Η ομοιότητα θυσίας-σπονδής είναι ότι η θυσία είναι είδος προσφοράς στους θεούς όπως και η σπονδή. Η διαφορά τους έγκειται στο γεγονός ότι η θυσία αποτελεί αιματηρή προσφορά στους θεούς ενώ η σπονδή είναι αναίμακτη προσφορά στους θεούς. Στο σημείο αυτό να σημειωθεί ότι συχνά οι θυσίες γίνονταν μετά από κάποια σπονδή για να είναι βέβαιοι εκείνοι που τελούσαν την σπονδή πως οι ευχές τους θα εκπληρωθούν.
Για το τελετουργικό της θυσίας αντλούμε πληροφορίες από τα αποσπάσματα της Οδύσσειας στη ραψωδία γ στίχοι 290-292, 400-401 425-485 ,452-458 και από την Ιλιάδα στη ραψωδία Α στίχοι 457-466.
Η θυσία αποτελεί ιεροτελεστία και διακρίνεται σε τρία μέρη:
α) προετοιμασία: περιλαμβάνει το στολισμό του θύματος. Το ζώο που διάλεγαν να σφάξουν ήταν αρσενικό για τους θεούς και θηλυκό για τις θεές. Επίσης, καλό θεωρούνταν το συγκεκριμένο ζώο να έχει τα ακόλουθα γνωρίσματα: να είναι αμέρωτο που σημαίνει να μην έχει μπει στο ζυγό, να είναι μικρό στην ηλικία, να είναι γερό, υγιές και να μην έχει σωματικό ελάττωμα. Συνήθιζαν να καλούν στον τόπο της θυσίας χρυσοχόους από την τάξη των δημιουργών για να χρυσώνουν τα κέρατα του ζώου. Επίσης, συνήθιζαν να σκορπίζουν χοντροαλεσμένο κριθάρι ανάμεσα στα κέρατα του ζώου πριν από τη σφαγή. Ράντιζαν το θύμα και το λαό με νερό καθαρμού. Με αγιασμένο νερό έπρεπε να νιφτεί και ο θύτης. Φρόντιζαν τις φωτιές που άναβαν να τις δυναμώνουν με τρίχες από το κεφάλι του ζώου και καρπούς.
β)σφαγή: ορισμένα μέρη του ζώου τα τύλιγαν σε πάχος και τα έκαιγαν. Τα κομμάτια κρέατος που θα έψηναν τα περνούσαν σε σούβλες. Κατά τη διάρκεια του ψησίματος τα περιέχυναν με σταγόνες κρασιού.
γ) ευωχία (συμπόσιο, φαγοπότι): ο λαός έτρωγε τα μέρη του ζώου που ήταν περασμένα στις σούβλες.
Ο σκοπός των θυσιών ήταν να ευχαριστήσουν τους θεούς. Επιθυμούσαν με τη θυσία να εξευμενίσουν τους θεούς ή να εξασφαλίσουν προκαταβολικά την εύνοιά τους. Σκοπός ήταν επίσης να εισακουσθούν οι προσευχές τους από τους θεούς ή να επικυρώσουν με τη θυσία επίσημη συνθήκη ή ανακωχή ή να επισημοποιήσουν σπονδή.
Συνηθισμένο ζώο για θυσία ήταν το βόδι και το θηλυκό αποκαλούνταν δαμάλι ή μοσκίδα.
Σπονδή είναι μορφή αναίμακτης προσφοράς στους θεούς. Σπονδή είναι η προσφορά ποτού, δηλαδή κρασιού. Το έχυναν στο χώμα, στο τραπέζι, στην εστία ή στο βωμό χάριν των θεών, προτού πιουν από το ποτήρι. Η συνήθεια αυτή περιγράφεται στην Ιλιάδα Η 480:
«Κι απά στη γη με τα ποτήρια τους χύναν κρασί, κι ούτ’ ένας κόταε να πιει, στον παντοδύναμο το Δία πριν στάξει»
Στην «Ειρήνη» του Αριστοφάνη 431 κ.εξ. την τελετή αυτήν συνόδευε ύμνος και πολύ συχνά αν όχι πάντα ακολουθούσαν θυσίες.
