης από τον τελευταίο και η απόκτηση ποικίλων δεξιοτήτων που θα τον καταστήσου ικανό να μαθαίνει διαρκώς, να ανταποκριθεί με επιτυχία στις ανάγκες της ζωής και να ολοκληρωθεί ως προσωπικότητα. (31)

Η διδασκαλία, υποστηρίζει ο Gagne, δεν είναι μια διαδικασία μετάδοσης πληροφοριών, αλλά ένας τρόπος ενεργοποίησης των δυνατοτήτων του μαθητή. (33)

Οι παράγοντες μάθησης δεν είναι οι ίδιοι ούτε για όλα τα άτομα ούτε και για όλα τα είδη μάθησης ούτε και για όλα τα περιβάλλοντα.(33) Δεν υπάρχει λοιπόν μια γενική συνταγή για τη διαμόρφωση και την τεχνική της διδασκαλίας.

Η δημιουργία, αντίθετα, ευχάριστης ατμόσφαιρας μέσα στη σχολική τάξη…ευνοούν τη διαδικασία της μάθησης, γιατί συντελούν στη διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στ σχολείο (49)

Όλη η συμπεριφορά κατά τον Skinner, είναι αποτέλεσμα μάθησης.(60)

Ο δάσκαλος μπορεί να ενισχύει ακόμη και μικρά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση. Δεν είναι απαραίτητο να αναμένει την τέλεια απόδοση με την πρώτη προσπάθεια. (67)

Πειραματικές έρευνες έδειξαν ότι οι μαθητές που γνωρίζουν με σαφήνεια πού θέλουν να καταλήξουν, φτάνουν στον τελικό στόχο σε λιγότερο χρονικό διάστημα σε σύγκριση με εκείνους στους οποίους δε γνωστοποιείται καθόλου ο σκοπός του μαθήματος. (71)

Ο Cousinet, από τους σπουδαιότερους Γάλλους παιδαγωγούς, έλεγε ότι η πρώτη αρχή της μάθησης είναι η επίγνωση του σκοπού του μαθήματος από τους μαθητές. (71)

Το αποτέλεσμα της αλληλεπιδράσεως μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος, η απόκτηση δηλ. Γενικευμένων διαισθήσεων-κατανοήσεων, είναι εκείνο που στη θεωρία του πεδίου ορίζεται ως μάθηση. (91)

Σημαντικό κίνητρο για τη μάθηση, κατά τον Lewin, είναι το επίπεδο φιλοδοξίας του ατόμου.(93)

Το κοινωνικό περιβάλλον του ατόμου καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τα μοντέλα συμπεριφοράς που προσελκύουν την προσοχή του, όχι μόνο λόγω της συχνότητας εμφάνισής τους, αλλά, κυρίως, εξαιτίας των αξιών που καλλιεργεί σ’ αυτό η κοινωνική ομάδα μέσα στην οποία ζει.(97)

Η γνωστική εξελικτική θεωρία του Piaget.
Επεδίωξε κυρίως να ερμηνεύσει τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αναπτύσσεται νοητικά και αντιλαμβάνεται προοδευτικά τον κόσμο και ασχολήθηκε με τη μελέτη των γνωστικών αλλαγών που λαμβάνουν χώρα κατά τη μετάβαση από τη μια φάση της ζωής στην άλλη. (102)

Οι περίοδοι γνωστικής ανάπτυξης κατά τον Piaget είναι: 1) αισθησιοκινητική περίοδος (0-2 ετών), 2)της προλογικής σκέψης (2-7 ετών), 3) των συγκεκριμένων λογικών πράξεων (7-11), 4) της αφαιρετικής σκέψης (11-15). (107)

Η γνώση των χαρακτηριστικών της σκέψης του παιδιού από το ένα μέρος, και η παρακολούθηση των αντιδράσεων των μαθητών, από το άλλο, θα επιτρέψουν στο διδάσκοντα το επίπεδο νοητικής ανάπτυξης του κάθε μαθητή.(119)

Για να λάβει χώρα ουσιαστική μάθηση, θα πρέπει η η δυσκολία της ύλης, που προσφέρεται στο μαθητή, να ανταποκρίνεται στο επίπεδο της νοητικής του ανάπτυξης. (119)

