ElladaΤου Νίκου Τσούλια

      «Η σημερινή πολιτική είναι η αυριανή ιστορία», με αυτή τη χαρακτηριστική διατύπωση που πολυαναφέρεται μπορεί να εκφραστούν με έναν ευσύνοπτο τρόπο οι σχέσεις πολιτικής και ιστορίας. Πράγματι, η ανάπτυξη της πολιτικής σε μια δεδομένη κοινωνία και σε έναν δεδομένο χρόνο θα αποτελέσει την κύρια – αν όχι τη μοναδική – κοίτη επί της οποίας θα καλλιεργηθεί η γραφή της ιστορίας.

      Μια τέτοια στενή συσχέτιση της πολιτικής με την ιστορία καταδεικνύει το γενικό και καθοριστικό χαρακτήρα της πολιτικής στις τρέχουσες κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις. Και επομένως εδώ μπορεί να τεθεί και ένας σχετικός προβληματισμός για την αξία της πολιτικής και για τη σχέση μας με αυτήν˙ γιατί ποιος δεν θέλει να συμμετέχει έστω αμυδρά στη γραφή της ιστορίας, ποιος δεν θέλει να συμπεριλαμβάνεται στα μεγάλα γεγονότα και σε εκείνες τις γραφές της πολιτικής που αλλάζουν σελίδα στην εξέλιξη των κοινωνιών και των λαών;

      Αυτό βέβαια δεν μπορεί να σημαίνει ότι η μεταξύ της πολιτικής και της ιστορίας σχέση είναι μια γραμμική συνάρτηση, με μια καθολική συνάφεια χωρίς αποκλίσεις και επαναδιατυπώσεις. Η ιστορία έρχεται ως μια σοφή και μάλλον οριστική γραφή της πορείας της πολιτικής, όπως το πέταγμα της κουκουβάγιας της θεάς Αθηνάς έρχεται με το σούρουπο για την αποτίμηση της ημέρας. «Θα δείξει ο ιστορικός του μέλλοντος», συχνά αναφέρουμε για να ισχυροποιήσουμε τη δυναμική των επιχειρημάτων μας ή για να δείξουμε μια εντελώς διαφορετική αξιολόγηση από την αντίστοιχη κρατούσα, που απλώς είναι αξιολόγηση του συρμού χωρίς ισχυρή τεκμηρίωση.

      Αλλά και η γραφή της ιστορίας δεν είναι μια έννοια απόλυτου και αδέκαστου κριτή των εξελίξεων˙ αντίθετα επηρεάζεται στο χρόνο γραφής της από την σφαίρα της πολιτικής σε μια διαλεκτική ενότητα. «Την ιστορία σε έναν πόλεμο», και όχι μόνο, «την γράφουν οι νικητές», συνηθίζουμε να λέμε. Άλλωστε, όπως πολύ χαρακτηριστικά τονίζει ο Τσόμσκι, «οι νικητές δεν ερευνούν τα ίδια τους τα εγκλήματα»[i]. Προφανώς εννοούμε την ιστορία της μιας πλευράς και όχι για μια καθολική ιστορία, γιατί μάλλον δεν μπορεί να υπάρξει τέτοια. Προφανώς δεν μιλάμε για μια ιστορία αντικειμενικού χαρακτήρα, αφού κάθε λαός έχει τη δική του όψη της ιστορίας για την περιγραφή και την ανάλυση των ίδιων γεγονότων. Και αυτό συμβαίνει όχι μόνο για κάθε λαό – που στην περίπτωση αυτή υπεισέρχονται εθνικού και κρατικού χαρακτήρα ερμηνείες και σκοπιμότητες – αλλά και στο εσωτερικό κάθε λαού, αφού κάθε κοινωνική τάξη έχει τη δική της ιδιαίτερη αναφορά ανάλογα με την ιδεολογία της, με την κοσμοθεωρία της και με τις μελλοντικές βλέψεις της. Έχουμε μια καθολική επ’ αυτού διαπίστωση, που επηρεάζει τον τρόπο γραφής της πολιτικής και της ιστορίας, αφού «οπουδήποτε υπάρχει μια κυρίαρχη τάξη, οι περισσότεροι από τους ηθικούς κανόνες που ισχύουν σ’ αυτήν την χώρα εκπορεύονται τα ταξικά συμφέροντα και από την αίσθηση ταξικής ανωτερότητας αυτής της τάξης»[ii].