Σπονδή σημαίνει και επίσημη ειρήνη ή ανακωχή κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών αγώνων.
Σπονδαί (σπονδές) σημαίνει κάθε επίσημη ανακωχή ή συνθήκη, επειδή κατά τη συνομολόγησή τους τελούνταν επίσημες σπονδές. Στην Ιλιάδα σε δύο σημεία (Β341 και Δ159) απαντά ο όρος «σπονδαί άκρητοι» που σημαίνει άκρατες σπονδές δηλαδή συνθήκη ή ανακωχή που γίνεται δια σπονδής ακράτου οίνου (καθαρού, αμιγούς κρασιού). Συνήθως ακολουθούν οι όροι της ανακωχής.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ
Ιλιάδα Ζ 258-260
Ιλιάδα Ι 177 (αφού έκαναν σπονδές πίνουν όσο κρασί θέλουν αφού αναμείξουν το κρασί με νερό σε κροντήρια (με δεδομένο ότι συνήθιζαν να πίνουν το κρασί νερωμένο)
Ιλιάδα Λ 774
Ιλιάδα Π 225-227
Οδύσσεια γ 356 κ.εξ.
Οδύσσεια γ 48-50 μετά το στάξιμο ακολουθούν ευχές
Οδύσσεια μ 369-370 η σπονδή γίνεται με νερό λόγω έλλειψης κρασιού
Οδύσσεια σ 152
ΧΟΗ: μορφή αναίμακτης προσφοράς στους νεκρούς. Πρόκειται για το ρίξιμο υγρού ( μελιού ή κρασιού) πάνω στον νεκρό ή πάνω στον τάφο του νεκρού. Η διαφορά χοής και σπονδής είναι ότι η χοή είναι αναίμακτη τιμή προς τον νεκρό ενώ η σπονδή είναι αναίμακτη προσφορά για το θεό.
Οδύσσεια κ 519 και Οδύσσεια λ 26 και εξής: στα συγκεκριμένα αποσπάσματα αναφέρεται πως η χοή είναι μίγμα μελιού, κρασιού και νερού που χύνεται τρεις φορές. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν οι αρχαίοι για το μίγμα των χοών διέφεραν από εποχή σε εποχή και γενικότερα θα μπορούσε να παρατηρήσει κανείς ότι η συνήθεια αυτή υπέστη πολλές μεταβολές. Στην Οδύσσεια κ 520-543 απαντάται το τελετουργικό της νεκρομαντείας μέρος της οποίας αποτελούσαν οι χοές: χοές με μέλι/γάλα, κρασί, νερό και τέλος αλεύρι, ευχή ή τάξιμο και σφαγή ζώων. Πολλές περιγραφές χοών απαντώνται στα δράματα των τριών ποιητών (Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη)
Albin Lesky, Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας,μετάφραση Αγ. Τσοπανάκη, εκδοτικός οίκος αδελφών Κυριακίδη, έκδοση 5η, Θεσσαλονίκη 1990
Πανεπιστημιακές Παραδόσεις του καθηγητού Αλεξ. Νικήτα στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά τη διάρκεια του ακαδημαϊκού έτους 1991-1992
Λεξικό Liddell – Scott ΜΕΓΑ ΛΕΞΙΚΟΝ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΘΕΝ ΕΚ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΥΠΟ ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΜΟΣΧΟΥ ΚΑΙ ΕΚΔΟΘΕΝ ΕΠΙΣΤΑΣΙΑ ΜΙΧΑΗΛ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ , ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΙΔΕΡΗΣ ΑΘΗΝΑ λήμματα θυσία σπονδή σπονδαί χοή