Σύμφωνα με τον Piaget η διδασκαλία γίνεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ευνοείται η ανακάλυψη της γνώσης από τον μαθητή. (120)

Piaget: «Σκοπός της εκπαίδευσης δεν είναι μόνο να αυξηθούν οι γνώσεις των παιδιών,αλλά να δημιουργηθούν οι δυνατότητες στο παιδί να ανακαλύπτει και να επινοεί. (121)

J. Bruner: «Ένα μάθημα μπορεί να διδαχθεί αποτελεσματικά σε οποιοδήποτε παιδί, άσχετα από το επίπεδο της ανάπτυξής του, αρκεί να χρησιμοποιηθεί η γλώσσα που αυτό καταλαβαίνει». (126)

Η ανακάλυψη μέσω της ανακάλυψης οδηγεί στην αυτοαμοιβή, γιατί ο μαθητής ικανοποιείται με το να βρίσκει μόνος του λύσεις στα προβλήματά του. (130)

Ο στ) σιωπηρός τελεστής (κατά τον Pascuale Leone) έχει να κάνει με παράγοντες της προσωπικότητας του ατόμου και, κυρίως, με τις προλήψεις και τις πεποιθήσεις του, οι οποίες θεωρούνται ως σύνθετες νοητικές δομές που σχηματίζονται υπό την επίδραση της μάθησης και ιδιαίτερα της λογικής μάθησης. (137)

Ο Vygotsky υπογράμμισε την αλληλεπίδραση του βιολογικού με το κοινωνικό-πολιτισμικό στοιχείο.(148)

Η μετάβαση από το φωνακτό εγωκεντρικό μονόλογο του παιδιού στον εσωτερικό σιωπηρό λόγο των μεγαλύτερων αποτελεί, σύμφωνα με τη θεωρία του Vygotsky, σημαντικό βήμα στην γνωστική εξέλιξη του ατόμου. (150)

Ουσιώδης μάθηση, κατά τον Ausubel, υπάρχει όταν ο μαθητής ενεργεί επί των πληροφοριών, όταν προσπαθεί, δηλ, να συσχετίσει τις νέες πληροφορίες με αυτά που ήδη ξέρει.(154)

Μεταγνώση είναι η συνειδητοποίηση την οποία εκ των υστέρων αποκτά το άτομο για τη γνώση που κατέχει, τις διαδικασίες που χρησιμοποίησε προκειμένου να την αποκτήσει και τα αποτελέσματά της. (174)

Κονστρουκτιβισμός ή δομισμός. Υποδηλώνει την προσέγγιση της γνωστικής ανάπτυξης του ατόμου και την κατάκτηση της γνώσης ως διαδικασίας, κατά την οποία τα εξωτερικά ερεθίσματα υπόκεινται σε εσωτερικές επεξεργασίες που οδηγούν σε αντίστοιχες γνωστικές δομές. (179). Εκπρόσωποι οι Piaget, Bruner, Vygotsky.

Ο διαλεκτικός κονστρουκτιβισμός υποστηρίζει ότι η γνώση μεγαλώνει μέσα από την αλληλοεπίδραση εσωτερικών (γνωστικών) και εξωτερικών (περιβαλλοντικών και κοινωνικών) παραγόντων. (180) σελ.181-182

Ουμανιστική ψυχολογία. Humanistic movement.
Αποδίδει μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη του αυτοσυναισθήματος, στις διαπροσωπικές σχέσεις και σε άλλες πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου. (183).

Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε έναν άνθρωπο, είναι αναγκαίο να δούμε τον κόσμο, όπως τον αντιλαμβάνεται αυτός, και να εξακριβώσουμε πως σκέπτεται και πώς αισθάνεται για τον εαυτό του και το περιβάλλον του. Η κατανόηση αυτή αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διαδικασία της αγωγής, που φιλοδοξεί να προκαλέσει αλλαγές όχι μόνο στο γνωστικό τομέα, αλλά και σε άλλες πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου. (184)

Το άτομο παρουσιάζει μια φυσική τάση για αυτοεκπλήρωση και αυτοπραγμάτωση. Η επίτευξή τους αποτελεί βασική επιδίωξη όλων των ανθρώπων. (185)