      Αν εξετάσουμε τα σχολικά βιβλία των χωρών της Βαλκανικής σε εκείνα τα κεφάλαια που αναφέρονται στις ταραχώδεις και πολεμικές περιόδους της περιοχής, θα διαπιστώσουμε φοβερές αποκλίσεις όχι μόνο ερμηνευτικού χαρακτήρα αλλά ακόμα και στην απλή παράθεση των γεγονότων και η αποκλίνουσα πλευρά πάντα αφορά περισσότερο τις χώρες με αυταρχικό καθεστώς ή με έλλειμμα δημοκρατίας ή με εθνικιστικές τάσεις και βλέψεις, όπως συμβαίνει τόσο συχνά και τόσο έντονα στη γειτονιά μας. Υπάρχει μια σχετική εξήγηση. «Οι μάζες ποτέ δεν δίψασαν για αλήθειες. Μπροστά στις προφάνειες που τις δυσαρεστούν, μεταστρέφονται και προτιμούν να θεοποιήσουν την πλάνη, αν η πλάνη τις θέλγει»[iii]. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η UNESCO – προκειμένου να καλλιεργήσει τη συνεργασία και τη φιλία των λαών – καλεί τους λαούς να συνεργαστούν στη γραφή των σχολικών βιβλίων, επειδή προφανώς γνωρίζει τόσο την εθνική μονομέρεια στη γραφή της ιστορίας όσο και την επιρροή της ιστορίας στη συνείδηση των λαών. Σήμερα διαμορφώνεται και μια απόπειρα καθολικευμένης αλλά και ψευδεπίγραφης θεώρησης της ιστορίας, γιατί «υπάρχει μόνο μια παγκόσμια ιστορία και ένας παγκόσμιος πολιτισμός – και τα δύο όμως είναι δυτικοποιημένα»[iv]. Και μια τέτοια εξέλιξη μόνο τη βαρβαρότητα μπορεί να εκθρέψει.

      Βέβαια, από την άλλη πλευρά για να μην υπερτονίσουμε τον επηρεασμό της γραφής της ιστορίας από την πολιτική, δεν αναφερόμαστε στην πολιτική που έχει δημιουργήσει τα γεγονότα αλλά στην πολιτική που θα γράψει και θα ερμηνεύσει η ιστορία, στην πολιτική που επηρεάζει στην εποχή της γραφής της ιστορίας αυτή καθ’ εαυτή τη γραφή, στην πολιτική που μπορεί να σπρώχνει το χέρι της γραφής της ιστορίας προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση. Μόνο που με το πέρασμα του χρόνου η αποκρυστάλλωση της περιγραφής των γεγονότων και η ερμηνεία τους γίνονται πιο ψύχραιμες και πιο αντικειμενικές.

      Θεωρώ ότι οι σχέσεις πολιτικής και ιστορίας είναι σχέσεις πολυσύνθετου περιεχομένου, είναι σχέσεις πολυεπίπεδες και έχουν δυναμικό χαρακτήρα. Ως εκ τούτου είναι σε διαρκή δοκιμασία και ερμηνεία. Οφείλουμε να κατανοούμε τόσο την αιτιώδη εξέλιξη της ιστορίας όσο και την ολιστική της θεώρηση. Πρόκειται για μια προσέγγιση από τον πατέρα της κοινωνιολογίας, τον Μαξ Βέμπερ. «Ένα από τα πρώτα καθήκοντα της κοινωνιολογικής και ιστορικής έρευνας πρέπει να είναι πρώτα από όλα να αναλύει τις επιδράσεις και τις αιτιακές σχέσεις που μπορούν να ερμηνευτούν ικανοποιητικά σαν αντιδράσεις στις συνθήκες περιβάλλοντος»[v].

      Τελικά προκύπτει μάλλον αβίαστα ένα απλό συμπέρασμα. Όσο καλύτερα γνωρίζουμε την αλληλοσυσχέτιση πολιτικής και ιστορίας τόσο καλύτερα συμμετέχουμε στη διαμόρφωση της ζωής μας και του μέλλοντός μας, τόσο καλύτερα φιλοτεχνούμε το πορτρέτο της συλλογικής μας συνείδησης.

[i] Ν. Τσόμσκυ (2004), Ηγεμονία ή επιβίωση, Αθήνα: Πατάκης, σ. 40

[ii] Μιλ, Τ. Σ. (1983), Περί ελευθερίας, Αθήνα: Επίκουρος, σ. 27

[iii] Λε Μπον, Γκ., (2010), Ψυχολογία των μαζών, Αθήνα: Δ.Ο.Λ., σ. 95

[iv] Drucker, P. (2000), Μετακαπιταλιστική κοινωνία, Αθήνα: Cutenberg, σ. 11

[v] Weber, M. (2010), Η προτεσταντική ηθική και το πνεύμα του καπιταλισμού, Αθήνα: Δ.Ο.Λ., σ. 27

anthologio.wordpress.com

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.