Οι ουμανιστές αποδίδουν λιγότερη σημασία στις μεθόδους διδασκαλίας και στο γνωστικό τους περιεχόμενο και περισσότερη στις σχέσεις μεταξύ δασκάλου και μαθητή και μεταξύ των μαθητών, καθώς και στη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος που θα βοηθήσει τους τελευταίους να εκφρασθούν ελεύθερα, αυθόρμητα και άφοβα….Δημιούργησαν προγράμματα που αποβλέπουν στο συνδυασμό της ανάπτυξης των γνωστικών δεξιοτήτων με την καλλιέργεια των συναισθημάτων και των κοινωνικών ιδιοτήτων των ατόμων….(ανάπτυξη αυτοσυναισθήματος, διαμόρφωση θετικών στάσεων απέναντι στον εαυτό μας και στους άλλους). (188).

Η ανεπάρκεια συνολικής θεώρησης και ερμηνείας των μαθησιακών φαινομένων από τις αντίστοιχες θεωρίες οφείλεται στους περιορισμούς που απορρέουν από τις επιστημολογικές και ιδεολογικές παραδοχές στις οποίες στηρίχθηκε η καθεμιά απ’ αυτές και τους ειδικότερους στόχους που επιδιώκει. (195)

Εμφανής η ανάγκη συστηματικής ψυχοπαιδαγωγικής κατάρτισης όλων των των εκπαιδευτικών. (201) …Στόχος της πρέπει να είναι να δώσει στον εκπαιδευτικό τη δυνατότητα να αποφασίζει ο ίδιος και να καθορίζει, ανάλογα με με τις συνθήκες που εδράζεται και τις ιδιαιτερότητες των μαθητών του, τι μπορεί κάθε φορά, να εφαρμόζει, τι μπορεί να παραλείπει και τι να αποφεύγει, έχοντας πλήρη επίγνωση των λόγων που υπαγορεύουν τις ενέργειές τους και του επιστημονικού υποβάθρου στο οποίο αυτές στηρίζονται(202)

Η αθρόα προσφορά νέων γνώσεων με πολύ γρήγορο ρυθμό και σε σύντομο χρονικό διάστημα αποβαίνει σε βάρος της συγκράτησής τους. (209)

Η αποφυγή της σύνδεσης των σχολικών γνώσεων με δυσάρεστες εμπειρίες των μαθητών πρέπει να αποτελεί βασικό μέλημα του εκπαιδευτικού. (210)

· Η δεκαετία του ‘90= the decade of the brain (214)

· Όσο πιο καλά εντυπώνεται κάτι στον εγκέφαλο, τόσο λιγότερο επισκιάζεται από νέες ή παλιές εμπειρίες. Για το λόγο αυτό, μπορεί πιο εύκολα να ανακληθεί. Για την επίτευξη της συνθήκης αυτής είναι απαραίτητο να προσφέρονται οι πληροφορίες στη γλώσσα που καταλαβαίνει ο μαθητής και κατά τρόπο που μπορεί απόλυτα να κατανοήσει.

· Ό,τι ανακαλύπτει μόνος του ο μαθητής, μπορεί να το ανακαλεί στη μνήμη του ευκολότερα από εκείνο που του προσφέρεται ως πληροφορία από άλλους.

· Η χρησιμοποίηση βοηθητικών μέσων για τη συσχέτιση των νέων γνώσεων τόσο με τις παλιές όσο και μεταξύ τους και η υποβοήθηση του μαθητή να τις κωδικοποιεί αποτελεσματικά, αυξάνει τη δυνατότητα ανάκλησή τους.

· Η επαναφορά από καιρού σε καιρό στη μνήμη παλαιότερων γνώσεων, εφόσον αυτή γίνεται με τον κατάλληλο τρόπο, ενισχύει τη δυνατότητα ανάκλησής τους.

· Πρέπει να αποφεύγεται η προσφορά σωρείας γνώσεων μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Καλό είναι μετά τη νέα μάθηση να παρέχεται ορισμένος χρόνος ανάπαυσης ή ενασχόλησης με άλλες δραστηριότητες.

· Η κόπωση αποτελεί αρνητικό στοιχείο τόσο για την πρόσκτηση, όσο και για την ανάκληση των πληροφοριών.

· Η σύνδεση των γνώσεων με ευχάριστες συναισθηματικές καταστάσεις διευκολύνει τη συγκράτησή τους.

· Το ενδιαφέρον διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην αποτελεσματικότητα της συγκράτησης όσων μαθαίνονται.

Σελ.218-219

Ό,τι διδάσκεται στο σχολείο πρέπει να προσφέρεται κατά τέτοιο τρόπο ώστε να χρησιμοποιείται σε πραγματικές καταστάσεις της ζωής. (228)

Συμπλήρωμα κάθε διδακτικής πράξης πρέπει να είναι η εφαρμογή των γνώσεων.(230)

Η ανάπτυξη της ικανότητας του εκπαιδευτικού να αντιλαμβάνεται, στηριζόμενος στην καθημερινή επαφή με τους μαθητές του, το επίπεδο μαθησιακής ικανότητας του καθενός και να προβαίνει στις κατάλληλες εσωτερικές διαφοροποιήσεις της διδασκαλίας του, πρέπει να αποτελεί βασικό μέλημα όσων καταρτίζουν ή ασκούν υποψήφιους ή άπειρους εκπαιδευτικούς. (237)

Ο Γερμανός ψυχολόγος W. Stern θεωρεί ότι νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου για προσαρμογή σε νέες καταστάσεις. (238)

D. Goleman: «Όταν πρόκειται να δώσουμε στις αποφάσεις και στις πράξεις μας την οριστική τους μορφή, το τι νοιώθουμε μετράει ακριβώς το ίδιο και συχνά περισσότερο από το τι σκεφτόμαστε. Το παρακάναμε πια με την έμφαση και τη βαρύτητα που δώσαμε στο τι είναι απόλυτα λογικό, τι μπορεί να μετρηθεί από το Δείκτη Νοημοσύνης στην ανθρώπινη ζωή. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η ευφυία δε μπορεί να οδηγήσει σε τίποτα, όταν τα συναισθήματα έχουν κλονισθεί. (243)

Η αντίληψη δεν είναι μια παθητική διαδικασία αποδοχής των εξωτερικών ερεθισμάτων, έτσι όπως φτάνουν στον εγκέφαλο, αλλά μια ενεργητική επεξεργασία τους με βάση τα αντιληπτικά πρότυπα του καθενός. (248)

Η ύπαρξη έντασης σε μικρό βαθμό ευνοεί τη μάθηση, διότι διευκολύνει τη συγκέντρωση της προσοχής και δραστηριοποιεί τις εσωτερικές διαδικασίες μάθησης. (249)

Γνωστικά κίνητρα. Αριστοτέλης: δίψα για μάθηση. Woodworth: ‘Ολόκληρη η ζωή κυριαρχείται από κίνητρα, όπως είναι οι επιθυμίες να δούμε, να ακούσουμε, να ξεκαθαρίσουμε, να κατανοήσουμε. (253)

Το αναπτυσσόμενο άτομο πρέπει να εθίζεται τόσο μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον όσο και στο σχολείο στο να θέτει ρεαλιστικούς στόχους και να διαμορφώνει με τη βοήθεια των ενισχυτικών παροτρύνσεων του περιβάλλοντός του θετική προσδοκία για την επιτυχία. (259)

Pygmalion in the classroom, Rosental και Jacobson υποστηρίζουν ότι οι εκπαιδευτικοί συμβάλλουν στην ανάπτυξη της διανοητικής ικανότητας των μαθητών απλώς με το να έχουν θετικές προσδοκίες από αυτούς. (261)

Peguignot: «Είναι επείγουσα ανάγκη να ενημερωθούν οι εκπαιδευτικοί, έτσι ώστε οι προσπάθειες που γίνονται για να φωτίσουν τα αίτια της σχολικής αποτυχίας να μην καταλήξουν στην τιμωρία εκείνων που θέλουμε να βοηθήσουμε». (262)
(για τα παιδιά με τα αδικημένα κοινωνικά περιβάλλοντα, από τα οποία περιμένουν λιγότερα οι εκπαιδευτικοί)!!!

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.